سونیتا سراب‌پور - آن‌گونه که از شواهد پیدا است، صنعت نرم‌افزار کشور ما در وضعیت مطلوبی به سر نمی‌برد. نبود پشتیبانی لازم، حمایت نکردن بانک‌های داخلی، تمایل نداشتن شرکت‌های داخلی به تولید نرم‌افزار، پیروی نکردن از قوانین و مقررات بین‌المللی از جمله قانون کپی‌رایت و... دست به دست هم داده‌اند تا صادرات کشور در زمینه تولید نرم‌افزار نیز پیشرفت چندانی نداشته باشد.

در زمینه مشکلات حاضر در صادرات نرم‌افزار گفت‌وگویی با پرویز ناصری، کارشناس امور نرم‌افزار انجام داده‌ایم که می‌خوانید:

اجازه بدهید پرسش نخست را با آمار آغاز کنیم. حجم صادرات نرم‌افزاری ایران چقدر است و در‌حال‌حاضر چه تعداد شرکت در این زمینه فعالیت می‌کنند؟

حجم صادرات رسمی ایران که در مرکز توسعه صادرات نیز به ثبت رسیده است، در سال گذشته حدود ۱۵میلیون دلار بوده است که این رقم در سال‌جاری دو برابر شده است، یعنی بالغ بر ۲۵ تا ۳۰میلیون دلار صادرات نرم‌افزاری در کشور صورت گرفته است.

در مورد شرکت‌های فعال در این زمینه دو نظر وجود دارد. برخی شرکت‌های فعال در این زمینه را ۳۰۰ شرکت دانسته‌اند، ولی برخی دیگر معتقدند شرکت‌های فعال در این زمینه بیش از ۱۰۰۰ شرکت هستند. اما با وجود چنین تعداد شرکتی در کشور، هنوز میزان صادرات ما به کشورهای خارجی بسیار اندک است و آنچنان که باید در این حوزه پیشرفت چشمگیری نداشته‌ایم.

در زمینه صادرات نرم‌افزار برای کشور چه مشکلاتی وجود دارد؟

مشکلات در این زمینه بسیار زیاد است. یک بخش عمده مشکلات در صادرات نرم‌افزار در کشور برمی‌گردد به مساله تحریم، یعنی مسائل سیاسی، تاثیر بسزایی بر اقتصاد کشور از جمله صادرات دارد که متاسفانه این مساله بر صادرات نرم‌افزار به شدت تاثیر گذاشته است.

از دیگر مشکلات موجود در این حوزه عبارتند از: عدم تمایل شرکت‌های ایرانی به صادرات که به تعبیری این مشکل هم معلول مشکل اول است. نبود حمایت بانک‌های داخلی وضعیت مالی شرکت‌ها و همه و همه مشکلاتی هستند که صادرات نرم‌افزاری را برای کشور دشوار کرده است.

چرا شرکت‌های بزرگ نرم‌افزاری ایران به صادرات تمایل ندارند؟

صادرات در تمام زمینه‌ها مشکلات خاص خود را دارد. حال کشوری مثل ایران را در نظر بگیرید که با مشکلات سیاسی و اقتصادی نیز روبه‌رو است. در نتیجه کار صادرات برای شرکت‌های داخلی دو چندان سخت می‌شود چون نیاز به هزینه و سرمایه‌گذاری بیشتری در این زمینه دارد.

عمده صادرات صورت گرفته نرم‌افزارهای ایرانی در چه رشته‌هایی انجام گرفته است؟

اصولا در حوزه نرم‌افزار، دو گروه نرم‌افزار وجود دارد. گروه اول مربوط به خدمات نرم‌افزار می‌شود که موسساتی که با شرکت‌ها قرارداد می‌بندند به ارائه خدمات نرم‌افزاری می‌پردازند. گروه دوم مربوط به کالاهای نرم‌افزاری است که خود این کالا را نیز به دو گروه می‌توان تقسیم کرد.

گروه اول کالاهای نرم‌افزاری که صرفا نرم‌افزار هستند و بیشتر در حوزه نساجی، مدیریت محتوا، حسابداری، در حوزه‌های خاص آموزش و ... کاربرد دارد. گروه دوم که ترکیبی از نرم‌افزار و سخت‌افزار هستند مثل سیستم گلدوزی خودکار، ساعت حضور و غیاب که اینها نرم‌افزارهای صادراتی ایرانی هستند. این گروه‌ ماهیت دوگانه دارد و ارزش افزوده دستگاه مربوطه به همان نرم‌افزار مربوط است که سخت‌افزار مثلا در سیستم چرخ خیاطی نرم‌افزار نصب شده روی دستگاه، اهمیت بیشتری بر سخت‌افزار دارد.

نرم‌‌افزارهای ایرانی به کدام کشورها صادر می‌‌شوند؟

این محصولات به کشورهای مختلفی صادر می‌شود. از جمله کشورهای آمریکای لاتین، اروپا، هند، پاکستان، چین، اتیوپی و کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس.

اگر شرکت‌های قدرتمند خارجی در زمینه تولیدات نرم‌افزاری به بازار ایران وارد شوند، چه تحولاتی صورت می‌گیرد؟

با وارد شدن شرکت‌های قوی نرم‌افزاری دنیا به بازار ایران، وضعیت تولیدکنندگان داخلی با چالشی جدی روبه‌رو می‌شود. چون این شرکت‌ها یک بخش از بازار داخلی را در اختیار خود گرفته و از این دیدگاه شرکت‌‌های داخلی از این وضعیت راضی نیستند. ولی واقعیت امر این است که اگر بخواهیم از لحاظ توان نرم‌افزاری رشد پیدا کنیم و بتوانیم در بازارهای جهانی حضور پررنگ‌تری داشته باشیم باید اجازه فعالیت به شرکت‌های خارجی داده شود.

در حال حاضر وضعیت قانون کپی‌رایت در کشور به چه صورتی است؟

به طور کلی این قانون در کشور رعایت و کنترل نمی‌شود. رعایت نکردن این قانون باعث می‌شود نرم‌افزارهای اصل با سرعت زیادی تکثیر شوند، در نتیجه قیمت آنها پایین‌تر از قیمت اصل آن در بازار است. به دنبال این عمل شرکت‌های تولیدکننده نرم‌افزارهای داخلی برای فروش نرم‌افزارهای خود و همچنین ادامه حضور خود در بازار، مجبور هستند که محصولات خود را با قیمت بسیار پایین‌تری به فروش برسانند که این به نفع تولیدکننده داخلی نیست.

اجرای این قوانین بر عهده کدام نهاد است؟

نهادهایی مثل قوه قضاییه و نیروی انتظامی وظیفه اجرا و اعمال این قوانین را دارند و باید با مراکزی که به ارائه نرم‌افزارهای کپی می‌پردازند، برخورد کنند. در این زمینه شرکت‌های داخلی شکایت‌های خودشان را به مراجع قضایی اعلام کرده‌‌اند. اما نبود یک قانون محکم و عدم آشنایی قضات در این زمینه باعث شده است که این مساله به جایی نرسد.

آیا محصولات ایرانی حاضر در بازار از استانداردهای لازم برخوردار هستند؟

یکی از ضعف‌های شرکت‌های تولیدکننده نرم‌افزاری این است که تولیدات آنها از استانداردهای لازم برخوردار نیستند. در ایران شرکت‌های نرم‌افزاری اغلب در رده شرکت‌های کوچک و با تعداد محدودی نیروی فنی شکل می‌گیرند و سعی می‌کنند در ابتدا براساس روابط و یا شانس، یک پروژه را بگیرند و سپس این پروژه را تبدیل به یک محصول کرده و به صورت عمومی اقدام به فروش آن سیستم کنند. این کار اغلب بدون نیازسنجی در بازار صورت می‌گیرد. بنابراین محصول تولید شده از استانداردهای لازم برخوردار نیست.