بررسی وضعیت حضور زنان در عرصه تکنولوژی
زنان آینده IT را رقم می‌زنند یا مردان؟
بازار دیجیتال - جلوی در ورودی جعبه‌های بزرگ با مارک‌های مختلف روی هم چیده شده و به تدریج به داخل برده می‌شوند. طرح: بهناز گلریز
وارد که می‌شوی نگاهت پر می‌شود از ویترین‌هایی که از قطعات و دستگاه‌های الکترونیکی و دیجیتالی مختلف انباشته شده‌اند. اینجا یکی از مراکز خرید و فروش کامپیوتر و محصولات وابسته به آن است. در طبقات مختلف، داخل مغازه‌ها و فروشگاه‌ها، لابه‌لای قطعات و محصولات تنها می‌توانی انسان‌هایی را ببینی که تفاوت بیولوژیکی به آنها نام مرد را داده است. اگر هم حس کنجکاوی است تحریک شده و می‌خواهی اثری از حضور زنان یا دختران پیدا کنی بهتر است یک روز کاری کامل یا حتی چند روز وقت بگذاری. هنوز هم بحث بر سر جنس اول و جنس دوم است! اما عجله نکنید مساله فقط این نیست که چرا تعداد بیشتری از خریداران و بازدیدکنندگان از مراکز خرید و فروش کامپیوتر را مردان تشکیل می‌دهند و یک بار دیگر حضور زنان کم رنگ است، شاید بهتر باشد کمی عمیق‌تر این موضوع را بررسی کنیم. در ایران سرازیر شدن دانش‌آموزان دختر به سوی رشته‌های فنی در دو دهه گذشته بی‌سابقه بوده است. با نگاهی به آمار می‌توان به سادگی به این موضوع پی برد. بین سال‌های ۶۵ تا ۷۵ آمار دیپلمههای ریاضی فیزیک پسر سه برابر و در همین زمان تعداد دیپلمههای دختر در این رشته ده‌برابر شده است. بین‌سال‌های ۷۵ تا ۸۰ تعداد دیپلمههای پسر سه برابر افزایش داشته، در حالی‌که افزایش تعداد دخترها پنج برابر بوده است. در رشته‌های علوم انسانی با این حد از افزایش روبه‌رو نیستیم. نسرین افضلی دانشجوی رشته فوق لیسانس مطالعات زنان با ارائه این آمار نتیجه می‌گیرد که همین گرایش نیز سبب شده که تعداد دختران در تحصیلات دانشگاهی نیز در رشته‌های فنی افزایش پیدا کند و کم کم ممکن است شاهد ایجاد تعادلی بین دخترها و پسرها باشیم. دلایل متعددی برای این گرایش وجود دارد. از طرفی موانع اصلی که باعث شده تعداد دخترها در رشته‌های فنی کم باشد، در حال برطرف شدن است. از جمله این عوامل یک باور کلی است که دخترها لازم نیست نان‌آور خانه باشند و تامین مخارج زن به عهده شوهرش است. یکی از زنان حاضر در بازار کامپیوتر رضا در این مورد می‌گوید: «دخترها به رشته‌های فنی که هم قبولی در آن سخت‌تر است و هم تحصیل آن، رغبتی نشان نمی‌دادند، که سختی را تحمل کنند تا بخواهند درآمد بیشتری داشته باشند و جامعه هم آن را نمی‌پذیرفته است.» از سوی دیگر چند سالی است شانس اشتغال برای دختران در این رشته‌ها بیشتر شده زیرا با ورود دختران به رشته‌هایی که قبلا «پسرانه» به شمار می‌آمد، کلیشه‌های رایج در مورد نوع اشتغال دختران نیز در حال کمرنگ شدن است و خود این مساله باعث روند صعودی شرکت دختران در رشته‌های فنی می‌شود. در واقع این جریان از مدت‌ها پیش شکل گرفت. به این ترتیب دخترها متوجه شدند که تفاوت محسوسی با پسرها ندارند، یعنی عوامل بیولوژیک تاثیر زیادی ندارد. شاید اصلا هیچ تاثیری روی موفقیت یا فارغ‌التحصیلی در یک رشته فنی و مهندسی نداشته باشد. موفقیت دخترهای ما در رشته‌های فنی مهندسی کاملا این را ثابت می‌کند که این رشته‌ها اصلا قابل تفکیک جنسیتی نیستند.
گرایش زنان ایرانی به فراگیری رشته‌های کامپیوتری
آمار و نتایج به دست آمده از میزان ثبت‌نام در گرایش‌های مختلف رشته کامپیوتر و IT، نشان می‌دهد که میزان استقبال خانم‌ها از این رشته‌ها به ویژه در خصوص دروس و رشته‌های عمومی بیشتر از آقایان است. نتایج بررسی و تحلیل آمار موجود در واحد آموزش فرهنگسرای IT نشان می‌دهد که از مجموع ۱۰۵۵ دانشجو در رشته‌های مختلف کامپیوتر، ۵۴۶نفر را خانم‌ها و ۵۰۹ نفر را آقایان تشکیل می‌دهند. در مجموع آمار نشان می‌دهد که میزان حضور خانم‌ها در کلاس‌های فراگیری دروسی همچون اینترنت، فتوشاپ، کارور عمومی، ICDL، اتوکد و Word بیشتر از آقایان است. این در حالی است که رشته‌های دیگری همچون سخت‌افزار، ITADMIN، فلش و طراحی صفحات وب تقریبا در انحصار فراگیران مرد قرار دارد. در این خصوص به ویژه در رشته‌های سخت‌افزار و ITADMIN اکثریت مطلق فراگیران به آقایان اختصاص دارد. اما تحلیلی بر آمار به دست آمده نشان می‌دهد که برخی از رشته‌ها تقریبا مختص خانم‌ها شده و برخی از رشته‌ها نیز مختص آقایان محسوب می‌شود. علت این امر نیز به نوع و شکل تقاضای موجود در بازار کار و پاره‌ای از مسائل فرهنگی در قابلیت زنان و مردان جهت انجام کارهای مختلف بر می‌گردد. از سوی دیگر در بررسی علت گرایش رو به رشد خانم‌ها به فراگیری رشته‌های عمومی کامپیوتر نیز نتایج جالبی به دست آمد. در حال حاضر بخش قابل توجهی از فراگیران خانم در رشته‌هایی همچون «کارور عمومی»، «اینترنت» و «ICDL» را مادران خانه‌دار تشکیل می‌دهند. این مادران نیز در پاسخ به دلیل گرایش به این رشته‌ها، علت را ارتباط بهتر با فرزندان خود به هنگام کار با کامپیوتر و اینترنت و همچنین رفع نوعی احساس بی‌سوادی در استفاده از کامپیوتر به ویژه به هنگام تعامل با فرزندان خود، اعلام کرده‌اند.
بسیاری از این مادران مایل هستند تا از طریق آشنایی با کامپیوتر و اینترنت، قادر به نظارت و کنترل بهتر فرزندان خود در خانه باشند.
اما از جمله دیگر دلایل گرایش خانم‌ها به رشته‌هایی همچون Word، اتوکد و فتوشاپ به نیازها و تقاضای موجود در بازار کار از خانم‌ها بر می‌گردد. یکی دیگر از دلایل افزایش تعداد فراگیران خانم نسبت به آقایان در رشته‌های کامپیوتری به گسترش نفوذ و ضریب کامپیوتر و اینترنت در جامعه باز می‌گردد چرا که تا پیش از این کامپیوترها بیشتر محدود به محیط کار و در اختیار آقایان بود اما با گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات و نفوذ کامپیوتر و اینترنت به خانه‌ها، گرایش زنان در یادگیری و استفاده از این ابزار نوین نیز افزایش یافت. به این ترتیب چندان هم عجیب به نظر نمی‌رسد که بعضی از خریداران خانمی که به بازارهای خرید و فروش کامپیوتر می‌روند اطلاعات بیشتر و دقیق‌تری نسبت به فروشندگان داشته باشند، هر چند این موضوع چندان برای فروشندگان خوشایند نیست و ممکن است در نهایت به موضع‌گیری آنها منجر شود. در مقابل زنان و دختران خریدار هم گاهی به نحوه برخورد فروشندگان با آنها معترض هستند. آنها معتقدند فروشندگان مرد گاهی با تصور اینکه زن‌ها اطلاعات درستی درباره تکنولوژی‌های جدید و محصولات مختلف ندارند اطلاعات غلط به آنها داده و حتی بعضی اوقات اجناس دست‌دوم و نامرغوب هم در اختیار آنها می‌گذارند!
آمار جهانی
(امروزه ما شاهد حضور پررنگ و فعال زنان در رشته‌های علمی هستیم و این طور که آمار نشان می‌دهد طی ۱۰ سال گذشته میزان حضور زنان در علم و فناوری تا ۷۰درصد افزایش یافته است. به عبارت دیگر در‌حال‌حاضر زنان ۱۵درصد کل مهندسان آمریکا را تشکیل می‌دهند که این رقم پس از ۴۰ سال تلاش حاصل شده است).
این طور که نتایج تحقیقات نشان داده در سال ۱۹۹۹ تنها ۴/۱۴درصد کارمندانی که در زمینه فناوری اطلاعات کار می‌کردند زن بوده‌اند که این رقم برای سال‌های ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۶ فقط دو درصد گزارش شده است. آنچه هم‌اکنون از مراکز رسمی و دولتی آمریکا به گوش می‌رسد نشان می‌دهد که در‌حال‌حاضر ۱۷درصد کل فعالان فناوری اطلاعات و ارتباطات این کشور را زنان تشکیل داده‌اند. اگرچه نقش زنان در این حوزه طی سال‌های اخیر به میزان زیادی افزایش یافته، میزان حضور این افراد همچنان به سطح دانش آنها از کامپیوتر و علوم مرتبط بستگی داشته است. در حالی که حاکمیت اینترنت برای سال‌های طولانی در دستان دولت آمریکا بود، کارشناسان دریافته بودند که بیشتر قوانین برای اداره فضای مجازی توسط مردان تعیین می‌شود و زنان در این عرصه نقش کمرنگ‌تری دارند. با این وجود موسسه تحقیقاتی REINEN AND PLOMP به تازگی بررسی‌هایی را انجام داده که نتایج جالبی در پی داشته است.
در پایان این بررسی‌ها مشخص شده که بخش عظیمی از تصمیم‌گیری‌های کلان برای اینترنت این روزها توسط زنان انجام می‌شود.
در این میان چون زنان در خانواده‌ها نقش اصلی تربیت کودکان را بر عهده دارند بیشتر تاثیر را در افزایش نفوذ اینترنت در میان اعضای خانواده بر جای می‌گذارند.دولت آمریکا با استناد به نتایج این مطالعات می‌کوشد که نقش زنان را در فضای مجازی بیشتر کرده و حضور آنها را در این عرصه تثبیت کند. اگرچه این روزها زنان توانسته‌اند میزان مهارت خود را در استفاده از کامپیوتر و اینترنت بالا ببرند، اما نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که این افراد همچنان باید به تلاش‌های خود ادامه دهند تا در آینده حضور پررنگ‌تری داشته باشند.
در حالی که ۱۲درصد مردان بر این باورند که می‌توانند یک سایت اینترنت را به صورت کامل راه‌اندازی کنند تنها سه درصد زنان این توانایی را در خود دیده‌اند. در این میان زمانی که ۳۵درصد مردان دانشجو اعتراف کرده‌اند که هیچ دانشی در مورد راه‌اندازی سایت‌های اینترنتی نداشته‌اند، ۶۸درصد زنان هم گفته‌اند که هیچ چیز در این زمینه نمی‌دانند.
۵۹درصد مردان و ۴۶درصد از کل زنانی که در این بررسی شرکت کرده بودند، اعلام کردند که مهارت بسیار زیادی در استفاده از نرم‌افزارهای واژه‌پرداز دارند و در کل دو درصد مردان و شش درصد زنان دانشجو هم گفته‌اند که اصلا هیچ مهارتی در اینترنت و کامپیوتر ندارند. اگرچه ممکن است این آمارها درصد استفاده زنان از کامپیوتر و اینترنت را کمتر از مردان نشان دهد در کل بیانگر این مساله است که در سال‌های اخیر میزان تمایل خانم‌ها برای حضور در فضای مجازی به میزان زیادی افزایش پیدا کرده و بر این اساس کارشناسان آینده درخشانی را برای حضور زنان در فضای مجازی پیش‌بینی می‌کنند.
ارسال نظر