ایمیل ملی در مقابل ایمیل بیگانه
سونیتا سراب‌پور
مسوول چاپ صفحات یک روزنامه هستید و همیشه بعد از پایان کار فایل‌های PDF شده صفحات روزنامه را با استفاده از جی‌میل خود به چاپخانه ارسال می‌کنید.

به این دلیل جی‌میل را برای انتقال اطلاعات خود انتخاب کرده‌اید که هم سرویس امن‌تری است و هم برعکس سرویس‌هایی همچون YAHOO، HOTMAIL و... نیازی نیست که برای Attach کردن یک فایل زمان زیادی را سپری کنید.
چند سالی است که با همین روش صفحات PDF شده روزنامه خود را روانه چاپخانه می‌کنید؛ اما در چند روز اخیر به دلیل اختلال در شبکه اینترنت کشور در ارسال اطلاعات خود به چاپخانه به مشکل برخورده‌اید. مجبور می‌شوید از راه‌های دیگری همچون پیک برای ارسال اطلاعات به چاپخانه استفاده کنید تا این اختلالات همیشگی دست از سر اینترنت بردارد.
چند روزی می‌گذرد و همه چیز تقریبا به حالت اول خود بازمی‌گردد. خوشحال از اینکه دیگر مجبور نیستید برای هر بار پیک هزینه زیادی پرداخت کنید، پشت میز کامپیوترتان می‌نشینید و به سراغ جی‌میل خود می‌روید.Password و Username را وارد و روی گزینه ورود کلیک می‌کنید. ثانیه‌هایی را پشت سر می‌گذارید، دقیقه‌ها و ساعت‌ها..... اما هیچ اتفاقی نمی‌افتد.
دوباره هر کاری که به ذهن‌تان می‌رسد امتحان می‌کنید؛ اما بدون اینکه نتیجه‌ای داشته باشد. خسته‌تر از همیشه تلفن را برمی‌دارید و شماره پیک را می‌گیرید.
عمدی یا غیرعمدی؟
جی‌میل من باز نمی‌شه، جی‌میل شما باز می‌شه؟ این سوالی است که این روزها اکثر کاربران این سرویس از یکدیگر می‌پرسند. اختلال در سرویس جی‌میل، یکی از سرویس‌های پرمخاطب گوگل، چند هفته‌ای است که کاربران ایرانی را با مشکل جدی مواجه کرده است؛ مخصوصا کاربرانی که علاوه بر چک کردن میل یا چت کردن، کارهای تجاری خود را روی این سرویس قرار داده‌اند.
اختلال در سرویس جی‌میل اتفاق جدیدی نیست؛ چراکه طی ماه‌های گذشته این سرویس در سراسر جهان برای مقاطع کوتاهی دچار مشکل فنی شد و در جدیدترین مورد از مشکلات به مدت دو ساعت و نیم از کار افتاد؛ اما کاربران ایرانی این سرویس که پس از ‌هات‌میل مایکروسافت و یاهومیل، سومین سرویس ای‌میل محبوب جهان است و بیش از 113 میلیون نفر از آن استفاده می‌کنند، از زمان بروز اختلال در بخشی از سرعت اینترنت کشور که طبق اعلام مسوولان، از قطعی کابل جاسک-‌فجیره ناشی شد، تاکنون از امکان‌پذیر نبودن استفاده از این سرویس شکایت داشته و برخی کاربران هم اظهار می‌کنند که چگونگی این اختلال بیشتر شبیه کندی سرعت اینترنت است و جی‌میل در برخی از ساعات روز به کندی باز می‌شود.
عدم پاسخی شفاف از سوی مسوولان مرتبط در خصوص این اختلال، بازار شایعات را در چند روز اخیر داغ کرد و باعث شد هر یک از کاربران نظریات خاصی را در این خصوص مطرح کنند. افزایش این حجم شایعات در نهایت منجر به انتشار اطلاعیه‌ای از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات شد که در آن اعلام شد که این اختلال نه توسط وزارتخانه صورت گرفته و نه ربطی به قطعی کابل جاسک و فجیره دارد؛ بلکه این اختلال و عدم دسترسی به این سرویس از سوی شرکت مربوطه یعنی گوگل انجام شده است.
بلافاصله بعد از این اظهارنظر مسوولان ایرانی، شرکت گوگل نیز در اطلاعیه‌ای این خبر را تکذیب کرد. در بخشی از این اطلاعیه آمده است: ما از کاربران در ایران شنیده‌ایم که آن‌ها در دسترسی به جی‌میل با مشکل مواجهند. ما افت شدید ترافیک را تایید می‌کنیم و با بررسی شبکه‌های خود به این نتیجه رسیده‌ایم که آنها به خوبی کار می‌کنند. همچنین گوگل اظهار کرد که هرگاه ما در سرویس‌های خود به مشکل بربخوریم، هرچه سریع‌تر سعی در رفع آن مشکل می‌کنیم؛ چراکه شدیدا معتقدیم مردم همه جای دنیا باید توانایی ارتباط آزاد آنلاین را داشته باشند؛ اما متاسفانه گاهی اوقات مشکلات پیش آمده خارج از کنترل ما است.
پس از اینکه گوگل نیز مسوولیت اختلال در سرویس جی‌میل را نپذیرفت اظهارنظرهای جدیدی از سوی برخی مسوولان کشور مطرح شد. به عنوان مثال سعید مهدیون، مدیرعامل شرکت فناوری‌ اطلاعات، در نشست خبری که هفته گذشته برگزار شد، در واکنش به وجود اختلال در سرویس جی‌میل، از مسدود بودن این سرویس استقبال کرد و آن را به نفع پست الکترونیکی ملی کشور دانست. وی همچنین اظهار کرده بود: «در مورد بسته شدن این سرویس اگر هر کسی اعتراضی داشته باشد، باید به سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی منتقل کند؛ ولی از نظر بنده این یک فرصت حساب می‌شود و باید مردم کشور به سمت ایمیل ملی هدایت شوند، به عبارتی تا زمانی که ما به خارجی‌ها اعتماد کنیم توسعه فناوری اطلاعات در داخل نخواهیم داشت و این یعنی اینکه باید به دولت و کشور اعتماد کنیم.»
شاید بتوان این اختلال را به فال نیک گرفت تا کاربران ایرانی از سرویس‌های بزرگی همچون گوگل و یاهو به سرویس‌های وطنی مهاجرت کنند، اما پیگیری‌ها نشان می‌دهد که مسوولان وزارت ارتباطات هنوز ایمیلی تحت عنوان ایمیل ملی را برای عموم مردم راه‌اندازی نکرده‌اند.
میل داخلی امن‌تر از میل خارجی
از زمان مطرح شدن ایمیل ملی از سوی مقامات شرکت فناوری اطلاعات و ارتباطات، ابهاماتی نسبت به موفقیت‌آمیز بودن یا کاربردی شدن این طرح مطرح شد؛ یکی از این موارد این است که در شرایطی که اکثر کاربران در بخش دولتی یا غیردولتی ترجیح می‌دهند از سامانه‌ای مطمئن و قابل اعتماد و معتبر استفاده کنند، آیا درگاه خدمات الکترونیکی ایران به عنوان بستر ایمیل ملی، این قابلیت را دارا است یا اینکه به دلیل شناخته بودن یاهومیل یا جی‌میل اکثر کاربران به استفاده از این بستر برای تبادل پست الکترونیک تمایل دارند.
بنا بر اظهارات مهدیون، امینت پست الکترونیکی ملی به مراتب بالاتر از سرویس‌های خارجی است؛ چراکه حداقل اطلاعات حیاتی و عمومی کاربران در داخل قرار دارد. همچنین مدیرعامل شرکت فناوری اطلاعات اعتقاد دارد که اگر هم این سرویس‌ ملی امن نباشد، باید به آن اطمینان کرد تا با گذشت زمان به استاندارد لازم برسد.
مهدیون به ویژگی این سرویس ملی اشاره می‌کند و می‌گوید: «در صورت استفاده کاربران از این سامانه، اطلاعات موجود در پست الکترونیکی آن‌ها به خارج از کشور منتقل نمی‌شود؛ این سامانه سه گیگابایت فضا در اختیار کاربران قرار می‌دهد و قابلیت دریافت و ارسال نامه از میل سرورهای دیگر نظیر یاهو یا جی‌میل را دارد.
گفته می‌شود سرویس پست الکترونیکی ایران از تاریخ ۲۸ مهر ماه سال ۱۳۸۶ به مدیران دولتی و افراد واجد شرایط ارائه شده و تا پایان اسفند ماه ۱۳۸۶، در حدود ۴۵۰۰ کاربر در این سامانه تعریف شده‌اند. بر اساس بخشنامه‌ معاون اول رییس‌جمهور، درگاه (پورتال) خدمات الکترونیکی ایران به مدیران دستگاه‌های دولتی و افراد واجد شرایط که با خارج از سازمان خود مکاتبه دارند، خدمت پست الکترونیکی (Email) ارائه کرد.
همچنین در حال حاضر امکان استفاده از صندوق پست الکترونیکی از طریق سامانه iran.ir برای مدیران دستگاه‌های دولتی فراهم شده و متقاضیان می‌توانند با مراجعه به این سامانه نسبت به ایجاد صندوق پست الکترونیکی خود اقدام کنند؛ این موضوع را سعید مهدیون اعلام و اظهار امیدواری کرده بود که بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، به زودی امکان ارائه صندوق پست الکترونیکی امن به کاربران فراهم شود.
به باور مسوولان شرکت‌ فناوری اطلاعات جذابیت‌های سرویس‌هایی همچون جی‌میل و یاهو باعث شده است که مردم به طرف استفاده از این سرویس‌ها بروند، بدون اینکه از مخاطرات آن اطلاع داشته باشند. در واقع هر کاربر ایرانی با استفاده از این سرویس‌ها به گردانندگان این سرویس‌ها که اصولا هم آمریکایی هستند، اجازه می‌دهند که از اطلاعات آن‌ها استفاده کنند که شرکت فناوری اطلاعات قصد دارد با در اختیار گذاشتن ایمیل مجانی ایرانی از خروج اطلاعات از کشور و سوءاستفاده از آن جلوگیری کند.
اما آنچه در این بین جالب به نظر می‌رسد، این است که پروژه‌هایی از این قبیل مثل ارائه ایمیل مجانی به کاربران یا شرکت‌ها پیشتر از این نیز به اجرا درآمده بود، اما به نتیجه دلخواهی نرسیده بود تا جایی که هنوز هم کاربران یا مسوولان سازمان‌ها یا وزارتخانه‌ها با استفاده از همان میل‌های ناامن خارجی دست به ارسال اطلاعات خود می‌زنند.
در این خصوص عباس پورخصالیان، کارشناس حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات با اشاره به ملی بودن و داخلی بودن پرو‌ژه‌های حوزه آی‌تی می‌گوید: «وقتی صحبت از ملی بودن یک طرح می‌شود، باید واقعا ملی باشد، نه اینکه به عده‌ای بدهند، به عده‌ای مجانی و به عده‌ای پولی بدهند. مقصود از ملی بودن این نیست که اجرا کنند و مدیرش ایرانی باشد؛ مقصود از ملی بودن این است که سرویس مورد نظر مجانی و دارای تمامی تسهیلات باشد، همچنین شنود از طریق آن قانونی صورت بگیرد.» به اعتقاد پورخصالیان استفاده از یک میل داخلی برای مدیران و مسوولان یک سازمان یک وجهه است؛ اما با وضعیت حوزه فناوری اطلاعات کشور و شایعات مختلف در حوزه امنیت سرویس‌های اینترنتی به نظر نمی‌رسد که کاربران رغبت چندانی به استفاده از سرویس پست‌ الکترونیکی داخلی باشند و این کار باید پیشتر از این‌ها مطرح و انجام می‌شد.