ندا لهردی
این روزها دیگر تکنولوژی به جزئی جدانشدنی از زندگی و فعالیت‌های روزمره اغلب ما تبدیل شده است.

در واقع تکنولوژی و کاربردهای مختلف آن در سال‌های اخیر برای کاربران و علاقه‌مندانش نقش یک کاتالیزور را در امور مختلف بازی می‌کند تا به این ترتیب کارها با سرعت و راحتی بیشتر انجام شوند. برای بعضی دیگر، اما تکنولوژی هم مانند روزگار شکل متفاوتی دارد؛ همان‌هایی که شرایط فیزیکی متفاوتی هم دارند و زندگی را طور دیگری تجربه می‌کنند. برای این دسته از افراد تکنولوژی و کاربردهای آن به مثابه یک همراه همیشگی و فرصتی برای تجربه‌های جدید است. درست به همین دلیل هم در عصر ارتباطات، تکنولوژی می‌تواند نقش موثری در ارتقای کیفیت زندگی افراد معلول و ناتوان داشته باشد.
همین چند روز پیش روز جهانی معلولان بود. آن‌ها حالا دیگر بر اساس آمار جهانی جمعیتی در حدود ۶۵۰ میلیون نفر در تمام کشورهای جهان دارند. با این اوصاف این جامعه نه چندان کوچک برای دسترسی راحت‌تر به اینترنت و امکانات ارتباطی نیاز به محصولات و خدمات ویژه‌ای دارند.
شرکت‌ها و فناوری‌های پیشگام
کارشناسان معتقدند که بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مشکلات این افراد برای استفاده از محصولات دیجیتال نوع طراحی آن‌ها است. «آلن گیس»، یکی از کارشناسان موسسه تحقیقاتی ناتوانی و توانبخشی در این مورد می‌گوید: «شرکت‌های بزرگ و فعال در عرصه تکنولوژی می‌توانند آغازگر طراحی و تولید محصولات مخصوص معلولان باشند؛ محصولاتی ویژه با قابلیت‌ها و امکانات خاص برای دسترسی بهتر آن‌ها به فناوری‌های روز دنیا».
با این اوصاف است که محصولات و دستگاه‌هایی مانند کامپیوترهای شخصی مجهز به فرمانبر‌های صوتی با استقبال معلولان روبه‌رو شده و می‌توانند به تولید انبوه برسند. در میان شرکت‌های بزرگ تکنولوژی Apple گویا یک بار دیگر پیشگام بوده است. این شرکت سال‌هاست که به خاطر طراحی محصولاتی با کاربری آسان در میان کاربران سرتاسر دنیا محبوبیت پیدا کرده است. در همین راستا هم این شرکت در سال‌های اخیر اقدام به طراحی نرم‌افزارهای ویژه معلولان برای استفاده از کامپیوترهای شخصی کرده است. بهترین نمونه از فعالیت‌های Apple برای معلولان نرم‌افزار جدید کنترل صوتی در گوشی موبایل iPhone این شرکت است. این قابلیت به کاربرانش این امکان فرمانبر صوتی را می‌دهد یا حتی می‌تواند به سوالات آن‌ها درباره امکانات مختلف گوشی هم به صورت صوتی پاسخ بدهد.
محصولاتی مانند این نرم‌افزار معمولا با اقبال عمومی هم مواجه می‌شوند تا جایی که شرکت تولیدکننده نرم‌افزار Nuance Communication هم به تازگی یک نرم‌افزار جدید را به بازار معرفی کرده است که نوعی فرمانبر صوتی بوده که امکان تایپ با کامپیوتر را به افراد معلول و ناتوان می‌دهد.
در روزهای اخیر هم شرکت Amazon از قابلیت‌های مشابه این نرم‌افزارها در کتابخوان الکترونیکی kindle خود استفاده کرده است. این روند در سال‌های اخیر به اندازه‌ای سرعت گرفته است که حتی شرکت خودرو سازی Ford Motor هم به تازگی از تولید خودروهای الکترونیکی ویژه معلولان خبر داده است. این در حالی است که شرکت‌های دیگری هم هستند که خیلی تخصصی‌تر به ایده‌هایی برای تولید محصولات خاص برای افراد خاص فکر می‌کنند. شرکت Mattel هم یکی از این شرکت‌ها است که به تازگی یک بازی کامپیوتری به نام Mindflex ویژه را برای معلولان مبتلا به فلج پا طراحی و تولید کرده است که برای کنترل و ادامه بازی از امواج مغزی این افراد استفاده می‌کند. این بازی با قیمت مناسب 80 دلار در بازار عرضه شده و فروش خوبی را هم نصیب تولیدکننده‌اش کرده است.
تولید محصولات دیجیتال مخصوص معلولان در این سال‌ها آنقدر رونق پیدا کرده است که حالا دیگر به عنوان یک فرصت سرمایه‌گذاری هم مطرح شده است. «دونالد ای نورمن»، معاون سابق بخش تکنولوژی‌های پیشرفته در شرکت Apple در این مورد می‌گوید: «شرکت‌های مختلف می‌توانند به فرآیند طراحی محصولات ویژه برای معلولان به عنوان یک فرصت افزایش درآمد و فروش نگاه کنند. دلیل این موضوع هم مشخص است؛ بسیاری از قابلیت‌های موجود در این محصولات می‌توانند برای بعضی از کاربران معمولی هم مورد توجه بوده و کاربردی باشند». او در ادامه به تکنولوژی VoiceOver شرکت Apple اشاره می‌کند که در اواخر دهه ۱۹۸۰ و زمانی که این شرکت به فکر جهانی کردن کامپیوترهای Mac خودش بوده، ارائه شد. این قابلیت در چرخه‌های طراحی و تولید فنی برای شرح محصولات مختلف از قیچی گرفته تا گوشی‌های موبایل مورد استفاده قرار می‌گرفت و به تدریج آنقدر رایج شد که کاربران مختلف از هر سن و موقعیت فیزیکی می‌توانستند از آن استفاده کنند. به این ترتیب بود که این قابلیت در سال ۲۰۰۶ به عنوان یک استاندارد برای کامپیوترهای این شرکت پذیرفته شد و فروش این محصولات را تا حد قابل توجهی افزایش داد. با استفاده از این امکان کامپیوترهای Apple هر چیزی را که با استفاده از نشانگر مشخص می‌شدند از متنی ساده در یک صفحه اینترنتی گرفته تا اعداد در متن‌های آماری را با صدایی طبیعی برای کاربرانش می‌خواند. این تکنولوژی حالا به محصولات جدید این شرکت مانند iPhone هم رسیده است. تکنولوژی‌های مشابه این فناوری هم این روزها در بسیاری از محصولات پرفروش بازار محصولات دیجیتال به کار می‌روند که شاید آشنا‌ترین نمونه آن‌ها قابلیت صحبت با موبایل‌های به صورت دست آزاد در اغلب گوشی‌های موبایل بازار باشد. حتی پرفروش‌ترین دستگاه‌های GPS هم این روزها مجهز به کاربری‌هایی مانند فرمانبرهای صوتی هستند.
جدیدترین محصولات ویژه
در واقع به تمام این دلایل است که تولید محصولات دیجیتال ویژه برای افراد ناتوان و معلول رونق گرفته و محصولات جدید به تدریج وارد این بازار می‌شوند. با این همه اما جدیدترین محصولات دیجیتال برای معلولان در بازارهای جهانی عبارتند از:


ماوسی برای لمس اینترنت: این ماوس جالب را شرکتی به نام
Tactile World طراحی و تولید کرده است که امکان انجام راحت‌تر کارهای اداری را به افراد نابینا می‌دهد. این ماوس در واقع دارای دو سطح مجهز به 16 کلید مختلف در هر کدام است که قابلیت کار با اینترنت، استفاده از برنامه‌های واژه‌پرداز و حتی ردگیری نمودارها و گراف‌ها را در اختیار این افراد قرار می‌دهد. این شرکت همچنین همراه با این ماوس نرم‌افزاری را هم برای ترجمه متون نمایش داده شده در نمایشگر کامپیوتر به صورت خط بریل برای این افراد عرضه کرده است. این ماوس در حال حاضر با قیمت 695 دلار در بازار عرضه شده است و به فروش می‌رسد.


کتابخوان سخنگو: این کتابخوان الکترونیکی جدید امکان تبدیل متن‌های چاپی به متن‌های دیجیتال و خواندن آن‌ها با صدای بلند را داشته و از یک دوربین عکاسی 5 مگاپیکسلی هم برای عکس گرفتن از متن‌های چاپ شده بهره می‌برد. این دستگاه دارای حافظه 2 گیگابایتی بوده و از پردازنده Atom این شرکت هم استفاده می‌کند. این محصول اخیرا با قیمت 1500 دلار روانه بازار شده است.


Nokia N82 برای افراد نابینا: شرکت بزرگ Nokia در ماه‌های اخیر با همکاری شرکتی به نامK-NFB Reading Technology امکانات ویژه‌ای را به یکی از پر طرفدارترین گوشی‌های سری N خود اضافه کرده است تا به این ترتیب کاربران نابینا بتوانند از نرم‌افزارهای تشخیص واژه و سخنگو آن بهره برده و استفاده کنند.


ماوس و کیبورد نوری: این محصول که یک شرکت چینی آن را با نام Lomak به بازار معرفی کرده است و به صورت یک دستگاه مجزا به کامپیوترهای شخصی متصل شده و با استفاده از بخشی که روی سر کاربر قرار می‌گیرد امواج مغزی آن را دریافت کرده و امکان کنترل نشانگر را به کاربر خود می‌دهد.


نمایشگری با یک نقطه: این نمایشگر که با مدل MyTobii P10 به بازار معرفی شده، برای افراد مبتلا به بیماری‌های اعصاب مانند ام‌اس طراحی و تولید شده است. این دستگاه در واقع یک نمایشگر 15 اینچی همراه با یک کامپیوتر و یک دستگاه کنترل چشم است. به این ترتیب کاربران کافی است روبه‌روی این دستگاه نشسته و به نقطه‌ای که روی آن قرار دارد خیره شوند تا از این طریق بتوانند نشانگر کامپیوتر را کنترل کرده و با آن کار کنند.