مریم عسگری

حتما تا به حال این ضرب‌المثل قدیمی که می‌گویند «از مرگ می‌گیرند تا به تب راضی شود» را شنیده‌اید. حالا این وضعیت یک مصداق عینی در بازار رایانه است. رکود حاکم بر بازار کامپیوتر اگرچه در نگاه نخست باعث متضرر شدن فعالان این صنف و حتی کناره‌گیری برخی از فعالان این حوزه از فعالیت در این زمینه شده است، اما به درازا کشیده شدن این رکود حواشی دیگری را نیز در این بازار هزار رنگ به همراه داشته است که وقوع کلاهبرداری به شیوه‌های مختلف یکی از اتفاقاتی است که شاید از نظر مصرف‌کنندگان مخفی بماند، ولی فعالان بازار با آن درگیر شده‌اند و از این بابت گله‌مند هستند و البته متضرر و نگران.

البته این اتفاقات در بازار رایانه آن هم با توجه به کاهش شدید تقاضا امری چندان غریب نیست و فعالان بازار معتقدند هر از چند گاهی، افرادی سودجو با سوءاستفاده از اعتماد فعالان بازار و همچنین خرج اعتبار خود از سایرین کلاهبرداری می‌کنند.

اما آنچه در خور توجه است این است که کلاهبرداری در بازار، این اواخر امری طبیعی شده و در شیوه‌های مختلفی بروز می‌کند. این طور که پیدا است برخی از افراد سودجو در بازار ید طولایی در طراحی کلاهبرداری‌های این چنینی دارند و گروه دیگری نیز یا آنقدر ساده لوح هستند که فریب این افراد را می‌خورند یا اینکه شرایط بازار در حدی نامساعد است که فعالان بازار ناچارند ریسک کنند و با این خطرات مواجه شوند.

جالب اینجا است که روسای هیات‌مدیره مراکز خرید و فروش رایانه زیر بار این موضوع که کلاهبرداری به روش‌های مختلف در مراکز خرید و فروش باب شده است نمی‌روند و فعالان بازار نیز معتقدند که مدیران پاساژها تنها به پول شارژ و اجاره رفتن واحدها توجه دارند نه چیز دیگر.

زخم کهنه در بازار

«با زخم باید ساخت، طول می‌کشه، ولی خوب می‌شه. این از جمله‌های معروف فیلم «سگ کشی» است. جمله‌ای که وقتی قهرمان زن این فیلم برای خرید چک‌های شوهری که به کلاهبرداری متهم شده است، کتک خورد، زخمی‌ شد و در هم شکست از زبان او بیان شد.

نمی‌دانم اصلا فیلم معروف بهرام بیضایی «سگ کشی» را به خاطر دارید یا نه؟

فیلمی ‌که در آن مردی اقدام به یک کلاهبرداری با مبلغ سنگین کرده و متواری شده بود و همسر وی برای نجات همسرش و بازگرداندن او به زندگی‌اش چک‌های وی را از طلبکاران با هر جان کندنی بود خریداری کرد و در نهایت همسرش مجددا به زندگی تجاری‌اش بازگشت. اما...

قصد نداریم گزارش را خیلی سینمایی کنیم، ولی از این جهت پای این فیلم به یاد ماندنی را به گزارشمان باز کردیم که همین اتفاق در حال حاضر در بازار رایانه نیز افتاده است. هر چند که گفته می‌شود مشابه این اتفاق امر طبیعی در بین سایر صنوف نیز هست.

فعالان بازار می‌گویند، متاسفانه این موضوع در بازار رایانه باب شده است که برخی از افراد کالاهایی را به صورت چکی از فروشندگان می‌خرند و سپس بدون پاس کردن چک‌ها، متواری می‌شوند. ولی پس از مدتی یکی از بستگان درجه یک یا دو یا وکیل این فرد برای خرید چک‌های فرد متواری شده به بازار مراجعه می‌کند و چک‌ها را با حدود ۶۰ درصد مبلغ اصلی خریداری می‌کند.

شخص متواری هم پس از مدتی وارد بازار می‌شود و فعالیت‌اش را دوباره آغاز می‌کند. حال یا در همان بازار یا در سایر بازارهای کامپیوتر.

محسن بهنامی، ‌یکی از فعالان بازار در این رابطه می‌گوید، طی مدت اخیر این شیوه کلاهبرداری در بازار باب شده و مالباختگان نیز ناچارند برای زنده کردن حداقل نیمی‌ از پول خود پیشنهاد وکیل یا بستگان فرد متواری را برای خرید چک‌ها بپذیرند.

فرهنگی، مسوول فروش شرکت دات‌کام نیز در این باره می‌گوید، در شرایط فعلی این موضوع در بازار اتفاق افتاده، اما هنوز باب نشده است.

او می‌گوید: فعالیت و تجارت در بازار رایانه مانند کفتربازی است و هر آن امکان از بین رفتن یا به قول این فعال بازار پریدن سرمایه و بازنگشتنش وجود دارد.

وی افزود، هم‌اکنون اکثر فعالان بازار به شرط دریافت چک ضمانت از طرف حساب، معامله‌های سنگین غیرنقدی را انجام می‌دهند، ولی این چک‌های ضمانتی هم در صورتی که فرد متواری شود به کار نمی‌آیند.

به هر حال با توجه به شرایط بازار، هنوز که هنوز است، هستند افرادی که از روی اجبار به دیگران اعتماد می‌کنند و این همان زخمی ‌است که باید با آن ساخت. هر قدر هم که مداوا شدن آن طول بکشد. تا زمانی که بازار سر و سامان‌ گیرد، تا زمانی که ارگان‌های مربوطه و حتی اعضای هیات‌مدیره مراکز خرید و فروش رایانه به این فکر بیفتند که اندکی احساس مسوولیت لازم است.

تا وقتی که تصمیم درست و حسابی برای جلوگیری از بروز این کلاهبرداری‌ها اتخاذ شود باید با این زخم ساخت.

البته این را هم بگویم که برخی از فعالان بازار گویا عادت کرده‌اند که زخمی‌را که هنوز خوب نشده را دستکاری کنند و دو باره سر آن را باز کنند. یا اینکه از یک سوراخ چند بار گزیده شوند.

شاید فعالان بازار مقصر باشند که با اعتماد بی‌جا باعث می‌شوند افراد سودجو اقدام به کلاهبرداری کنند و از کلاهبرداری‌هایی که قبلا شده درس عبرت نگیرند.

هیات‌مدیره پاساژها به دنبال ...

اگرچه به نظر می‌رسد اعضای هیات‌مدیره مراکز خرید و فروش رایانه باید در مورد اتفاقاتی که در این مراکز می‌افتد اشراف کامل داشته باشند و برای مقابله با کلاهبرداری و اتفاقات نظیر آن موضع‌گیری سختی داشته باشند، ولی اکثرا این افراد وقوع این کلاهبرداری‌ها را تکذیب کرده یا آن را بسیار جزئی می‌دانند.

فعالان بازار نیز که نسبت به این موضوع گله‌مندند، می‌گویند اعضای هیات‌مدیره این مراکز به اموری مانند پرداخت به موقع شارژ از طرف کسبه، دریافت هزینه انبار و ... دقت داشته و به مسائل دیگر توجهی ندارند.

عضو هیات‌‌مدیره یکی از مراکز خرید و فروش رایانه در این باره می‌گوید، در شرایط فعلی که دلار قیمت ثابتی ندارد، بحران اقتصادی گریبانگیر جوامع شده است و همچنین با توجه به کاهش خریدهای دولتی وقوع کلاهبرداری در بازار کامپیوتر اجتناب‌ناپذیر است و وقوع این معضل دور از ذهن نیست.

وی افزود: برای جلوگیری از وقوع کلاهبرداری اقداماتی کرده‌ایم که تا حدودی وقوع این امر را محدود می‌کند.

به گفته وی اعضای هیات‌مدیره پاساژها در قالب یک اطلاعیه روابط تجاری کسبه را روشن کرده‌اند و از کسبه خواسته‌اند تا در چنین روابطی دقت کافی داشته باشند.

به گفته وی، پیگیری دقیق و مستمر ارسال کالا، تسویه نقدی و.... برخی از اقداماتی است که تا حدودی در برابر وقوع این کلاهبرداری‌ها مانع ایجاد می‌کند.

یکی دیگر از اعضای هیات‌مدیره مراکز خرید و فروش رایانه هم می‌گوید، باید توجه داشت که وقتی یک مجتمع کامپیوتری رشد می‌کند و تعداد اعضای آن زیاد می‌شود نظارت روی آن کمتر می‌شود و احتمال وقوع چنین اتفاقاتی وجود دارد.

اتحادیه پاسخ می‌دهد

با اینکه اتحادیه صنف رایانه، ماشین‌های اداری و داده‌ورزی، طی سال‌های اخیر توجه خاصی به وضعیت بازار و پروانه‌دار کردن اعضای آن داشته است و بر این اعتقاد است پروانه‌دار شدن اعضای این صنف و فعالان بازار می‌تواند تا حدود زیادی در برابر بروز مشکلاتی مانند کلاهبرداری و ... مانع ایجاد کند، هنوز که هنوز است تعدادی از اعضای صنف فاقد پروانه کسب هستند و گاه و بی‌گاه شاهد بروز اتفاقات ناخوشایندی در بازار رایانه هستیم.

شهرام شیرمست، رییس این اتحادیه می‌گوید: اگرچه اتحادیه مسوول جلوگیری از بروز کلاهبرداری و نظارت بر چند و چون این اتفاقات نیست، اما تلاش کرده است تا با مجاب کردن فعالان صنف برای دریافت پروانه کسب، به بازار نظم دهد.

به گفته وی، اتحادیه برای فعالان صنف پروانه کسب صادر می‌کند و در صورتی که هر یک از اعضا تخلف کنند پروانه آنها برای همیشه لغو می‌شود و مجددا به آنها پروانه داده نمی‌شود.

به گفته شیرمست، اتحادیه نمی‌تواند در مورد این اتفاقات اعمال قدرت کند و تنها راه این است که افرادی که می‌خواهند معاملات سنگین کنند حتما در مورد پروانه دار بودن افراد از اتحادیه استعلام کنند. به گفته شیرمست طی هفت سال گذشته تنها دو مورد کلاهبرداری توسط افراد پروانه دار صورت گرفته است و مابقی کلاهبرداری توسط افرادی صورت گرفته است که فاقد پروانه بوده‌اند.

وی افزود: متاسفانه اعضای هیات‌مدیره پاساژها نظارت چندانی بر پروانه‌دار بودن یا نبودن کسبه ندارند و تنها با بازرسی‌های گاه و بی‌گاه اتحادیه این موضوع مشخص می‌شود که اتحادیه هم نمی‌تواند به طور مداوم پاساژ‌ها را بازرسی کند.

ختم کلام

به نظر می‌رسد زخم کهنه این کلاهبرداری‌ها در بازار رایانه، هنوز التیام نیافته دوباره سر باز می‌کند و اگرچه عاملان این اتفاقات با شگرد‌های خاص خود سعی می‌کنند به این کلاهبرداری‌ها جلوه ای رسمی‌دهند، اما باز هم این فعالان بازار هستند که متضرر می‌شوند. آن هم در این بازار راکد و به قول فعالان بازار بدون سود.