حسن اطاعت*

حدود دو سال از عمر عبارت «رکود اقتصادی» در پیشانی آمارها و تحلیل‌ها و مقالات اقتصادی می‌گذرد. آمارهایی که واقعیت‌ها و ابعاد بحران را بیان می‌کنند، تحلیل‌هایی که آثار و نتایج آن را بررسی می‌کنند و مقالاتی که راه‌های عبور از بحران را آموزش می‌دهند، پرخواننده‌ترین مطالب حوزه اقتصاد و مدیریت در این دو سال بوده‌اند و همه آنها در این نکته مشترک بودند که اقتصادهای وابسته به غرب و صنایع مسکن و خودرو، بیشترین آسیب را از این بحران دیده‌اند، اما در مورد صنعت فناوری اطلاعات، به دلیل ماهیت توانمندساز و راه‌گشای آن، اوضاع به بدی سایر صنایع نبود و نیست.

حال اگر قرار است که نمایشگاه فناوری اطلاعات در دبی برگزار شود، آیا با تاثیر از حال عمومی اقتصاد، نمایشگاهی از نشانه‌های رکود خواهد بود یا با تاثیر از اقتصاد نه‌چندان راکد فناوری اطلاعات، حال خوش توسعه را به نمایش خواهد گذاشت؟ روز یکشنبه بیست‌وپنج مهرماه که به اتفاق هفده تن از مدیران و کارشناسان «همکاران سیستم» عازم نمایشگاه جیتکس در دبی بودیم، پاسخ روشنی به این سوال نداشتیم، اما اکنون که برگشته‌ایم، به جرات می‌توان گفت که آنچه شاهد بودیم، «رکود» نبود، نوعی سازگاری با شرایط بود، البته بحران تاثیر خود را گذاشته است، اما آنچه که اتفاق افتاده است، کوچک‌سازی و بهینه‌سازی برای مقابله با اثرات بحران است و نه تعطیلی و رکود.

نرم‌افزارهای کوچک

جیتکس امسال برای ما که به راهکارهای نرم‌افزاری علاقمند بودیم، فضای مساعدی داشت. یکی از دلایل آن، غیبت بزرگان سخت‌افزاری و سنگین شدن کفه ترازو به نفع نرم‌افزاری‌ها بود. دلیل دیگر معرفی رسمی ویندوز هفت توسط میکروسافت بود که به خبر غالب نمایشگاه تبدیل شد و این رویداد منطقه‌ای را حتی تا صدر اخبار فناوری دنیا بالا برد. حضور پرقدرت اوراکل مانند سالیان پیش، از نکات بارز نمایشگاه بود و نمایش باشکوهی که حکومت دبی از عملیاتی شدن دولت الکترونیک برگزار کرده بود، جنبه نرم‌افزاری نمایشگاه را تقویت می‌کرد.

یکی از جهت‌گیری‌های عمده نرم‌افزاری در جیتکس امسال، نهضت فارسی‌سازی بود. هرچند در ارتباط با نرم‌افزار، ما اولین شرط معامله را که پرداخت قیمت کالا است، رعایت نمی‌کنیم، اما آنها همچنان به توسعه محتوای فارسی و ساخت ابزارهای فارسی‌زبان ادامه می‌دهند، مشکلات کی‌بورد و فونت و لی‌اوت را برطرف می‌کنند و ما با استفاده از راه‌هایی که بلدیم، بیشتر از مشتریان رسمی و قانونی آنان، از این امکانات بهره‌مند می‌شویم. اغلب شرکت‌های کوچک و بزرگ نرم‌افزاری، بازار جذاب ایران را به‌عنوان دلیل فارسی‌سازی محصولاتشان اعلام می‌کردند و این احتمالا نباید برای ما خبر خوبی باشد!

«مدیریت ارتباط مشتریان» یا CRM یکی دیگر از جهت‌گیری‌های نرم‌افزاری جیتکس بود. بیش از پنج سال است که به‌رغم معرفی انواع نرم‌افزارهای خارجی و وطنی برای مدیریت ارتباط مشتریان، این مفهوم هنوز به بحث داغ سازمان‌های ما تبدیل نشده، اما آن سوی آب در حال قدیمی شدن است. احتمالا دلیل آن به اقتصاد غیررقابتی ما و اهمیت نابرابر مشتری در قاموس اقتصادی ما و آنها برمی‌گردد. اوراکل که با انبوهی از راهکارها و زیرساخت‌ها ظاهر شده بود، نمونه‌ای از CRM در قالب نرم‌افزار به عنوان خدمات (SAAS) را با هزینه‌ هفتاد دلار در ماه به ازای هر مشتری، به نمایش گذاشته بود. در مقابل مایکروسافت که با غرفه‌ای کوچک و تنها در حد معرفی ویندوز ۷ و امکانات SQL Server ظاهر شده بود، علاقه‌ای به SAAS نشان نمی‌داد و تاکید آن بر روی سادگی کاربرد، یکپارچگی و تعامل نرم‌افزار CRM میکروسافت با سایر نرم‌افزارهای کاربردی، از جمله مجموعه محبوب Office بود. پرواضح بود که محصول میکروسافت، گستردگی و قابلیت‌های اوراکل را نداشت، اما همچنان یکی از سازگارترین راهکارها برای سازمان‌های متوسط و کوچک ایرانی، محسوب می‌شود. دوستانی که راهکارهای شرکت کوچک نرم‌افزاری را دیدند با من هم عقیده‌ نبودند، اما موقعیت بلامنازع میکروسافت در بازار سیستم عامل و نرم‌افزارهای کاربردی ایران، موجب می‌شود که یکپارچگی و تعامل، به عنوان مزیت رقابتی محصولات میکروسافت، در مقابل راهکارهای رقیب میکروسافت، با اهمیت بیشتری طرح شود.

عبارت ERP که سال‌هاست در محافل نر‌م‌افزاری با روایت‌‌های مختلف و متفاوتی حضور دارد، در این نمایشگاه کمتر تکرار شده بود و به جای آن شاهد نمونه‌های محدود و عملیاتی شده‌ای بودیم که رویکرد «برنامه‌ریزی‌ منابع سازمانی» را در حوزه‌ای خاص مثلا در صنعت آسانسور پیاده کرده بود. یک کارشناسان اوکراینی از یک شرکت بین‌المللی که راهکارهای ERP را بر اساس زیرساخت‌های اوراکل توسعه داده است، ترجیح می‌داد ابتدا یک جزو خاص از مجموعه راهکار را متناسب با فضای کسب و کار مشتری ارائه کند و سپس به تدریج با نمونه‌سازی ذهنی، قابلیت سایر اجزای محصول خود را به عنوان یک راهکار جامع نرم‌افزاری، بیان کند شرکت‌های دیگری هم که با عنوان ERP حضور داشتند یا از ارائه یک راهکار جامع و Best practice پرهیز کرده بودند یا در حوزه‌های مشخص و برای پاسخ به نیازهای دقیق و خاص، مدعی بودند.

از این چند مفهوم کلیدی نرم‌افزاری که بگذریم، طیف گسترده‌ای از شرکت‌های کوچک نرم‌افزاری را شاهد بودیم که محصولات کاربردی و جذابی را ارائه می‌کردند. جذاب‌ترین محصولات در این طیف، مجموعه راهکارهای نرم‌افزاری برای فروش فروشگاهی بودند. با ورود سرمایه‌های خارجی به بازار خرده‌فروشی ایران تغییر الگوی خرید که قرار بود با شهروند و رفاه اتفاق بیفتد شکاف بیشتری خواهد گرفت و بدون شک فروش فروشگاهی به یکی از زمینه‌های جذاب سرمایه‌گذاری در ایران تبدیل خواهد شد. دلیل دیگری که این پیش‌بینی را تقویت می‌کند، اجرای طرح مالیات بر ارزش افزوده است که بدون صندوق و نرم‌افزار خاص، در مقیاس وسیع عملی نیست.

محصولات نرم‌افزاری دیگر در این حد و اندازه برای مدیریت پخش، خرده فروشی، گزارشات مدیریتی، هوشمندی تجاری، مدیریت محتوا، مراکز تلفن، تلفن‌اینترنتی، آموزش از راه دور، تجهیزات بی‌سیم، شناسایی از طریق امواج رادیویی و تجهیزات presentation و Documentation توسط شرکت‌های مختلف آمریکایی، اروپایی و آسیایی ارائه شده بود که هر کدام در نوع خود جذاب بودند.

جیتکس و ایرانیان

حضور رسمی ایران در جیتکس امسال محدود به شش شرکت بود که در غرفه مشترک به همت یک شرکت خصوصی گرد هم آمده بودند. محل غرفه ایران نسبت به پاویون‌های سایر کشورها، بهتر بود، اما به جز یکی از شش شرکت که به جذب بازدیدکننده اهمیت می‌داد، دیگران تلاش چندانی در این زمینه نداشتند. بیشترین بازدید از غرفه ایران، مربوط به ایرانیانی بود که دوستان و همکاران خود را در غرفه می‌دیدند یا فرصت را برای یک ملاقات کاری و تجاری، غنیمت می‌شمردند. اساسا این غرفه در حد و اندازه ایران نبود و جایگاه ایران در جیتکس، می‌توانست بهتر از این باشد. البته شرکت‌های ایرانی حاضر در جیتکس محدود به این چند شرکت نبود. شرکت‌های ایرانی دیگری هم بودند که به دنبال راه‌حل‌های واقعی و غیرتشریفاتی برای توسعه محصول خود، با شرکت‌های هندی و چینی شریک شده بودند و غرفه خود را با رنگ و لعاب خارجی تزئین کرده بودند و به هموطنان خود ایرانین پیستاشیو تعارف می‌کردند و بازدیدکننده بیشتری داشتند. حال غریبی است که ایرانی باشی و بر خارجی‌بودن تشکیلات تاکید کنی تا آنها که نام خلیج همیشه‌فارس تو را با پیشوند دیگری تلفظ می‌کنند، قدم رنجه کنند و پا به غرفه‌ات بگذارند.

شنیدیم که یکی از شرکت‌های ایرانی که سال‌های پیش در جیتکس حاضر می‌شد، امسال در یکی از هتل‌های نزدیک مرکز تجاری دبی، جلسات اختصاصی برای مهمانان خود ترتیب داده است. یک ایرانی‌‌الاصل ساکن دبی که تجارت‌های متنوع و فراوان را زیر بلیت خود دارد، با تشکیلات نرم‌افزاری خود به نام «Galadari Infotech» در نمایشگاه جیتکس حاضر شده بود. غرفه مستقل و زیبایی داشت و نرم‌افزاری برای مدیریت امور املاک و ساختمان به قیمت ۴۵هزار درهم ارائه می‌کرد که با توجه به حجم ساخت‌وساز آسمانخراش‌ها و ساختمان‌های مختلف مسکونی و تجاری و اداری در دبی با روش‌های مختلف مدیریت و بهره‌برداری، احتمالا بازار مناسبی خواهد داشت.

برخلاف تعداد اندک ایرانیان غرفه‌دار در جیتکس، شمار ایرانیان بازدیدکننده، بسیار زیاد است. در طول چهار روزی که در سالن‌های جیتکس قدم می‌زدیم، به طور دائم از کنار تیم‌های دونفره و سه‌نفره هموطنان می‌گذشتیم و از اینکه به جز تیم‌های آشنا و همکار، هیچ ارتباط کلامی و حتی احوالپرسی بین این‌همه هموطن صورت نمی‌گرفت تعجب می‌کردیم. تعداد زیادی از مسافران ایرانی جیتکس هم پس از تور یک‌ساعته در نمایشگاه ماموریت تحقیقاتی خود را به اتمام می‌رساندند و به شهر باز می‌گشتند تا به تماشای دستاوردهای صنعت ساخت و ساز و تکنولوژی و اقتصاد غرب در شهر مدرن و خالی از تاریخ دبی و خرید از بازارهای متنوع آن مشغول شوند.

جیتکس امسال هم به‌رغم تمام پیش‌بینی‌های مایوس‌کننده، به خوبی برگزار شد، در حالی که یک سالن بزرگ هم به مجموعه سالن‌های آن اضافه شده بود، ما برای الکامپ خود چه فکری کرده‌ایم؟

*مدیر بازاریابی همکاران سیستم