بررسی روزنامه‌های آنلاین درکشور
سونیتا سراب‌پور
این روزها دیگر لازم نیست مقابل کیوسک‌های روزنامه فروشی بایستیم و تیترهای روزنامه‌ها را تندتند از نظر بگذرانیم یا سر چهارراه‌ها منتظر شنیدن خبرهای داغ صبح باشیم که روزنامه‌فروش‌ها آنها را مرتب فریاد می‌زنند.

چرا که امروزه با پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات بسیاری از صنایع جهان دچار تغییر و تحول شده‌اند. از این میان می‌توان به صنعت روزنامه‌نگاری نیز اشاره کرد.
به این صورت که با گسترش روزافزون شبکه‌های اطلاع‌رسانی همچون اینترنت، روزنامه‌نگاری آنلاین رفته رفته جای روزنامه‌نگاری سنتی را گرفته است و به تبع آن روزنامه الکترونیک نیز می‌رود تا مقابل روزنامه‌های سنتی قدعلم کند.
روزنامه الکترونیکی چیست؟
رشد روزافزون روزنامه‌های الکترونیک تا آنجا پیش رفته است که این روزها به سادگی می‌توان با یک جست‌وجوی ساده در دنیای مجازی به جمع انبوهی از این دست روزنامه‌ها دسترسی پیدا کرد.
اولین روزنامه الکترونیک با نام «شیکاگو آنلاین» در ماه مه سال 1992 پا به دنیای مطبوعات دیجیتالی گذاشته است.
اگر بخواهیم برای روزنامه الکترونیک تعریفی دقیق داشته باشیم، می‌توانیم به توصیف پروفسور پاول که یک صاحب‌نظر برجسته در این رشته است، اشاره کنیم.
این صاحب‌نظر در خصوص تعریف روزنامه الکترونیک می‌گویــــد: روزنامه‌نـــگاری سایبر- دیجیتال- آنلاین، یک کانال تازه برای تحویل بسته‌بندی و توزیع اطلاعات از سوی سازمان‌های خبری است.افزون بر این روزنامه‌نگاری سایبر محیطی است که در آن ساختن انواع خبرها امکان‌پذیر است. در این محیط انواع عناصر رسانه‌ای با یکدیگر ترکیب و باعث تعامل استفاده کنندگان از محتوا می‌شود و این امر به تسهیل و توزیع و سپس فرمت می‌انجامد.
در تعریفی دیگر: روزنامه‌نگاری الکترونیکی به معنی انتشار اطلاعات در دوره‌های زمانی مشخص در قالب صفحات وب روی یک شبکه اطلاع‌رسانی یا اینترنت است. انتشار یک روزنامه الکترونیکی روی اینترنت در اولین گام مستلزم ایجاد یک شبکه اطلاع‌رسانی مرتبط با اینترنت است.
با وجود چنین شبکه‌ای که شامل چند کامپیوتر سرویس‌دهنده و چند کامپیوتر سرویس گیرنده است، بقیه کار چندان مشکل نیست. کافی است مراحل مختلف تهیه مطلب و عکس که در روزنامه‌های معمولی انجام می‌شود، طی گردد و در مرحله نهایی به جای چاپ روی کاغذ اطلاعات در قالب یک پایگاه وب (مجموعه‌ای از صفحات وب) قرار گیرند.
به این ترتیب برای انتشار روزنامه الکترونیکی کافی است، هر روز در زمان مشخصی صفحات وب جدید در کامپیوتر سرویس‌دهنده شبکه اطلاع‌رسانی روزنامه جایگزین صفحات روز قبل شود.
دکتر نمکدوست، مدرس روزنامه‌نگاری، در خصوص روزنامه‌نگاری آنلاین این گونه اظهارنظر می‌کند: روزنامه‌نگاری آنلاین فرار از زمان و مکانی است که مخاطب را محصور تولید نویسنده می‌کند. مخاطب روزنامه‌های کاغذی محصول چاپ شده‌ای را در دست دارد که نویسنده گزینش کرده و مراحل زیادی را از تحریریه تا چاپخانه و توزیع گذرانده است تا به دست او برسد و در آخر اخبار و گزارش‌هایی را ورق می‌زند که شاید همیشه اشتیاق او را برای خواندن یک مطلب مورد مطالعه‌اش پاسخگو نباشد؛ اما در روزنامه‌های سایبر، مخاطب نقشی همانند نویسنده دارد، پا به پای نویسنده آگاهی می‌یابد، خبرهایی را براساس علایق خود گلچین می‌کند و می‌خواند.
به طور کلی روزنامه‌های سایبر در طول روز چندین بار به روز می‌شوند و تحریریه‌هایی متفاوت تحریریه روزنامه‌های مکتوب دارند. احساس نزدیکی و برقراری نوعی تعامل در عرصه خبر بین مخاطب و نویسنده، نوعی نگارش عامیانه‌تر را در روزنامه‌نگاری آنلاین خلق می‌کند و در اصل سبک خبرنویسی آن همان است که در روزنامه چاپی هم رعایت می‌شود.
روزنامه آنلاین در ایران
روزنامه‌های آنلاین را در ایران باید از طریق سایت‌هایی شناخت که همه جوانب روزنامه‌نگاری را در محیط سایبر مورد توجه قرار می‌دهند. این شناخت در برخی موارد به سوی روزنامه‌های چاپی منحرف می‌شود که مطالب خود را بدون کم و کاست روی سایت اینترنتی خود قرار می‌دهند و به اصطلاح نسخه اینترنتی روزنامه را ارائه می‌دهند، غافل از اینکه نسخه آنلاین یک روزنامه باید بیشتر از محتوای چاپی آن باشد.
در همین رابطه گفته می‌شود، بسیاری از روزنامه‌های آنلاین در ایران هنوز از شکل سنتی خود فاصله نگرفته‌اند و از مفهوم واقعی آنلاین دور هستند.
به طور کلی برای شکل‌گیری رسانه‌های آنلاین در کشور گویا راه طولانی پیش‌رو است و برای پیشبرد این موضوع باید مخاطبان آنلاین روز به روز افزایش پیدا کنند.
در راستای برگزاری چهاردهمین دور از نمایشگاه مطبوعات، تعداد زیادی از نشریات داخلی و خارجی در این نمایشگاه شرکت داشته‌اند. تعدادی از این نشریات علاوه بر معرفی روزنامه خود به معرفی سایت‌های روزنامه نیز پرداخته بودند. از این میان می‌توان به یکی از پرمخاطب‌ترین روزنامه الکترونیکی؛ یعنی همشهری آنلاین اشاره کرد.
مهدی احمدی یکی از مسوولان همشهری آنلاین درباره این روزنامه الکترونیکی می‌گوید: همشهری آنلاین کار خود را از تیرماه سال ۸۵ آغاز کرده است و تحریریه آن مستقل از روزنامه از ۱۶ نفر تشکیل شده است که این تعداد به طور پیوسته در دو شیفت کاری از ساعت ۸ صبح تا یک بامداد به تولید اخبار می‌پردازند.
وی در مورد تعداد بازدیدکنندگان از این روزنامه الکترونیکی می‌گوید: تعداد بازدیدکنندگان این روزنامه الکترونیکی در روز بالغ بر 35هزار نفر است که این تعداد در مقاطعی از مرز 45هزار نفر هم بالاتر می‌رود.
احمدی در مورد نحوه به‌روزرسانی این روزنامه می‌گوید: این سایت هر روز به‌روزرسانی می‌شود و علاوه بر مطالب خود سایت، دیگر مطالب مجموعه روزنامه همشهری را نیز در بر می‌گیرد.
یکی دیگر از روزنامه‌های آنلاین که در نمایشگاه اخیر مطبوعات شرکت داشت، روزنامه جام‌جم بود.
این روزنامه الکترونیکی که به گفته کارشناس انفورماتیک روزنامه، اولین روزنامه الکترونیکی ایران به حساب می‌آید، کار خود را از اولین روزهای چاپ روزنامه جام‌جم آغاز کرده است.
این کارشناس در مورد مطالب داخلی سایت و نحوه به‌روزرسانی آن می‌گوید: جام‌جم آنلاین جدا از روزنامه جام‌جم است و تقریبا مطالب کمی از خود روزنامه در آن کار می‌شود و نحوه به‌روزرسانی آن هر روز است. یکی از نکات جالب این روزنامه آنلاین این است که این روزنامه با داشتن روزانه 20هزار نفر بازدیدکننده، فاقد آرشیو مطالب قبلی سایت است.
در حال حاضر تمام روزنامه‌های منتشر شده در کشور سایت اینترنتی دارند که اکثر آنها بیشتر مطالب روزنامه‌های کاغذی خود را در آن می‌گذارند.
از این میان می‌توان به روزنامه‌هایی مانند آفرینش، مردم‌سالاری، کیهان، اطلاعات، اعتماد، جام‌جم، سرمایه، اعتماد ملی، ایران و... اشاره کرد که نحوه به‌روزرسانی و تعداد بازدیدکنندگان آن در جدول ذیل ذکر شده است.
اکثر روزنامه‌ها تعداد بازدیدکنندگان از سایت خود را افراد خارج از کشور یا کسانی که اینترنت پرسرعت دارند، می‌دانند.
در این زمینه حمید صداقت، مدیر سایت اعتماد، می‌گوید: سایت ما روزانه بین 7 تا 8هزار نفر بازدیدکننده دارد که نیمی از این تعداد را افراد خارج از کشور تشکیل می‌دهند که برای دریافت اخبارهای داخلی از اطلاعات سایت روزنامه استفاده می‌کنند.
همچنین به اعتقاد بعضی کارشناسان، تعداد بازدیدکنندگان از یک سایت بستگی به مطالب آن روزنامه هم دارد؛ به طور مثال به گفته علی‌آبادی، مدیر سایت روزنامه آفرینش این روزنامه چون یک روزنامه آموزشی است؛ بنابراین تعداد بازدیدکنندگان آن نیز بسته به خبرهای آموزشی بین ۳ تا ۴هزار نفر در تغییر است.
نتایج نظرسنجی‌ها در کشورهای پیشرفته‌ای که اینترنت در آنها فراگیر شده است، نشان می‌دهد که مردم اکثر این کشورها دوست دارند اخبار را از سایت‌های خبری آنلاین دنبال کنند تا روزنامه‌های چاپی.
اما در کشور ما به دلیل اینکه در اکثر خانه‌ها از اینترنت به روش دایل‌آپ استفاده می‌شود، بنابراین دیدن اخبار و اطلاعات از طریق اینترنت شاید به صرفه نباشد.
با این حال باید منتظر ماند تا تکنولوژی، محتویات نشریات ما را هم تغییر دهد و تحت‌تاثیر رسانه‌های الکترونیک، فرم و شکل مطبوعات دگرگون شود.