سونیتا سراب‌پور- چندی پیش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طرح بن الکترونیکی کتاب را با هدف اشاعه فرهنگ کتابخوانی در میان اقشار مختلف جامعه توسط خانه کتاب راه‌اندازی کرد. این طرح علاوه بر اینکه تلاش می‌کند تا یارانه‌های بخش کتاب را در جایگاه اصلی خود قرار دهد، دسترسی قشرهای حقیقی کتابخوان را نیز به کتاب آسانتر می‌سازد. در واقع این کارت جایگزین بن‌های کاغذی کتاب شده و از قرار گرفتن بن کتاب در اختیار افراد خاص جامعه جلوگیری می‌کند.

برای آشنایی بیشتر با طرح بن الکترونیکی کتاب، گفت‌وگوی کوتاهی با مهدی جهرمی، مدیرعامل خانه کتاب انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

به عنوان پرسش نخست مایلیم بدانیم بن الکترونیکی کتاب چیست؟

در پی مصوبه برنامه توسعه مبنی بر حذف یارانه اعطایی کاغذ که توسط ناشران دریافت می‌شود، تغییر جهت آن به طرف مصرف‌کننده، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای جایگزینی این یارانه و نوع مصرف آن تدابیری اندیشیده که یکی از آنها گسترش استفاده از بن کتاب است که به عنوان حمایت مستقیم از مصرف‌کننده و بالا بردن توان خرید فرهنگی اقشار کتابخوان جامعه به اجرا گذاشته شده است. در این چارچوب با همکاری خانه کتاب و معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بن الکترونیکی کتاب، طراحی و با همکاری بانک صادرات به عنوان بانک عامل در اختیار اقشار مختلف جامعه گذاشته می‌شود. در واقع بن‌های کتاب را به عنوان کمک مستقیم فرهنگی و به صورت کارت‌های خرید الکترونیک در اختیار اقشار کتابخوان جامعه قرار داده‌ایم.

نحوه تهیه و قیمت بن‌های الکترونیکی کتاب به چه صورت است؟

این بن‌ها تاکنون توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به نهادها، سازمان‌ها، انجمن‌هایی که با آنها توافقاتی صورت گرفته، تقدیم شده است و آنها براساس صلاحدید خود این بن‌‌ها را بین افراد تحت پوشش خود توزیع می‌کند. همچنین قیمت کارت‌هایی که تاکنون صادر شده است از ۲۰هزار تومان تا ۱۰۰هزار تومان متغیر بوده و لازم به ذکر است که این کارت‌ها قابل شارژ با نام افراد ارائه می‌‌شود. به طور کلی بخشی از این بن کاملا یارانه دولتی بوده و وجهی بابت آن دریافت نمی‌شود و بخش دیگر از آن با مشارکت نهادها، سازمان‌ها، انجمن‌ها و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تامین می‌شود.

هدف از ارائه بن الکترونیکی کتاب چیست؟

هدف از ارائه این بن، گسترش کتابخوانی در میان اقشار مختلف جامعه و جایگزینی بخشی از یارانه کاغذ که به ناشران یعنی تولیدکنندگان اصلی فرهنگ مکتوب تعلق می‌گرفت به دست مصرف‌کنندگان و کتابخوانان نیز برسد.

بن الکترونیکی کتاب به چه قشری از افراد جامعه تعلق می‌گیرد؟

بن کاغذی کتاب که در گذشته چندان زیاد نبود به اشخاص خاصی از جامعه هدیه داده می‌شد. مثلا به اهل قلم یا بین فرهیختگان استان‌ها در جریان نمایشگاه‌های کتاب.

اما در طرح بن الکترونیکی کتاب اقشار مختلف جامعه هدف این طرح هستند و دانشجویان دانشگاه‌ها، دانشجویان حوزه علمیه، استادان، پژوهشگران، اهالی قلم، خبرنگاران و سایر اقشار کتابخوان با هماهنگی نهادها، سازمان‌ها، انجمن‌‌های صنفی و ... این کارت‌ها را دریافت می‌کنند.

تا چه تعداد کتاب فروشی به سیستم طرح خرید الکترونیکی کتاب مجهز شده‌اند؟

تا روز افتتاح این طرح تعداد ۲۸۷ کتاب فروشی در ۱۰ استان کشور مجهز به سیستم فروش الکترونیکی کتاب شده بودند که این رقم طی هفته‌های آینده به هزار کتابفروشی خواهد رسید.

در نهایت سه هزار و پانصد کتابفروشی که واقعا کار فروش کتاب را بر عهده دارند به سیستم کارتخوان مجهز خواهند شد.

استفاده از بن الکترونیکی کتاب چه مزایایی می تواند داشته باشد؟

استفاده از این بن بسیاری از مشکلات را که در گذشته با آن روبه‌رو بوده‌ایم، برطرف می‌کند. اول این که یارانه اختصاص داده شده می‌تواند مشوق افراد برای خرید کتاب باشد. دوم اینکه احتمال فساد و خطایی را که در بن‌های کاغذی وجود داشته، کاهش داده و دیگر امکان خرید و فروش بن‌ها وجود ندارد، زیرا کارت‌های صادر شده به نام افراد است. از دیگر مزایای این بن این است که در فاز دوم این پروژه که در ۶ ماه تا یک سال آینده پیاده‌سازی خواهد شد، ما قادر خواهیم بود اطلاعات و آمار مستندی را هم از نوع مصرف فرهنگی افراد جامعه به دست آوریم. همان طور که می دانید در‌حال‌حاضر ما آمار کاملی در مورد تولید کتاب در کشور داریم ولی تا کنون هیچ آماری از حوزه مصرف کتاب در کشور وجود نداشته است. با استقرار سامانه فروش الکترونیکی کتاب در فاز دوم آن ما می‌توانیم آمار دقیق و بدون شبهه‌ای را از مصرف این کالای فرهنگی در کشور ارائه دهیم. این آمار می‌تواند نویسندگان و ناشران را در شناخت ذائقه مخاطبان در مناطق مختلف کشور راهنمایی کند. همچنین این طرح کمک شایانی به سیاستگذاران وزارت فرهنگ و ارشاد و مجلس شورای اسلامی در تصمیم‌گیری‌های فرهنگی می کند.

آیا در طراحی این بن از نمونه خارجی آن هم استفاده شده است؟

این کار هیچ نمونه خارجی در دنیا ندارد. در واقع این پروژه در داخل کشور طراحی و اجرا شده و از هیچ نمونه خارجی الگوبرداری نشده است. این بن با همکاری خانه کتاب و بانک صادرات به عنوان بانک عامل در طرح کارت الکترونیکی خرید کتاب و زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به اجرا درآمده است.

تاکنون چه تعداد از این بن الکترونیکی بین افراد جامعه توزیع شده است؟

در‌حال‌حاضر نزدیک به ۶۰هزار عدد از این کارت بین خبرگزاری‌ها، انجمن نویسندگان و شاعران، انجمن شاعران حمایت از آزادی فلسطین، دانشگاه‌های حوزه علمیه خواهران و علوم پزشکی توزیع شده است که افراد با مراجعه به کتابفروشی‌های مجهز به این سیستم می‌توانند کتاب‌های مورد نظر را خریداری کنند.