گرانی به بهانه افزایش سود

م.ر.بهنام رئوف

سوبسید مخابرات با طرح تحول اقتصادی حذف می‌شود. این خبری بود که هفته گذشته داوود زارعیان مدیرکل روابط عمومی شرکت مخابرات ایران در گفت‌وگو با موبنا اعلام کرده است. او گفته است که با اجرای طرح تحول اقتصادی یارانه دولت در بخش مخابرات نیز حذف خواهد شد.

به اعتقاد وی، مخابرات تنها در بخش واگذاری و تعرفه مکالمات تلفن ثابت به مشترکان یارانه می‌دهد به نحوی که این هزینه‌ها از قیمت تمام شده آن بسیار پایین‌تر است.

زارعیان گفته است که چنانچه دولت بخواهد در طرح تحول اقتصادی یارانه‌ها را حذف کند، هر روشی که در سایر کالاها به کار گیرد، در این بخش نیز پیاده خواهد شد. اما آنچه مسلم است که مدیرکل روابط عمومی شرکت تازه به بورس رفته مخابرات ایران نیز در بخشی از گفت‌وگوی خود به آن اشاره داشته به عدم به کارگیری سیاست ارائه یارانه در حوزه تلفن همراه باز می‌گردد.

از سخنان زارعیان دو نکته بر می‌آید. نخست آنکه حذف سوبسید یا همان یارانه بخش مخابرات قرار است تنها در بخش خدمات تلفن ثابت صورت گیرد. نکته دوم که به باور بسیاری از کارشناسان ابهام برانگیزترین بخش خبر فوق است به عدم استفاده از مدلی خاص در بخش ارائه خدمات در این زمینه باز می‌گردد.

شمارش معکوس برای گرانی

همانطور که مشاهد کرده‌اید مدیرکل روابط عمومی شرکت مخابرات گفته است که «چنانچه دولت بخواهد در طرح تحول اقتصادی یارانه‌ها را حذف کند، هر روشی که در سایر کالاها به کار گیرد در این بخش نیز پیاده خواهد شد.» معنی این بخش از صحبت‌های ایشان به زبانی عامیانه این است که مدلی برای ارائه خدمات در صورت حذف یارانه پیش‌بینی نشده است. نه تنها پیش‌بینی نشده است، بلکه در پروانه ارائه شده به این شرکت پر درآمد هم دیده نشده است!.

اما هدف اصلی این گزارش بررسی تبعات و اهداف حذف یارانه در بخش مخابرات است. حتما با خواندن این خبر از خود پرسیده‌اید که مگر مخابرات در بخش ارائه خدمات یارانه هم می‌دهد؟ پس تکلیف ودایع میلیاردی ما نزد این شرکت چه می‌شود؟ و یا اینکه با فرض آنکه این یارانه بخواهد حذف شود، با وجود پروانه‌ای که به تازگی به این شرکت اعطا شده و نیز گفت‌وگوهای مدیران این شرکت، مگر قرار نبود بعد از خصوصی‌سازی تعرفه‌های ارائه خدمات در جهت رقابتی شدن فضا کاهش یابد، پس اگر قرار باشد یارانه‌ای حذف شود اولین نتیجه‌ای که به ذهن خطور می‌کند افزایش تعرفه خدمات است.

بله! سوالات شما تا حدی درست و منطقی است. اما در پاسخ به آن‌ها ذکر چند نکته خالی از لطف نیست. نخست آنکه ارائه خدمات پایه‌ای مخابراتی یا خدمات اجباری مخابراتی همواره وظیفه اصلی دولت‌ها در تمام کشورهای جهان است. اما نکته‌ای که در این بین وجود دارد به ارائه خدمات به مناطقی باز می‌گردد که از لحاظ سودآوری در تنگناهستند. یعنی همان بحثی که پیش از انجام خصوصی‌سازی بارها و بارها از سوی کارشناسان ارائه شده بود. شرکت مخابرات ایران از ۲۳ شرکت زیرمجموعه به خصوص شرکت‌های مخابرات استانی تشکیل شده است. برخی از این شرکت‌ها به‌رغم سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی که انجام داده‌اند، اما برای این شرکت سودآور نیستند. به همین دلیل هم بود که شرکت مخابرات ایران بارها عنوان داشت که تمام شرکت‌های زیرمجموعه‌اش، در قالب یک شرکت وارد بورس خواهند شد. البته گفتنی است که مدیران مخابراتی هیچ وقت به سودآور نبودن این شرکت‌ها نه تنها اشاره‌ای نکردند بلکه این اواخر نیز رسما اعلام کرده بودند که شرکت‌های مخابرات استانی به سود آوری هم رسیده اند.

اجرای طرح تحول اقتصادی در کشور منجر به حذف برخی یارانه‌ها و پرداخت مستقیم آن به مردم خواهد شد که یارانه مخابرات نیز از جمله آن ‌ها است. کارشناسان بر این باورند که با اجرای طرح تحول اقتصادی در کشور که حذف یارانه‌های مخابرات را نیز شامل می‌شود، مشکلات جدی در این بخش به وجود خواهد آمد. چرا که قیمت تمام شده واقعی در فرآیند دولتی تولید‌ خدمات مخابراتی، بسیار بالا بوده و با حذف یارانه‌ها، مصرف‌کننده نهایی مجبور به پرداخت هزینه بیشتری خواهد شد.

کاهش در اقبال مردم

محمد علی نظری، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد و کارشناس مسائل اقتصادی به موبنا می‌گوید: حذف یارانه مخابرات برای آحاد جامعه قابل‌پذیرش و هضم نیست، زیرا در بخشی از جامعه عدم‌ تناسب میان درآمد خانوار و هزینه‌های ضروری و مورد انتظار، بیکاری و پایین بودن سطح دستمزدها به اندازه کافی برای مردم دچار مشکل کرده است و حال از لحاظ اقتصادی حذف سوبسید مخابرات هم بر روی دوش مردم سنگینی خواهد کرد در عین حال شاید دیگر این قشر جامعه توان استفاده از این وسیله را نداشته باشند.

او می‌گوید: برخی اعلام می‌کنند که با حذف یارانه‌ها فرهنگ درست مصرف کردن از کالا‌ها گسترش پیدا می‌کند، اما باید این نکته را مد نظر قرار داشت که رشد تورم با درآمد خانوار‌ها یکسان نیست و اگر دو‌درصد درآمد خانوار افزایش پیدا کند تورم بارشد ۱۰‌درصد مواجه می‌شود پس حذف یارانه‌ها به افزایش تورم کمک می‌کند.

وی تاکید کرد: قیمت هزینه تمام شده برای مخابرات در تلفن‌های ثابت در ایران نسبت به برخی از کشور‌ها بسیار بالاتر است و این که مسوولان وزارت ارتباطات اعلام کرده‌اند سوبسید بالایی برای تلفن‌های ثابت پرداخت می‌کنند فقط بهانه‌ای برای افزایش قیمت محسوب می‌شود.

هرچند که در صحبت‌های زارعیان اشاره‌ای به نحوه حذف این یارانه نشده است اما آنطور که به نظر می‌رسد حذف یارانه تلفن ثابت برای مناطق محروم می‌تواند منجر به عدم استفاده ساکنان این مناطق شود. از سوی دیگر و بر اساس پروانه ارائه شده هیچ گونه برنامه و یا مدلی برای چگونگی ارائه خدمات در بخش‌های مختلف کشور دیده نشده است.

طی سالیان گذشته شرکت مخابرات ایران، حاکم بی‌چون و چرای بازار ارتباطی کشور بوده است. این شرکت با اخذ ودیعه در بخش تلفن ثابت و همراه توانست خود و نیز خدماتش را گسترش دهد و بنا به گفته مدیرانش (تا قبل از ورود به بورس) در تمام مناطق به سوددهی برسد. صرف نظر از آنکه ودایع مشترکان این شرکت که پیش از این قرار بود به سهام برای آن‌ها تبدیل شود اما همچنان در دارایی‌های این شرکت باقی مانده است اما به گفته کارشناسان عدم درنظر گرفتن برنامه‌های خدماتی یا مدل‌های اقتصادی از یک سو و انحصار دولتی ماندن این شرکت از سوی دیگر باعث زیان ده بودن خدمات ارائه شده در برخی از مناطق شده است.

علاوه‌بر موارد فوق، ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که در برخی از مناطق دیگر کشور ایجاد شبکه‌های مخابراتی تلفن ثابت برای این شرکت بسیار سود آور بوده است. سود آوری در شرکت مخابرات ایران به حدی بوده است که این شرکت توانست به راحتی وارد بورس شده و با ارائه بخش کوچکی از سهام خود نیز سود سرشاری را عاید سهامداران خود کند. اما حال اینکه چطور مدیران این شرکت به یکباره یاد سوبسیدهای ارائه شده افتادند جای سوال دارد؟ از سوی دیگر کارشناسان می‌گویند در حالی که شرکت مخابرات ایران از محل ارائه خدمات و نیز حمایت‌های دولتی توانسته سرمایه و شبکه خود را افزایش دهد، اما چرا هم‌اکنون ارائه خدمات خود را که وظیفه اصلی اش بوده را به عنوان منتی بر سر مشترکان خود محسوب می‌کند؟

نتیجه...

هرچند که به باور کارشناسان مخابراتی و با توجه به نبود پلان و برنامه‌ای در مخابرات کشور، به کار بردن واژه‌ای به نام سوبسید در این بخش بی‌معنی است، اما با این حال نباید به راحتی از کنار حذف سوبسیدهای مخابراتی گذشت. چرا که بر اساس پروانه ارائه شده قرار بود این شرکت پس از ورود به بورس ودیعه تلفن ثابت خود را به ۵۰‌هزار تومان برای هر خط کاهش دهد، اتفاقی که هنوز رخ نداده است. هر چند که با پروانه موجود فعلی در نگاه اولیه به نظر می‌رسد که مخابرات نمی تواند تعرفه‌های خدماتی خود را افزایش داده و رگولاتور با این روند قطعا مخالفت خواهد کرد، اما حضور یک عضو از اعضای هیات‌مدیره شرکت مخابرات ایران در کمیسیون تنظیم مقررات و نیز وابستگی عقاید و افکار برخی دیگر از اعضای این کمیسیون به مجموعه وزارت که بر همگان نیز روشن است، نوید این موضوع را خواهد داد که مخابرات بعد از خصوصی شدن نه تنها تعرفه‌های خود را برای رقابتی شدن کاهش نخواهد داد بلکه به راحتی و به دنبال توازنی که در کمیسیون تنظیم مقررات دارد آنها را افزایش هم خواهد داد.

در نتیجه به نظر می‌رسد که حذف سوبسید از خدمات تلفن ثابت همانند گران کردن تعرفه پیامک در نهایت منجر به افزایش سود سهام این شرکت خواهد شد که دلیل اصلی پافشاری مسوولان و ارائه این خبر از سوی مجموعه شرکت مخابرات ایران نیز می‌تواند همین مساله باشد.