بازار دیجیتال - نزدیک به ۲۴ سال از عمر تلفن همراه می‌گذرد. ۲۴ سال قبل توافق تاریخی در کپنهاگ میان ۱۵ اپراتور مخابراتی از ۱۳ کشور جهان منعقد شد. این توافقنامه به شکل‌گیری سیستم جهانی ارتباطات همراه (GSM) و صنعت ارتباطات همراه منجر شد که امروزه به بیش از ۷ میلیارد نفر در سراسر جهان خدمات‌رسانی می‌کند. این توافق‌نامه‌ و یادداشت تفاهم در هفتم ماه سپتامبر ۱۹۸۷، پایه‌ریزی نخستین سیستم سلولاری دیجیتالی گسترده اروپا را در پی داشت که خیلی زود به اولین سیستم ارتباطات همراه جهانی تبدیل شد و مورد استفاده بیش از ۷۰۰ اپراتور تلفن همراه قرار گرفت.

GSM که در ابتدا به‌عنوان Groupe Special Mobile شناخته شده بود برای ایجاد یک استاندارد واحد تلفن همراه در اروپا و جایگزین کردن آن با سیستم‌های آنالوگ غیرمنطبق متعدد مورد استفاده در آن زمان طراحی شد و جالب است که در ابتدا به هیچ‌وجه به عنوان یک سیستم جهانی طراحی نشده بود، اما بعدها مورد استفاده کشورهای دیگر قرار گرفت و Groupe Special Mobile به Global System for Mobile Communication تبدیل شد.

در سال ۱۹۸۹ مسوولیت GSM به موسسه استاندارد مخابرات اروپا (ETSI) واگذار و فاز نخست آن در سال ۱۹۹۰ عرضه شد؛ اولین شبکه GSM در سال ۱۹۹۱ توسط Radiolinja در فنلاند و با زیرساخت فنی مشترک از سوی اریکسون راه‌اندازی شد و در ماه ژوئن سال ۱۹۹۲ اولین توافق‌نامه رومینگ مشترک بین مخابرات فنلاند وودافون در انگلیس منعقد شد.

امروزه خانواده فن‌آوری‌های GSM به میزان ۸۵ درصد از بازار سرویس‌های ارتباطات سیار بین‌المللی را تشکیل می‌دهند و هر ساله کاربران تلفن همراه بیش از یک میلیارد دستگاه جدید خریداری کرده و بیش از هفت تریلیون دقیقه مکالمه کرده و ۵/۲ تریلیون پیام کوتاه ارسال می‌کنند. GSM شبکه سلولاری است که در چهار فرکانس مختلف عمل می‌کند؛ اکثر شبکه‌های GSM در باند‌های ۹۰۰ تا ۱۸۰۰ مگاهرتز فعالیت می‌کنند و برخی از کشورها در قاره آمریکا از جمله کانادا و آمریکا از باندهای فرکانس ۱۸۰۰ مگاهرتز استفاده می‌کنند که پیش از آن مورد استفاده قرار گرفته بودند و باندهای فرکانس ۴۰۰ و ۴۵۰ مگاهرتز نیز در برخی کشورها مانند اسکاندیناوی که پیش از آن برای سیستم‌های نسل اول از آن بهره برده بود، مورد استفاده هستند.

فراگیر شدن استفاده از تلفن همراه به دنبال خود دغدغه‌هایی را نیز برای مردم به همراه آورد. هرچند که در سال‌های ابتدایی استفاده از این وسیله ارتباطی به واسطه جذاب بودنش آنچنان که باید و شاید به این مسائل توجهی نمی‌شد، اما هم‌اکنون این سوال اصلی در دنیای تلفن همراه مطرح است که آیا استفاده از این وسیله سلامت کاربران را به خطر می‌اندازد یا خیر؟ جوان بودن این تکنولوژی از سویی و فراگیر شدن آن در سال‌های اخیر از سوی دیگر باعث شده است که مطالعات انجام شده یا در حد حرف و حدیث بماند یا از آن به عنوان پیشنهاد و توصیه قلمداد شود.

هرچند که همواره گزارش‌هایی دال بر خطرات احتمالی استفاده از تلفن همراه منتشر می‌شود، اما با این حال بسیاری از پژوهشگران عنوان داشته‌اند که آنتن‌های تلفن همراه خطری به مراتب کمتر از گوشی‌های همراه دارد. آنها همواره کاربران تلفن همراه را به استفاده از هندزفری‌های سیم‌دار تشویق کرده و در پاره‌ای مواقع نیز به عدم گذاشتن تلفن همراه خود در جیب لباس، شلوار یا حتی در کنار رختخواب توصیه می‌کنند.

۲ میلیارد خرج آزمایش

با تمام این گزارش‌ها اما توسعه شبکه تلفن همراه همچنان با ذهنیت اینکه این امواج برای کاربران مضر است از سوی شهرنشینان با مشکل روبه‌رو می‌شود. همین بهانه‌ها باعث شده تا اپراتورهای فعال در کشور و جهان همواره هزینه‌هایی را صرف مطالعات پیرامون این مهم انجام دهند.

به‌عنوان مثال وحید صدوقی، مدیرعامل شرکت ارتباطات سیار ایران چندی پیش از تجهیز آزمایشگاه تست آنتن‌های BTS موبایل در دانشگاه علم و صنعت برای اثبات بی خطر بودن امواج این آنتن‌ها خبر داد و گفت: برای این امر حدود ۲ میلیارد تومان هزینه شده است.

وی با تاکید بر اینکه تاکنون گزارش مستدلی برای مضر بودن تشعشعات آنتن‌های موبایل ارائه نشده است در مورد ابهام در مضر بودن امواج این آنتن‌ها اظهار کرد: تمامی سازمان‌های مرتبط با این امر خطرسازنبودن امواج الکترومغناطیسی ناشی از آنتن‌های موبایل را اعلام کرده‌اند و اگر متولیانی معتقدند که این امواج مضر هستند باید مستندات خود را ارائه دهند.

وی با بیان اینکه حدود ۷ میلیارد مشترک موبایل در دنیا وجود دارد، اضافه کرد: چنانچه این امواج خطرساز باشد باید دغدغه بسیاری برای مشترکان کل دنیا به وجود بیاورد. صدوقی در مقایسه امواج BTS با امواج رادیویی FM و AM گفت: امواج موبایل یک صدم حد استاندارد است و مقایسه میزان چگالی سیگنال‌های رادیویی FM و AM نشان می‌دهد که تشعشعات امواج رادیو اف ام ۷ تا ۹ برابر قوی‌تر از امواج BTS و تشعشعات AM نیز حدود ۷۰ برابر قوی‌تر از امواج BTS هستند. به گفته وی همراه اول حدود ۲۰ هزار سایت BTS در کشور نصب و راه‌اندازی کرده است.

سیدحسن سیدموسوی، مدیرکل دفتر تحقیقات و مطالعات راهبردی شرکت ارتباطات سیار ایران نیز پیش از این در گفت‌وگو با مهر در تشریح امواج الکترومغناطیسی و حدود آستانه مجاز تابش آنها اعلام کرده بود که امواج ناشی از گوشی‌های موبایل و همچنین سایت‌های BTS در زمره امواج فرکانس‌های رادیویی RF قرار دارند که به هیچ وجه اثر تخریبی روی بافت‌های زنده نداشته و تنها باعث افزایش دمای ناحیه‌ای از بدن می‌شوند که در معرض تابش قرار گرفته است. به گفته وی اندازه‌گیری‌های انجام گرفته روی مقدار تابش ناشی از سایت‌های BTS نشان می‌دهد که حتی ماکزیمم توان اندازه‌گیری شده در بدترین و نادرترین شرایط تنها در حدود چند درصد حد قابل قبول استاندارد قرار دارد که برای عموم مردم بی‌خطر است.

اثبات این بی‌ضرر بودن و کسب اعتماد مردم، مسوولان شرکت مخابرات ایران را بر آن داشت تا روی پشت بام منزل مدیرعامل خود بی تی اس نصب کنند. اواخر سال گذشته بود که مدیر کل روابط عمومی شرکت مخابرات ایران با تاکید بر اینکه تشعشعات آنتن هیچ ضرری بر سلامتی افراد ندارد، اعلام کرد: مدیرعامل شرکت مخابرات ایران در خانه خود آنتن BTS نصب کرده است. وی با بیان اینکه آنتن BTS هیچ‌گونه ضرری بر سلامتی افراد ندارد، اظهار کرد: مهندس فیضی، مدیرعامل شرکت مخابرات ایران در خانه خود BTS نصب کرده تا با این اقدام افراد جامعه متوجه بی‌خطر بودن تشعشعات این آنتن‌ها بشوند.

اعلام مقررات حد مجاز تشعشع

با تمام این صحبت‌ها و در حالی که بارها نهادهایی چون سازمان انرژی اتمی با انجام آزمایش‌هایی استفاده از این تجهیزات را بلامانع عنوان کرده است، سازمان تنظیم مقررات نیز از آبان ماه سال ۸۸ مصوبه ای را منتشر کرده که به واسطه آن تمام فعالان این بخش را ملزم به رعایت آن کرده است. بنابر مصوبه کمیسیون تنظیم مقررات، حداکثر مجاز حد تشعشع برای قرار گرفتن مردم در میدان‌های رادیویی و مایکروویو، برای بدن ۰۸/۰ وات بر کیلوگرم و خرید و فروش هر وسیله رادیویی با بیشتر از این مقدار ممنوع است.

بر اساس این گزارش، این مصوبه تمام دستگاه‌های رادیویی ثابت و متحرک که ممکن است در مجاورت بدن انسان به کار گرفته شوند را نیز در بر می‌گیرد. در این مصوبه، نرخ جذب انرژی (SAR) برابر با نرخ انرژی جذب شده در واحد جرم بافت بر حسب ولت بر کیلوگرم (w/kg) معرفی شده است.

همچنین منظور از پرتوکاران، شخصی که با آموزش، آگاهی و تجربه‌ای کافی صلاحیت کار با دستگاه‌های رادیویی را ضمن حفاظت از خود در برابر پرتوهای رادیویی دارد. این افراد در ناحیه تحت نظارت یا کنترل شده کار می‌کنند.

علاوه بر این، در این مصوبه واژه «مردم» به تمام افرادی که با پرتوهای رادیویی یا مایکروویو کار نمی‌کنند و یا به‌رغم کار با این پرتوها در ناحیه کنترل شده یا تحت نظارت کار نمی‌کنند، اطلاق شده است.

در این مصوبه دلایلی از جمله، امکان به خطر افتادن سلامت پرتوکاران و مردم در معرض تشعشعات رادیویی، لزوم تعیین ایمنی تشعشعی پرتوکاران و مردم در مقابل اثرات مضر تشعشعات رادیویی ناشی از گوشی تلفن همراه و سایر دستگاه‌های رادیویی، لزوم رعایت SAR مجاز توسط شرکت‌های تولیدکننده و وارد کننده گوشی تلفن همراه و سایر دستگاه‌های رادیویی، به عنوان دلایل تدوین این مصوبه نام برده شده است.

بر اساس این مصوبه، ورود، تولید، خرید و فروش گوشی تلفن همراه و سایر دستگاه‌های رادیویی با مقدار SAR خارج از حدود مجاز، در تمام شرایط ممنوع است.

واردکنندگان و تولیدکنندگان گوشی تلفن همراه و سایر دستگاه‌های رادیویی ملزم به ارائه گزارش آزمایش مقادیر SAR و روش اندازه‌گیری متناسب با پیوست یک این مصوبه از یک آزمایشگاه مورد تایید سازمان قبل از توزیع هستند.

حد مجاز میانگین SAR برای «پرتوکاران» در میدان‌های رادیویی و ماکروویو، برای تمام جرم بدن، ۴/۰ (w/kg)، برای هر گرم از سر و گردن

۸ (w/kg) و برای هر ده گرم از دست‌ها پاها۲۰ (w/kg) است. بهتر است در صورت امکان تلاش شود مقدار متوسط SAR برای چشم‌ها از ۴/۰ وات بر کیلوگرم تجاوز نکند.

همچنین حد مجاز میانگین SAR برای «مردم» در میدان‌های رادیویی و ماکروویو، برای تمام جرم بدن، ۰۸/۰ (w/kg)، برای هر گرم از سر و گردن۶/۱ (w/kg) و برای هر ده گرم از دست‌ها و پاها ۴ (w/kg) است و نیز بهتر است در صورت امکان تلاش شود مقدار متوسط SAR برای چشم‌ها از ۲/۰ وات بر کیلوگرم تجاوز نکند.