مریم عسگری

از ابلاغ بخشنامه جدید گمرک مبنی بر تخصصی شدن گمرکات ترخیص کالاهای آی تی بیش از یک ماه است که می‌گذرد و در این مدت کوتاه کارشناسان و دست‌اندرکاران حوزه آی تی که نسبت به بخش‌هایی از این بخشنامه انتقاداتی داشته‌اند تمام تلاش خود را برای لغو این بخشنامه یا ایجاد تغییراتی در محتوای آن کرده‌اند. حتی شنیده‌ها حاکی از این است که مجمع واردات نسبت به این بخشنامه ایراداتی گرفته است و تقاضای بررسی مجدد این بخشنامه را دارد. این درحالی است که گمرک با وجود انتقادهای صورت گرفته از جانب فعالان و کارشناسان حوزه آی تی، بر لزوم اجرای این بخشنامه تاکید کرده است و بار دیگر در تاریخ پنجم مرداد سال جاری اجرای این بخشنامه را مورد تاکید قرار داده است.

اما جالب اینجاست که با وجود پافشاری گمرک ایران بر اجرای این بخشنامه، هنوز بخشنامه تخصصی یا به قول گروهی از کارشناسان حوزه آی تی محدود شدن گمرکات ترخیص کالاهای آی تی روی وب سایت گمرک منتشر نشده است.

کارشناسان و دست‌اندرکاران حوزه آی‌تی که معتقدند این بخشنامه بدون بررسی‌های دقیق کارشناسی و استفاده از نظرات و تجارب فعالان و کارشناسان حوزه آی‌تی تنظیم شده است می‌گویند، بی‌شک اجرای این بخشنامه باعث بروز مشکلات بسیاری نظیر رشد هزینه‌های ترخیص کالا و در پی آن رشد قیمت‌ها، افزایش قاچاق و... می‌شود.

تخصصی یا محدود کردن گمرکات

بر اساس بخشنامه گمرک، واردات کامپیوتر، نوت‌بوک، قطعات جانبی رایانه، دوربین فیلمبرداری، عکاسی و مدار بسته به منظور تخصصی شدن گمرکات، از این پس فقط از طریق پنج گمرک فرودگاه امام خمینی (ره) (حوزه یک)، گمرک البرز (پیام)، شیراز-کیش، مشهد و اصفهان میسر است.

رسول کوهستانی مدیرکل دفتر تعیین ارزش گمرک ایران در مورد چند و چون این بخشنامه می‌گوید، طبق بخشنامه‌ای که در تاریخ ۲۵ خرداد ماه تنظیم شده و حدودا یک ماه بعد از دفتر واردات گمرک جمهوری اسلامی ایران به گمرکات و مسوولان ذی‌ربط ابلاغ شده است، از این پس ترخیص انواع ماشین‌های اداری خودکار داده‌پردازی (PC)، کیفی (Notebook)، قطعات جانبی رایانه، دوربین فیلمبرداری، عکاسی و مدار بسته صرفا از طریق گمرکات فرودگاه امام خمینی (ره)، گمرک البرز (پیام)، شیراز-کیش، مشهد و اصفهان میسر است. وی همچنین بر تاکید این بخشنامه در تاریخ پنج مرداد ماه سال جاری اشاره کرد و گفت، به دلیل حساسیت این موضوع اجرای این بخشنامه مجددا در تاریخ مذکور مورد تاکید قرار گرفته است. کوهستانی که اجرای این بخشنامه را حرکتی درست و اصولی در جهت کاهش تخلفات گمرکی و اعمال کنترل بیشتر و بهتر بر گمرکات کشور می‌داند گفت، بر اساس بررسی‌های انجام شده توسط گمرک جمهوری اسلامی مشخص شد در زمینه واردات کالاهای حوزه آی تی قیمت و شیوه‌های مختلفی در گمرکات اعمال می‌شود و به دلیل گستردگی و همچنین غیر تخصصی بودن گمرکات آی تی کنترل و اعمال نظر روی واردات این کالاها سخت بوده است.به همین دلیل گمرک ترتیبی اتخاذ کرده است که واردات این کالاها از طریق پنج گمرک تخصصی صورت گیرد. وی معتقد است که با اجرای این بخشنامه که با بررسی‌های فراوان به نگارش در آمده و تصویب شده است واردات کالاهای این حوزه قانونمند می‌شود. این در حالی است که کارشناسان نظر دیگری دارند و معتقدند اجرای این بخشنامه غیراصولی و بدون کسب نظرات کارشناسی نه‌تنها مشکلات این حوزه را کمرنگ نمی‌کند، بلکه به مشکلات این حوزه دامن می‌زند.

از حذف گمرکات مهم تا رشد قیمت‌ها و قاچاق

به نظر می‌رسد دست‌اندرکاران بازار محصولات کامپیوتری نسبت به بخشنامه اخیر گمرک دل پر دردی دارند.اگر چه آنها با تخصصی شدن گمرکات کشور موافق هستند، ولی نسبت به انتخاب گمرکات و به ویژه حذف گمرک شهید رجایی و باهنر که شاهراه واردات کالاهای آی تی به شمار می‌روند، مشخص نبودن گروه‌های تعرفه‌ای کالاها، کلی گویی بخش‌های مختلف بخشنامه و مشخص نبودن گروه‌های کالایی و... ایراداتی گرفته‌اند.

به گفته غروی رام، مدیرعامل شرکت انفورماتیک گستر و از اعضای مجمع واردات در حال حاضر ما سه مشکل اساسی با این بخشنامه داریم که حذف بنادر بزرگ مانند رجایی و باهنر که کالاهای وارداتی با لنج از آنها ترخیص می‌شد، مشخص نبودن تعرفه کالاها و انتخاب نامناسب بنادر از مهمترین آنهاست. به گفته غروی رام، در حال حاضر حجم بسیار بزرگی از کالاهای حوزه آی تی از طریق بنادر جنوبی وارد کشور می‌شوند. اما گمرک این بنادر را حذف کرده و به جای آن روی گمرک فرودگاه امام خمینی که به واردات هوایی کالاها می‌پردازد تمرکز کرده است که این کار غیر منطقی است. زیرا تنها بخش کمی از کالاها از کشورهای آسیای جنوب شرقی از طریق هوایی وارد کشور می‌شوند و هزینه زیادی هم بابت واردات این کالا به دلیل مسافت زیاد و هزینه حمل‌ونقل هوایی بر واردکننده تحمیل می‌شود. به همین دلیل کمتر کسی به واردات هوایی تمایل دارد.

ولی با این اقدام به نظر می‌رسد از این پس بیشتر واردات باید از طریق گمرک هوایی صورت گیرد و این به معنی رشد هزینه‌ها و قیمت تمام شده برای مصرف‌کننده است. وی همچنین گفت، نحوه انتخاب گمرکات در نقاط مختلف ایراد دارد و اگر گمرک می‌خواست چینش مناسبی داشته باشد بهتر بود به جای انتخاب ۵ یا ۶ گمرک ۸ گمرک در نقاط شمالی، جنوبی، شرقی و غریب و مرکزی انتخاب می‌کرد تا واردکنندگان دچار مشکل نشوند.

منصور جلیلیان، مدیرعامل شرکت آواژنگ و از اعضای مجمع واردات نیز با انتقاد از اجرای چنین بخشنامه‌ای می‌گوید، متاسفانه در انتخاب گمرکات ترخیص کالاهای کامپیوتری نهایت بی‌سلیقگی اعمال شده است و مشخص است که نگارندگان این بخشنامه کاملا بدون بررسی و نظر دست‌اندرکاران حوزه کامپیوتر وارد عمل شده‌اند. وی با تایید گفته‌های غروی رام گفت، مهم‌ترین ایرادی که می‌توان به این بخشنامه گرفت حذف گمرکات مهمی مانند رجایی و باهنر است. وی همچنین گفت، یکی از اشکالات دیگر این بخشنامه این است که در مورد تعرفه کالاها اصلا حرفی به میان نیامده است و مشخص نیست کالاها با تعرفه‌های گوناگون چه شرایطی برای واردات پیدا می‌کنند. جلیلیان همچنین به این موضوع اشاره کرد که در این بخشنامه تکلیف کالاهایی که به صورت قطعات منفصله وارد کشور می‌شوند مشخص نیست. وی تمام این ایرادات را ناشی از تصمیم گیری‌های بدون بررسی و کسب تجربه و نظر دست‌اندرکاران حوزه آی تی دانست.

یکی دیگر از اعضای مجمع واردات هم در این باره گفت، بهتر بود در این بخشنامه گمرکات آسیب‌رسانی که به عنوان حفره‌های آسیب رسان و فعال در زمینه قاچاق و شبه قاچاق شناخته شده‌اند حذف می‌شدند تا گمرکات اصلی مانند رجایی و باهنر. وی همچنین افزود: در صورت اجرای چنین بخشنامه‌ای قطعا در آینده شاهد رشد قیمت‌ها، طولانی شدن پروسه واردات و افزایش قاچاق خواهیم بود.

چرا که از این پس بازرگانان این حوزه این کالاها را از هر محلی وارد کنند برای ترخیص باید کالاها را به یکی از این پنج گمرک ترانزیت کنند و دوباره از یکی از این گمرکات به مقصد موردنظر انتقال دهند و هزینه دیگری برای حمل‌ونقل کالا بپردازند.

گمرک پاسخ می‌دهد

در پاسخ به این ایرادات، رسول کوهستانی، مدیرکل دفتر تعیین ارزش گمرک ایران می‌گوید، بزرگ‌ترین ایرادی که به این بخشنامه گرفته شده است حذف گمرک شهید رجایی است که باید بگویم این گمرک بسیار بزرگ بوده و ما نمی‌توانستیم نسبت به واردات کالاها کنترل دقیقی داشته باشیم.به همین دلیل با توجه به اینکه ۷۰ درصد کالاها از طریق این گمرک وارد می‌شد ما تصمیم گرفتیم به سبک شدن کار این گمرک کمک کنیم و این گمرک را در زمینه واردات کالاهای حوزه آی تی حذف کنیم و به جای آنها گمرکاتی که می‌توانستند در این زمینه فعال‌تر عمل کنند وارد عمل کنیم.به عنوان مثال، گمرکات شیراز و اصفهان نزدیک به این بنادر هستند و می‌توانند از عهده این کار هم به خوبی بر آیند.

وی در مورد تمرکز گمرک بر واردات هوایی کالاها گفت، گمرک فرودگاه امام خمینی یکی از گمرکات بزرگ و مهم است که می‌تواند در زمینه واردات کالاها فعال باشد و ما این گمرک را در کنار دیگر گمرکات کشور برای واردات کالاهای هوایی در نظر گرفتیم.

وی همچنین در مورد احتمال رشد قیمت‌ها و افزایش میزان قاچاق به دلیل افزایش هزینه‌های ترخیص و... گفت، در مورد احتمال رشد قاچاق باید بگویم که ما قبلا با مشکل عدم کنترل در گمرکات اجرایی مواجه بودیم و علت هم تخصصی نبودن گمرکات بود. ولی حال با تخصصی شدن گمرکات و استفاده از نیروهای متخصص که هر دو ماه یکبار آموزش‌های لازم را می‌بینند می‌توان امیدوار بود روند کالاهای این حوزه نظم بیشتری یابد و هماهنگی در این بخش بیشتر و بهتر شود. وی در مورد احتمال رشد قیمت‌ها به دلیل افزایش هزینه‌های ترخیص کالا گفت، به نظر نمی‌رسد این اتفاق به رشد قیمت‌ها منجر شود و فکر می‌کنم گروهی از این موضوع به عنوان بهانه‌ای برای افزایش قیمت‌ها استفاده می‌کنند. به گفته وی، در شرایط فعلی واردکنندگان باید همان مبلغی که بابت ترخیص کالا از گمرک رجایی به تهران می‌پرداختند را برای ترخیص کالا از گمرکات امام، شیراز یا ... بپردازند. ضمن اینکه با این کار ممکن است هزینه‌های ترخیص نیز کاهش یابد؛ چرا که واردکنندگان تهرانی کالاهای خود را از فرودگاه امام یا اصفهان که نزدیک‌تر است ترخیص می‌کنند.