م.ر.بهنام رئوف

تامین‌کنندگان محتوا باید از این پس علاوه بر اخذ مجوزهای لازم محتوای خود برای انتشار را به تایید مراجع ذی‌صلاح برسانند هفده سال از زمان عرضه اولین سیم‌کارت در کشور می‌گذرد. فناوری که زمانی به عنوان یک کالای لوکس شناخته می‌شد و عده‌ای نیز سرمایه‌گذاری کلانی در خرید و فروش آن انجام می‌دادند امروز به جایی رسیده است که بر اساس آمارها ۵۸ میلیون کاربر در کشور دارد. ۵۸ میلیون کاربری که بر اساس آنچه از سوی سازمان‌های نظارتی و اپراتورها اعلام می‌شود تنها استفاده آنها از این فناوری مکالمه و ارسال و دریافت پیامک و اندکی نیز استفاده از اینترنت همراه آن هم با اعمال شاقه است.

هنوز مشترکان این وسیله به دلایل بسیاری همچون نبود زیرساخت‌های لازم نتوانسته‌اند از مزایای بسیار این وسیله ارتباطی که در اکثر کشورها به نوعی همه‌گیر شده، استفاده کنند.

درباره کاربردهای گسترده و نقش‏های متعدد تلفن همراه می‌توان به مکالمه تلفنی، ارسال و دریافت پیام به‌صورت متن (SMS) و چند رسانه‏ای (MMS)، دریافت اطلاعات از اینترنت، مکان‏یابی از طریق GPS، برنامه‏ریزی و مدیریت برنامه‌های شخصی و صدها کاربرد دیگری که این روزها نرم‌افزارهای کاربردی برای گوشی‌های هوشمند فراهم آورده‌اند، اشاره کرد.

در این بین اما تمام این امکانات و به خصوص امکاناتی که این روزها نرم‌افزارهای کاربردی برای مشترکان تلفن همراه فراهم می‌کنند تنها بر دو بستر GPRS یا همان اینترنت همراه و MMS قابل ارائه است. یعنی دو سرویسی که عدم ارائه صحیح و مطابق با استانداردهای جهانی، آن هم به بهانه واهی موجب شده تا در بین کاربران ایرانی به عنوان سرویس‌های فراموش شده به حساب آیند. البته هر چند که این روزها هر دو اپراتور فعال در کشور خدمات اینترنت همراه را با استانداردهای دست و پا شکسته ارائه می‌دهند و قرار هم هست که اپراتور سوم در صورت آغاز فعالیت بی حرف و پیش‌اش خدماتی بسیار پرسرعت‌تر را برای کاربرانش فراهم آورد، اما سرویس MMS جزو آن دسته از سرویس‌هایی است که همواره از سوی مدیران تکنولوژیکی کشور مورد خشم و غضب قرار گرفته است.

MMS چیست؟

خدمات پیام چندرسانه‌ای یا ام‌ام‌اس (M(Multimedia Messaging Service یا MMS استانداردی ارتباطی برای فرستادن پیام‌هایی است که دارای عناصر چندرسانه‌ای (مثل عکس، صدا، ویدئو، متن فرمت‌دار) هستند. پیام چندرسانه‌ای، توسعه‌ای از استاندارد پیامک است که امکان فرستادن پیام‌هایی با طول بیشتر و با بهره از پروتکل کاربردی بیسیم برای نمایش محتوا را فراهم می‌کند. رایج‌ترین استفاده آن، فرستادن عکس از گوشی‌های دوربین‌دار است.

از ارائه خدمات MMS، همه طرف‌های درگیر همچون اپراتور شبکه به دلیل افزایش درآمد، کاربران (چه اشخاص و چه صنعت) به دلیل استفاده از خدمات، پدیدآورندگان خدمات به دلیل کسب درآمد و ایجاد اشتغال و در نهایت کل جامعه به دلیل افزایش رشد اقتصادی و بهره‌وری کلی جامعه سود می‌برند. هنوز پیام چندرسانه‌ای MMS جایی میان کاربران تلفن همراه بازنکرده است و این کاربران همچنان از سرویس پیام کوتاه بهره می‌برند.

لغو ارائه تا تدوین آیین نامه

اما داستان مشکلات پیش روی ام ام اس از چهار سال پیش شروع شد. یعنی درست زمانی که ایرانسل به عنوان دومین اپراتور تلفن همراه در کشور آغاز به فعالیت کرد و با توجه به پروانه‌اش ارائه این سرویس به همراه اینترنت جزو خدمات محافظت شده این اپراتور بود. بر اساس قانون ارائه این دو سرویس قرار بود تا دو سال در اختیار این اپراتور باشد و اپراتور رقیب حق ارائه خدمات در این حوزه را نداشت، اما در تیر ماه سال ۸۶ و درست در زمانی که ایرانسل از ابتدای همان سال ارائه سرویس

ام ام اس خود را آغاز کرده بود، سازمان تنظیم مقررات این سرویس ایرانسل را قطع کرد. مشکلات قانونی پیش روی این سرویس تنها دلیل جلوگیری از ارائه این سرویس بود. دولتی‌ها معتقد بودند از آنجایی که این سرویس می‌تواند امکان ارائه صوت، عکس و فیلم را برای کاربران فراهم کند ممکن است حریم خصوصی افراد به خطر بیفتد. در نتیجه قرار شد تا سازمان تنظیم مقررات اقدام به تدوین آیین نامه ای برای استفاده از این سرویس کند.

آیین‌نامه‌ای که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، هم فکری و رایزنی بر سر تصویب‌اش بین رگولاتوری و مسوولان ارشاد و چندین دستگاه امنیتی آنقدر طول کشید که دو سال زمان محافظت شده ایرانسل برای ارائه این سرویس از بین رفت، به طوری که دو سال بعد از قطع این سرویس آیین‌نامه به تصویب رسید و اپراتور اول نیز برای ارائه این خدمات وارد گود شد. هر چند که به دلیل ضعف سخت‌افزاری در شبکه از یک سو و نبود فرهنگ‌سازی در استفاده این سرویس بین کاربران تلفن همراه هیچ‌کدام از دو اپراتور کشور نتوانستند در آن زمان از محل ارائه این سرویس سودی عاید خود کنند.

در نهایت اوایل سال ۸۷ بود که محمد سلیمانی وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات در جمع خبرنگاران در مشهد پیرامون این آیین‌نامه گفت: کمیته مربوط به شورای انقلاب فرهنگی مسوول رسیدگی به امور سامانه‌های الکترونیک است که این آیین نامه را تصویب کرده است، اما هنوز برای ابلاغ به دست ما نرسیده است، اما سر انجام اواخر سال ۸۷ بود که این آیین‌نامه نهایی، تصویب و به اپراتورها ابلاغ شد.

تعهد شرط استفاده

بر اساس آیین‌نامه به تصویب رسیده مقرر شد هرکدام از کاربران تلفن همراه که تمایل به استفاده از سرویس MMS اپراتور خود را داشته باشند باید با مراجعه به دفاتر خدمات ارتباطی یا امور مشترکان همان اپراتور ضمن تایید احراز هویت خود به عنوان مالک آن خط ارتباطی، تعهدی کتبی را امضا کرده که به موجب آن تعهد اقدام به ارسال پیام‌های

چند رسانه‌ای غیراخلاقی و به شکل کلی مغایر با شئون اسلامی و قوانین کشور نکرده و در صورت انجام هر یک از مفاد موجود در آن تعهدنامه شخصا مسوولیت عواقب رخ داده را به عهده بگیرند.

بعد از ارائه این آیین‌نامه به دلیل شرط حضور مشترک در دفاتر امور مشترکان و امضای این تعهدنامه و به دلیل سخت شدن این مراحل برای کاربران استقبال چندانی از روند استفاده از سرویس در بین مشترکان صورت نگرفت. کاربران معتقد بودند زمانی که برای خرید سیم‌کارت به بازار یا دفاتر مراجعه می‌کنند باید تمامی مدارک لازم از آنها اخذ شود نه اینکه هر بار و برای استفاده از یک سرویس جدید مجبور به مراجعه مجدد و اتلاف وقت باشند.

به هر حال این سرویس توسط هر دو اپراتور ارائه شد. ایرانسلی‌ها برای ارسال هر ام ام اس تا ۳۰۰ کیلو بایت ۳۲۰ ریال از کاربران شان می‌گیرند و از هر دو ام ام اس هم یکی مجانی برای کاربرانش تمام می‌شود. همچنین این سرویس در ۱۷۷۵ شهر و دهستان و ۲۰۹۰۰ روستا و ۱۹ هزار کیلومتر جاده پوشش دارد. همراه اولی‌ها هم برای هر ام ام س تا ۳۰۰ کیلو بایت ۵۰۰ ریال از کاربرانشان اخذ می‌کنند.

باز هم یک آیین‌نامه‌ جدید

جدا از آیین نامه قبلی اما این بار باز هم آیین‌نامه‌ای جدید برای ارائه این سرویس از سوی سازمان تنظیم مقررات ارائه شده است. رییس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی چندی پیش از ابلاغ آیین‌نامه سرویس‌های چندرسانه‌ای که به تصویب کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات رسیده، تا چند روز آینده خبر داد.

محمد کرم‌پور - معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات - در گفت‌و‌گو با ایسنا اظهار کرد: آیین‌نامه قبلیe به قوت خود باقی است و این آیین‌نامه، آخرین آیین‌نامه‌ای است که در زمینه محتوا تنظیم خواهد شد.

لطف‌الله سبوحی، معاون سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی نیز در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد درباره آیین‌نامه‌های موجود بر سر راه استفاده از این سرویس می‌گوید: نگرانی‌هایی ایجاد شد برای مراجع فرهنگی، اجتماعی و قضایی که هم مردم باید با وظایف خود در این حوزه آشنا باشند و هم تولیدکنندگان محتوایی که در این حوزه اقدام به فعالیت می‌کنند. بر همین اساس و برای رفع این نگرانی‌ها اقدام به تدوین آیین‌نامه استفاده از این سرویس کردیم. وی ادامه داد: رگولاتور مرجع تصویب قانون نیست ما فقط مقررات بخشی را تدوین می‌کنیم.

سبوحی می‌گوید: آیین‌نامه قبلی مصادیق غیر مجاز پیام را مشخص کرده بود و مشترکان با مراجعه‌ای که به دفاتر داشتن با این مصادیق آشنا می‌شدند که بدانند اگر از این سرویس استفاده می‌کنند حدود استفاده از این سرویس چیست. به عنوان مثال ممکن است حقوق معنوی یا کپی‌رایت یا حریم خصوصی افراد رعایت نشود.

این مقام مسوول در رگولاتوری ادامه داد: در فضای مجازی گروهی زیرساخت‌ها، گروهی سخت‌افزارها، گروهی نرم‌افزارها و گروهی هم محتوا‌ها را فراهم می‌کنند. هم‌اکنون در حوزه پیامک شرکت‌هایی هستند که با برقراری یک لینک اقدام به ارائه خدمات محتوا می‌کنند. آیین‌نامه قبلی آیین‌نامه ام ام اس در حوزه تلفن همراه بود. این آیین‌نامه جدید که در کمیسیون تنظیم مقررات به تصویب رسیده ضوابط ناظر بر تبادل محتوا در شبکه‌های ارتباطی و فناوری اطلاعات را در بر می‌گیرد. یعنی شمولیت آن فراتر از تلفن همراه است و علاوه بر حوزه تلفن همراه سایر شبکه‌ها را نیز در نظر می‌گیرد. در حقیقت یک مدل تکمیل شده از مقررات قبلی است. در این آیین‌نامه جدید ۲۵ سرفصل مصادیق غیر مجاز محتوا را مشخص و درخواست کرده‌ایم این آیین‌نامه ۶ ماه مورد استفاده قرار گرفته و بعد از آن نقاط قوت و ضعف آن شناخته و در صورت نیاز مورد بازنگری قرار گیرد.

هرچند که مواد این آیین‌نامه هنوز به طور کامل منتشر نشده است، اما گفته می‌شود که این آیین‌نامه جدید تامین‌کنندگان محتوا در بستر شبکه‌های مخابراتی را نشانه گرفته است. گفته می‌شود براساس این آیین‌نامه تامین‌کنندگان محتوا ملزم به کسب مجوزهای قانونی از مراجع ذی‌صلاح و تایید محتواهایی هستند که در نظر دارند بر بستر شبکه‌های ارتباطی ارائه دهند.