روبات‌ها انسان می‌شوند

عاقله ترابی: اگر از علاقه‌مندان فیلم و سریال باشید حتما سریال وست‌ورلد (Westworld) را دیده و از آن لذت برده‌اید. در این سریال روبات‌ها به حدی از لحاظ ظاهری و حسی و حرکتی پیشرفت کرده و به انسان نزدیک شده‌اند که تشخیص روبات از انسان برای بینندگان ممکن نیست. در نهایت هم کار به جایی می‌رسد که روبات‌ها بر انسان‌ها غلبه می‌کنند و درواقع زندگی آنها را در دست می‌گیرند. برخی کارشناسان و پژوهشگران بر این نظر هستند که وست‌ورلد آینده‌ را به تصویر کشیده است. برخی هم نظر مخالف دارند و می‌گویند امکان ندارد پیشرفت روبات‌ها به جایی برسد که بر انسان برتری پیدا کنند و به آنها مسلط شوند. واقعیت این است که شواهد و مدارک نشان می‌دهد چنان هم دور از ذهن نیست که در آینده‌ای حتی نه‌چندان دور هوش مصنوعی پیشرفت جالب توجهی کند و از لحاظ حسی و حرکتی به مرز انسان برسد. هوش مصنوعی تا همین امروز هم رشد بزرگی داشته و در حال سیر صعودی هم هست. حالا دیگر اغلب شرکت‌های تکنولوژی درصدد ورود به این حوزه هستند و می‌دانند که آینده در دستان هوش مصنوعی خواهد بود.

هفته قبل کمپانی اپل یک استارت‌آپ را خرید که در حوزه تشخیص چهره مبتنی بر هوش مصنوعی فعالیت می‌کند. این استارت‌آپ که RealFace نام دارد از الگوریتم‌های مبتنی بر یادگیری عمیق برای تشخیص چهره استفاده می‌کند. به این ترتیب، تکنولوژی تشخیص چهره نه‌تنها به‌زودی در دستگاه‌های اپل راه‌اندازی می‌شود بلکه بی‌شک دیگر دستگاه‌ها هم به سراغ این فناوری می‌روند و به‌زودی روبات‌ها می‌توانند چهره را تشخیص دهند و این به معنای پیش‌رفتن یک گام مهم در انسان‌نمابودن یک روبات است. اگر به حوزه هوش مصنوعی علاقه داشته باشید حتما نام واتسون (ابر رایانه‌ IBM) به گوشتان خورده است. این ابررایانه که سال‌ها است در حال رشد و توسعه است هر روز قابلیت‌های جدیدی به دست می‌آورد. در سال جاری نیز اعلام شد که این ابررایانه می‌تواند تصاویر را شناسایی و المان‌های موجود در آن را تفکیک کند و از همه جالب‌تر اینکه برداشت خود را بگوید.

واتسون پیش از این نیز توانسته در یک مسابقه پرسش و پاسخ انسان را شکست دهد. این اتفاق که بیش از ۵ سال پیش رخ داد در یک مسابقه تلویزیونی بود و ابررایانه آی‌بی‌ام موفق شد همه سوالات را با سرعت و دقت کافی پاسخ دهد و حریفان خود را که از اسطوره‌های آن مسابقه بودند شکست دهد. از طرفی همان‌طور که می‌بینیم پرینترهای سه‌بعدی حتی بافت انسان را هم چاپ می‌کنند و از لحاظ ظاهری می‌توان یک روبات را خلق کرد که حتی رگ‌های خونی در تن او وجود داشته باشد. حالا دیگر به راحتی می‌توان اعضای بدن انسان مانند دست و پا و گوش را به‌صورت سه‌بعدی چاپ کرد. حتی کار از این فراتر رفته و رگ‌های خونی، پوست و بافت‌های داخلی بدن را هم می‌توان با استفاده از این فناوری چاپ کرد. هرچند هنوز راه بسیاری مانده تا این تکنولوژی همه‌گیر شود بی‌شک این اتفاق دور از ذهن نیست که روزی برسد که افراد برای پیوند اعضا دچار مشکل نباشند و با کمک این فناوری هر عضوی را که نیاز داشته باشند می‌توان خلق کرد. فراتر از این موضوع، می‌توان روبات‌هایی را تصور کرد که دارای اعضا و گوشت و پوست پرینت‌شده و در عین حال واقعی و شبیه انسان باشند.

سال گذشته از روباتی با نام نادین (Nadine) رونمایی شد که تعجب همه را برانگیخت. این روبات که در سنگاپور طراحی شده بود تا آن تاریخ شبیه‌ترین روبات به انسان بود که دست‌ها و پوستی بسیار طبیعی داشت. این روبات می‌توانست بخندد و حتی تماس چشمی برقرار کند. یکی از ویژگی‌های نادین این بود که اگر کسی را قبلا دیده بود، برای بار دوم چهره او را تشخیص می‌داد و به یاد می‌آورد. چین در زمینه تولید و طراحی روبات‌های انسان‌نما سرآمد است. «جیاجیا» یکی از بهترین روبات‌های انسان‌نمای ساخته‌شده از سوی این کشور است که سال جاری در چین به‌صورت رسمی رونمایی شد. این روبات که ظاهری شبیه یک دختر چینی دارد در مقایسه با نادین برتری‌های بسیاری چه از نظر ظاهر و چه باطن دارد. جیاجیا بسیار شبیه انسان است تاحدی که دست‌کم در تصویر آن را نمی‌توان از افراد دیگر تشخیص داد.

این روبات که به هوش مصنوعی مجهز است می‌تواند حالات مختلف چهره و رفتار مردم اطرافش را تشخیص دهد و متناسب با آن وضعیت پاسخ دهد؛ بدون آنکه هیچ اپراتوری حرکاتش را تنظیم کند. نکته جالب توجه درباره جیاجیا این است که مغز او مانند یک دیتابیس آنلاین بزرگ به پلت‌فرم سیستم محاسبات ابری متصل است و به این ترتیب توانایی‌اش در پردازش احساسات و صحبت کردن افزایش می‌یابد. روبات‌های انسان‌نما تا جایی در حال پیشروی هستند که نه‌تنها ظاهری شبیه انسان دارند بلکه از لحاظ ذهنی و حسی نیز رشد و توسعه جالب‌توجهی دارند. این روبات‌ها که از تکنولوژی هوش مصنوعی بهره می‌برند با سرعتی غیر قابل وصف در حال پیشرفت هستند و در اغلب اوقات پابه‌پای انسان پیش می‌روند. چند ماه پیش بود که در خبرها آمد دقت روبات تشخیص گفتار مایکروسافت به اندازه دقت انسان شده است و درصد خطایی که دارد مشابه درصد خطای انسان است.

با این تفاسیر عجیب نیست که ببینیم در آینده‌ای نه‌چندان دور هوش مصنوعی از انسان هم جلو زده و بر او برتری جسته است. ماه گذشته پژوهشگران اعلام کردند هوش مصنوعی می‌تواند ذهن انسان را بخواند و در واقع عملکرد مغز افراد را در شرایط متفاوت پیش‌بینی کند. به این صورت که با استخراج و تحلیل اطلاعات مغزی، الگوی نهفته در فعالیت‌های مغزی را می‌یابد و تفکرات و ادراک انسان را پیش‌بینی می‌کند. بی‌سبب نیست که اغلب کارشناسان مطرح دنیا از هوش مصنوعی هراس دارند و نسبت به آن هشدار می‌دهند. ایلان ماسک، مدیرعامل تسلا، هوش مصنوعی را از بمب اتم خطرناک‌تر دانسته و گفته که ما باید درباره آنها با احتیاط رفتار کنیم. او بر این نظر است که هوش مصنوعی پتانسیل یک پیشامد ناگوار را برای بشر دارد. این نگرانی‌ها به‌جایی رسید که ایلان ماسک به همراه چند تن دیگر از کارشناسان حوزه فناوری موسسه‌ای غیرانتفاعی تاسیس کردند که هدف آن مقابله با قدرت هوش مصنوعی در دست افرادی است که می‌توانند قدرت بسیاری از این طریق به دست بیاورند. بیل گیتس نیز از کسانی است که همواره نسبت به پیشرفت هوش مصنوعی هشدار داده و اعلام کرده که اگر هوش مصنوعی را جدی نگیریم ممکن است سناریوی فیلم‌هایی چون ترمیناتور و ماتریکس به واقعیت بپیوندد.

یکی از افراد مهمی که از پیدایش هوش مصنوعی تاکنون اظهار نگرانی کرده استفان هاوکینگ است. این فیزیکدان مشهور انگلیسی حدود دو سال پیش اعلام کرد که هوش مصنوعی تمدن بشر را از بین خواهد برد و توسعه هوش مصنوعی به معنای پایان‌یافتن تسلط انسان است. او گفته بود با پیشرفتی که هوش مصنوعی در حال سیر آن است نه‌تنها به انسان می‌رسد بلکه از آن جلو هم می‌زند و حاکمیت بر کره خاکی را از او می‌گیرد. هاوکینگ سال گذشته نیز دوباره به این موضوع هشدار داد و گفت که هوش مصنوعی با روندی که در پیش گرفته است تا صد سال آینده انسان را به نابودی می‌کشاند. این هشدارها و مخالفت‌ها تا توسعه سلاح‌های روباتیک هوشمند هم ادامه پیدا کرده و سال گذشته بود که بیش از هزار متخصص در حوزه هوش مصنوعی از جمله استفان هاوکینگ و ایلان ماسک، در نامه‌ای از سازمان ملل درخواست کردند از توسعه‌ سلاح‌های روباتیک هوشمند جلوگیری کند. در این نامه به این موضوع اشاره شده بود که توسعه‌ سلاح‌های هوشمند که قادرند بدون دخالت انسان‌ به سوژه‌های خود شلیک کنند، می‌تواند سومین انقلاب را در میدان‌های جنگ شکل دهد.