سیمین عزیزمحمدی: نفوذ اینترنت در بین خانوارهای ایرانی به ۱۸/ ۵۲ درصد رسیده و در بین افراد از مرز ۴۴ درصد گذشته است. بیش از ۷۵ میلیون سیم‌کارت فعال و بیش از ۳۰میلیون شماره تلفن ثابت در کشور وجود دارد و همچنین ۱۹ میلیون ایرانی از اینترنت موبایل و ۸/ ۸ میلیون نفر از ADSL استفاده می‌کنند. تمام این آمار نشان می‌دهد ارتباطات به بخش جدایی‌ناپذیری در زندگی‌های امروزی تبدیل شده و جزو هزینه‌های اولیه خانوارهای شهری قرار گرفته است. به این ترتیب، در محاسبات هزینه خانوارهای ساکن مناطق شهری کشور از طرف بانک مرکزی، هزینه‌ای هم که شهرنشینان برای برقراری ارتباط از طریق تلفن، فکس، تلفکس، تلفن همراه و اینترنت صرف می‌کنند، لحاظ می‌شود. البته هزینه صرف شده برای اینترنت از سال ۹۱ در محاسبات بانک مرکزی گنجانده شده است.

براساس آنچه در نتایج بررسی بودجه خانوار در مناطق شهری ایران سال ۱۳۹۴ بانک مرکزی آمده، هر خانوار ساکن شهرهای ایران در سال گذشته نزدیک به ۷۵۰ هزار تومان صرف خدمات اینترنتی از قبیل پرداخت قبض تلفن، قبض تلفن همراه و خرید بسته‌های اینترنتی کرده است. به عبارت دیگر، ۱/ ۲ درصد هزینه خانوارهای ایرانی به ارتباطات اختصاص یافت تا به این ترتیب، آنها ۵/ ۶ درصد بیش از سال ۱۳۹۳ برای این دست از خدمات هزینه صرف کنند. در سال ۹۳، هزینه پرداخت‌شده برای خدمات ارتباطی از سوی خانوارهای ایرانی بالغ بر ۷۰۲ هزار تومان بوده و سهم هزینه ارتباطات از کل هزینه خانوارهای ایرانی در سال ۹۳ نیز حدود ۱/ ۲درصد برآورد شده است.

گزارش بانک مرکزی از شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران در سال گذشته نشان می‌دهد تورم گروه ارتباطات در سال ١٣٩٤ معادل ٦/ ٣ بود که نسبت بـه افزایش آن در سال ١٣٩٣ که معادل ٨/ ١٠ درصد اعلام شد، کاهش قابل توجهی داشت. تغییـرات شـاخص بهـای این گروه در ماه‌های مختلف سال مورد گزارش نسبت به ماه‌های مشابه سال قبل در نوسان بود، به‌طوری که کمترین افزایش در مردادماه معـادل ٤/ ٤ درصـد و بیـشترین آن در فـروردین مـاه معادل ٥/ ١١ درصد بوده است. در سـال ۱۳۹۴ از نظـر لـوازم زنـدگی، ۸/ ۲۰ درصد خانوارهای شهرنشین کشور از رادیو ضبط و ضبط صوت، ۳/ ۹۹ درصـد از تلویزیون، ۴۶ درصـد از ویدئو و دسـتگاه پخـش لوح فشرده، ۶/ ۴۶درصد از رایانه، ۷/ ۱۱ درصد از دوربین فیلمبرداری و ۳/ ۹۵ درصد از تلفن همراه استفاده کرده‌اند. در حالی که نسبت خانوارهای شهری دارای ضبط و ضبط صوت در سال ۹۳ حدود ۴/ ۲۶ درصد، تلویــزیون۲/ ۹۹درصــد، ویدئو و دستگاه پخش لوح فشرده۱/ ۵۲ درصد، رایانه۳/ ۴۸درصد، دوربـین فیلمبرداری ۲/ ۱۳ درصـد و تلفن همراه ۲/ ۹۵درصـد بوده است.

رشد هزینه ارتباطات و سهم آن از هزینه کل خانوارها

گزارش بانک مرکزی از هزینه خانوارهای شهری نشان می‌دهد آنها در یک دهه گذشته به‌طور متوسط ۴/ ۲ درصد از هزینه سالانه خود را صرف ارتباطات کرده‌اند. در واقع در این مدت به‌جز یک مورد استثنای رشد منفی در سال ۱۳۸۸، هزینه ارتباطات خانوارهای شهرنشین روند صعودی داشته و با رشد ۹/ ۸درصدی این رشد منفی جبران شده و به رقم ۳۲۰هزار تومان در سال بعد از آن رسیده تا اینکه در سال ۱۳۹۳ با رشد ۷/ ۲۲درصدی از مرز ۷۰۰ هزار تومان گذشته است. البته خانوارهای ایرانی در سال ۱۳۸۴ تنها حدود ۱۲۳هزار تومان برای برقراری ارتباطات صرف کردند. با وجود اینکه از سال ۱۳۹۱ که هزینه اینترنتی به سبد هزینه خانوارهای ایرانی افزوده شد، هزینه ارتباطات حدود ۱۲ درصد رشد کرده و به ۴۴۰هزار تومان رسیده است، سهم هزینه بخش ارتباطات کمتر از سال گذشته آن است. البته با وجود رشد هزینه‌های این بخش تا ۵۷۳هزار تومان، سهم آن از کل هزینه خانوارها از ۲ درصد فراتر نرفت. براساس این گزارش، بیشترین سهم بخش ارتباطات از هزینه خانوارهای شهری مربوط به سال‌های ۱۳۸۶ و ۱۳۷۸ است که هر خانوار شهرنشین ۶/ ۲ درصد از هزینه خود را که به ترتیب معادل ۲۵۸هزار و ۲۹۸هزار تومان بوده برای خرید خدمات ارتباطی صرف کرده و در همین سال ۱۳۸۶ بیشترین رشد هزینه ارتباطات خانوارها که معادل ۱/ ۵۸درصد بود، روی داده است.

رابطه هزینه ارتباطات با درآمد خانوار

بخشی از گزارش بانک مرکزی درباره هزینه خانوارهای شهری که به رابطه هزینه‌ها و دهک‌های درآمدی شهرنشینان اشاره دارد، نشان می‌دهد بین هزینه صرف‌شده برای بخش ارتباطات با دهک‌های درآمدی شهرنشینان رابطه مثبت و مستقیمی وجود دارد؛ به‌طوری که براساس گزارشی که برمبنای داده‌های سال ۹۳ منتشر شده شهروندان در دهک‌های بالای درآمدی هزینه بیشتری را برای خدمات ارتباطاتی صرف کرده‌اند. رقم صرف شده برای خدمات ارتباطات از سوی خانوارهای دهک دهم درآمدی در سال ۱۳۹۳ حدود یک میلیون و ۶۸۰هزار تومان معادل ۶/ ۱درصد درآمد آنها بوده در حالی که هزینه ارتباطات دهک اول ۱۹۷هزار تومان معادل ۸/ ۲درصد درآمد آنها بوده و این در حالی است که سهم هزینه این بخش از هزینه کل خانوارها روند نزولی دارد، یعنی با افزایش درآمد خانوارها، آنها سهم کمتری از درآمدشان را صرف هزینه خدمات ارتباطی می‌کنند.

همان‌طور که آمارهای این گزارش نشان می‌دهد سهم هزینه ارتباطات از هزینه کل خانوارها به‌طور متوسط ۱/ ۲درصد است، در حالی که خانوارهای حاضر تا دهک هشتم درآمدی بیش از این نسبت برای خدمات ارتباطاتی پرداخت می‌کنند. روی دیگر سکه این رابطه هزینه بخش ارتباطات خانوارها با درآمد آنها نشان می‌دهد هرگونه سیاست حذف یارانه‌ها یا افزایش قیمت مانند افزایش قیمت خط ثابت تلفن، افزایش هزینه مکالمه یا ارسال پیامک و افزایش بهای اینترنت با تحمیل فشار مالی به اقشار ضعیف در دهک‌های درآمدی پایین همراه است. البته در این میان، دولت با کاهش قیمت اینترنت و جبران این کاهش درآمد از طریق افزایش سایر خدمات مانند بالا بردن قیمت خطوط تلفن ثابت، آن هم در زمانی که سبک زندگی مردم تغییر یافته و آنها مایل به استفاده از اینترنت به جای سایر وسایل ارتباطی هستند، سیاست قابل قبولی را پیش گرفته است. با این حال، پایین بودن کیفیت و سرعت خدمات اینترنتی که در حال حاضر ارائه می‌شود، باعث شده این سیاست‌های مثبت دولت یا پایین بودن قیمت اینترنت در ایران نسبت به سایر کشورها نتواند رضایت شهروندان را جلب کند.

سهم 1/ 2درصدی ارتباطات از هزینه خانوارها