میثم هاشم‌خانی *

پرونده‌ای به بهانه طرح استخدام نیمه‌وقت زنان (قسمت اول)

به طرح دولت برای استخدام نیمه‌وقت زنان و در مقابل دو برابر شدن میزان استخدام زنان در سازمان‌های دولتی خوش‌بین باشیم یا بدبین؟ آیا این طرح سرآغازی بر توجه ویژه به معضل بیکاری زنان خواهد بود؟ یا به دنبال آن است که بهره‌وری شغلی زنان و در نتیجه شانس زنان برای دستیابی به موقعیت‌های شغلی رده بالا را کاهش دهد؟ اعلام نرخ بیکاری بالای ۵۰ درصدی برای زنان جوان در ۱۵ استان کشور در آخرین گزارش رسمی مرکز آمار ایران در سال ۹۰، آمار مختصر و مفیدی است که دست‌کم احساس وجود نوعی نابرابری جنسیتی در بازار کار کشور را در ذهن شنونده ایجاد می‌کند. از طرف دیگر با توجه به جمعیت یک میلیون و ۹۰۰ هزار نفری دانشجویان دختر که انتظار می‌رود بخش بزرگی از آنان پس از فارغ‌التحصیلی در صف متقاضیان اشتغال قرار گیرند، این دغدغه وجود دارد که وضع اشتغال زنان در کشور، ظرف دو الی سه سال آینده، باز هم بحرانی‌تر شود. به این ترتیب تمایل روزافزون زنان و دختران ایرانی به فعالیت اجتماعی از یک طرف و بسته بودن راه‌های نقش‌آفرینی اجتماعی و اقتصادی آنان از سوی دیگر، واقعیت محسوسی است که اگر چاره‌اندیشی مناسبی برای آن صورت نگیرد، کمترین تاثیر منفی آن می‌تواند به صورت گسترش افسردگی در میان یک نسل از زنان و دختران ایرانی بروز کند؛ زنان و دختران متقاضی اشتغال که غالبا بخشی از سال‌های جوانی خود را برای تحصیلات دانشگاهی صرف کرده‌اند و اکنون تلاش آنها برای نقش‌آفرینی در بازار کار، با شکست سنگین مواجه می‌شود. همچنین محرومیت بخش بزرگ زنان دارای تحصیلات دانشگاهی از ورود به بازار کار، به منزله هدر رفتن هزینه‌های پولی و نیز سال‌های عمری خواهد بود که برای این تحصیلات دانشگاهی صرف شده‌اند. به این ترتیب افزایش انعطاف‌پذیری بازار کار کشور با هدف بسترسازی برای حضور آسان‌تر زنان در بازار کار، یکی از سیاست‌هایی است که می‌تواند تاثیر مثبت محسوسی بر کاهش نرخ بیکاری زنان بر جای گذارد. در چنین شرایطی، به نظر می‌رسد که مدیران اجرایی ارشد کشور با ارائه طرح «دورکاری زنان» (سال ۱۳۸۹) و طرح استخدام نیمه‌وقت زنان (سال ۱۳۹۰)، کوشیده‌اند تا دست‌کم شرایط را برای بخشی از زنان متقاضی اشتغال که به لحاظ وضعیت فرهنگی و اجتماعی با حضور همه‌روزه در محل کار مشکل دارند، آسان‌تر سازند. در چنین وضعیتی، تاکید اخیر دولت بر آغاز اجرای طرح استخدام نیمه‌وقت زنان از سال ۹۱ با هدف دو برابر کردن جذب زنان متقاضی اشتغال در سازمان‌های دولتی، بهانه‌ای شد که بکوشیم تا در پرونده‌ای ویژه و در قالب یازده یادداشت تحلیلی، بکوشیم تا جوانب مختلف وضعیت مشارکت اقتصادی و اجتماعی زنان در ایران را بررسی کنیم؛ یادداشت‌هایی که بخش نخست آن پیش روی شما قرار دارد و بخش‌های دوم و سوم آن نیز انشاء... روزهای دوشنبه و چهارشنبه هفته جاری در همین صفحه منتشر خواهد شد.

* m.hashemkhany@gmail.com