«پی‌یر دو فرما» جادوگر اعداد

پی‌یر دو فرما، ریاضیدان بزرگ فرانسوی در بیستم آگوست ۱۶۰۱م در فرانسه به دنیا آمد. دوران کودکی وی با فرا گرفتن ریاضیات قرین شد و در جوانی به زبان‏های لاتین، یونانی، اسپانیولی و ایتالیایى آشنایى یافت. او مرد آرام و متفکری بود و به همین دلیل، زندگی او بدون هیچ‌گونه واقعه‏ای سپری شد. فرما در سال‏های بعد در ریاضی به استادی رسید و با انتشار کتاب مکان‏های مسطح و حجم، به شرح اصول اساسی هندسه تحلیلی پرداخت. فرما نتیجه مطالعات خود را در حاشیه کتبی که مورد مطالعه‏اش بود، می‏نوشت. وی در انجام وظایف خود، وسواس عجیبی داشت و در مواقعی که از کار ریاضی فارغ می‏شد، به ترجمه آثار ریاضی مشغول می‏شد.

او باوجود علاقه بسیاری که به ریاضیات داشت هرگز به‌صورت رسمی و حرفه‌ای به این علم نپرداخت اما با این حال بسیاری او را بزرگ‌ترین ریاضیدان قرن هفدهم می‌دانند. فرما برای تفریح به ریاضیات می‌پرداخت و امروزه بسیاری از اکتشافات او مهم‌ترین قضایا در ریاضیاتند. زمینه‌های مورد علاقه او در ریاضیات بیشتر شامل تئوری اعداد، استفاده از هندسه تحلیلی در مقادیر بی‌نهایت کوچک یا بزرگ و فعالیت در زمینه احتمالات بود. با ریاضیدان‌های برجسته زمان خودش ارتباط داشت و بر نحوه تفکر دانشمندان هم‌دوره‌اش تاثیرگذار بود. با مکاتباتی که با پاسکال داشت، اساس علم احتمالات را پی‌ریزی کرد. سهم او در پیشرفت شاخه‌های مختلف ریاضی، آن قدر زیاد است که او را بزرگ‌ترین ریاضیدان قرن ۱۷ می‌دانند.

به نام فرما در نظریه اعداد دو قضیه زیبای مشهور وجود دارد؛ قضیه کوچک و قضیه بزرگ. این دومی، جنجالی‌ترین قضیه تاریخ ریاضیات است که بدون اثبات، در حاشیه یکی از دست‌نوشته‌هایش پیدا شد. فرما نوشته‌ است: راه اثبات حیرت‌انگیزی برای این قضیه دارم، حیف که جا نیست. اما متاسفانه هرگز در میان نوشته‌هایش به اثبات قضیه اشاره نکرد. تاریخ همواره در شک ماند که آیا او واقعا اثبات قضیه را می‌دانست؟ این اثبات، ۳۰۰ سال ریاضیدان‌های بزرگ جهان را به خود مشغول کرد. در سال ۱۹۰۸ جایزه ۱۰ هزار مارکی برای حل آن تعیین شد. فقط در یک شهر آلمانی، طی ۳ سال، هزاران راه‌حل طرح شد که بعد از بررسی رد می‌شدند. بعد از جنگ جهانی اول، مبلغ جایزه که به علت تورم، جذابیت خود را از دست داده بود، توسط جامعه ریاضیدانان بیشتر شد. سعی در اثبات قضیه، باعث حل مسائل دیگری می‌شد و شاخه‌های جدیدی در ریاضیات به‌وجود می‌آمد. اما همچنان راه اثبات قضیه به‌دست نمی‌آمد. تا آنکه در سال ۱۹۹۴، قضیه در دانشگاه پرینستون توسط گروهی از ریاضیدانان و با استفاده از ریاضیات پیچیده و مدرن اثبات شد و در ۱۹۹۹ راه حل کامل‌تر شد.

شهرت فرما بیشتر به سبب تحقیقات وی در خواص اعداد صحیح است. فرما در این باب، قضایای متعددی بیان کرده است که اگرچه برهان آنها را نیاورده، اما ریاضیدان‏های بعد از او، آنها را به ثبوت رسانیده‏اند. دانشمندان معتقدند آخرین مساله فرما، سدی است که در مقابل هوش و استعداد آدمی قرار گرفته است که تاکنون نه دلیلی برای اثبات آن کشف شده است و نه راهی برای ابطال آن. در سال ۱۹۰۷م یک دانشمند آلمانی برای حل این مساله یک قرن مهلت داد تا هر که آن را حل کند، مبلغ کلانی را به‌عنوان جایزه دریافت کند که بازهم کسی موفق به حل آن نشد. پی‌یر دو فرما سرانجام در دوازدهم ژانویه ۱۶۶۵م در ۶۴ سالگی درگذشت.