مرگ معمار برج‌های دوقلو

گروه تاریخ و اقتصاد: ۷ فوریه ۱۹۸۶ ( ۱۸ بهمن ماه) سالروز مرگ مینورو یاماساکی، معمار و طراح برج‌های دوقلوی سازمان تجارت جهانی است. او اول سپتامبر سال ۱۹۱۲ در سیاتل آمریکا به دنیا آمد. پدرش کفاش بود. در دوران جوانی در کارخانه قوطی ماهی قزل‌آلا در آلاسکا مشغول کار شد و همزمان با کار در گروه معماری دانشگاه واشنگتن در رشته معماری درس خواند. یاماساکی در دهه ۱۳۵۰ به ایران آمده و محوطه و ساختمان خوابگاه دانشجویان دانشگاه شیراز را طراحی کرده اما با وقوع انقلاب، ایران را ترک کرده و آن طرح نیز ناتمام مانده است.

از جمله آثار او می‌توان به این موارد اشاره کرد:

فرودگاه بین‌المللی لامبرت سنت لوئیس (سنت لوئیس، ۱۹۵۵)

ساختمان فلزی دفتر مرکزی ریونولدز (حومه دیترویت، ۱۹۵۹)

ویلیام جیمز هال، دانشگاه هاروارد (حومه بوستون، ۱۹۶۳)

سالن موسیقی کالج اوهایو (اوهایو، ۱۹۶۳)

رابرتسون هال، دانشگاه پرینسون (پرینسون، ۱۹۶۴)

هتل سنتری پلازا (لس‌آنجلس، ۱۹۶۶)

کالج اوبرلین (اوبرلین، اوهایو، ۱۹۶۶)

ترمینال شرقی فرودگاه بین‌المللی لوگان (بوستون، ۱۹۶۸)

مرکز تجارت جهانی نیویورک (نیویورک، ۱۹۷۱)

از آثار یاماساکی چنین پیداست که معماری اسلامی و ایرانی را می‌شناخته. او در سال ۱۹۶۱، یک سال پیش از طراحی برج‌های دوقلوی مرکز تجارت جهانی، طرحی بسیار کوچک‌تر را که تاثیر فراوانی بر نمای آفرینش جدید او در شهر نیویورک گذاشت به پایان رسانید. این طرح ۶هزار مایل آن طرف‌تر در عربستان سعودی قرار داشت که او در دهه بعد بارها از آن دیدن کرد. ظاهر مرکز تجارت جهانی به روشنی نشان می‌دهد که یاماساکی وجوهی از طراحی اسلامی را در برج‌های دوقلو به کار برده است.

این الگوبرداری بیش از هر جا در پایه‌های دو برج به چشم می‌خورد که با قوس‌هایی نوک‌تیز مانند آنچه در مساجد وجود دارد احاطه شده است. خود یاماساکی نیز محوطه مرکز تجارت جهانی را این‌گونه توصیف می‌‌کند: «مانند بیابان، این محل حیاطی صاف است تا مردم بتوانند چند دقیقه‌ای را به منظور کاهش از فشارها و یکنواختی‌های یک روز عادی کاری در آن بگذرانند.» به مدت ۲۹ سال - از زمانی که نخستین برج مرکز تجارت جهانی در سال ۱۹۷۲ به پایان رسید تا ۱۱سپتامبر ۲۰۰۱ که دو هواپیمای ربوده‌شده این دو ساختمان را منهدم کردند- آگاهی عمومی کمی نسبت به این نکته وجود داشت که بلندترین و قابل رویت‌ترین برج‌های نیویورک نشان‌دهنده علاقه یاماساکی به معماری اسلامی بودند.

این ارتباط در هیچ لوحی نگاشته نشد و هیچ ادبیاتی آن را نستود، خود یاماساکی هم آن را اعلام نکرد، هرچند که در «حیات در معماری» زندگینامه شخصی‌اش ستایش خود را از قوس‌های اسلامی بیان کرده است. نظار السید، استاد معماری دانشگاه برکلی کالیفرنیا که به مدت دو سال همراه یاماساکی روی یک طرح دیگر کار کرد، می‌گوید: «ذهنیت کمان‌های نوک تیز و جناغی به زیبایی در مرکز تجارت جهانی دیده می‌شود. استفاده از آن در مرکز تجارت جهانی که بعدها توسط هواپیماربایان به‌عنوان نمادی از سرمایه‌داری غربی شناسایی شد عجیب به‌نظر می‌رسد.»