ساخت رصد خانه مراغه
۱۶ اردیبهشت سال ۶۳۸ ه. ش ساخت رصدخانه مراغه آغاز شد. این رصدخانه یکی از یادگارهای علمی و فلکی خواجه نصیرالدین طوسی، فیلسوف، ریاضیدان و منجم بزرگ دوره ایلخانی و صاحب رساله مشهور اخلاق ناصری و زیج معروف ایلخانی است که به دست او و با همراهی عده‌ای از فضلا و دانشمندان بنا شده است. رصدخانه مراغه زمانی از مشهورترین رصدخانه‌های اسلامی بود که آوازه آن تمام جهان آن روز را فراگرفته بود و تاکنون با این همه تحولات و تغییراتی که در جهان پدید آمده است، هنوز هم نام آن رصدخانه و بانی آن بر سر زبان‌ها است.
۱۶ اردیبهشت سال ۶۳۸ ه.ش ساخت رصدخانه مراغه آغاز شد. این رصدخانه یکی از یادگارهای علمی و فلکی خواجه نصیرالدین طوسی، فیلسوف، ریاضیدان و منجم بزرگ دوره ایلخانی و صاحب رساله مشهور اخلاق ناصری و زیج معروف ایلخانی است که به دست او و با همراهی عده‌ای از فضلا و دانشمندان بنا شده است. رصدخانه مراغه زمانی از مشهورترین رصدخانه‌های اسلامی بود که آوازه آن تمام جهان آن روز را فراگرفته بود و تاکنون با این همه تحولات و تغییراتی که در جهان پدید آمده است، هنوز هم نام آن رصدخانه و بانی آن بر سر زبان‌ها است. فیلسوف و فرهنگ‌نامه نویس مسیحی، ابن‌العبری، در رصدخانه مراغه به درس دادن اصل‌های اقلیدس و المجسطی بطلمیوس مشغول بودند. اوج شکوفایی رصدخانه‌ها در قرن نهم هجری دیده شده است. یعنی زمانی که الغ‌بیگ نوه تیمور لنگ، رصدخانه خود را در سمرقند بنا نهاد؛ رصدخانه‌ای که آن را با رصدخانه استانبول، باید حلقه انتقال این سازمان به غرب دانست.
الغ‌بیگ که خود اخترشناس شایسته‌ای بود، بهترین ریاضی‌دانان زمان را که مهم‌ترین آنان، غیاث‌الدین جمشید کاشانی بود در رصدخانه خود گرد هم آورده بود. رصدخانه وی پیشرفته‌ترین ابزارهای پژوهشی آن زمان از جمله قوسی از نصف‌النهار به ارتفاع ۵۰ متر را داشته است. برای کمک به رصدخانه علاوه بر کمک‌های مالی دولت، اوقاف سراسر کشور نیز در اختیار خواجه گذارده شده بود که از عشر (یک دهم) آن برای امر رصدخانه و خرید وسایل و کتب استفاده می‌کرد. در نزدیکی رصدخانه، کتابخانه بزرگ و بسیار عالی ساخته شد که در حدود چهارصد هزار جلد کتاب نفیس از بغداد، شام، بیروت و الجزیره تهیه و برای استفاده دانشمندان و فضلا در آن قرار داده شده بود. خواجه نصیرالدین دستمزد کارمندان و دانشمندان مجموعه را به شرح زیر تعیین کرد:
فلاسفه و ریاضی‌دانان روزی ۳ درهم، اطبا روزی دو درهم، فقها روزی یک درهم، محدثین روزی نیم درهم.
در این رصدخانه درس فلسفه که پیش از آن به صورت مخفیانه تدریس می‌شد، مورد توجه قرار گرفت و علنی شد. پرویز ورجاوند و همکارانش در دهه ۱۳۵۰ خورشیدی به کاوش در محوطه این رصدخانه پرداختند و قسمت‌های مختلف آن را شناسایی کردند. ساختمان اصلی این رصدخانه به شکل برجی استوانه‌ای ساخته شده و در ساختمان‌های جنبی آن یک کتابخانه و محل اقامت کارکنان تشخیص داده شده است. در سال‌های اخیر گنبدی برای محافظت از بقایای این بنا روی بخشی از آن ساخته شده است. تپه رصدخانه مراغه دارای طول ۵۱۰ متر و عرض تقریبی ۲۱۷ متر و ارتفاع ۱۱۰ متر و متشکل از قسمت‌های مختلف از جمله برج مرکزی رصدخانه، واحدهای مدور پنج‌گانه، کتابخانه و محله مسکونی دانشمندان، مسجد، مدرسه، چاه آب و کارگاه بزرگ دانشمندان (شاید آزمایشگاه) بوده است.
منبع: مقاله‌ای تحقیقی به قلم پریسا همایونی
ارسال نظر