نخستین بانوی سفرنامه‌نویس ایرانی در اروپا

غفار پوربختیار

بی‌بی کوکب بختیار، دختر نصیر‌خان سردار جنگ بختیاری و همسر فتحعلی خان سردار معظم بختیاری یکی از زنان فرهنگ‌دوست و دانش‌پرور تاریخ معاصر ایران است. وی در سال ۱۲۷۱ شمسی در میان ایل بختیاری متولد شد. او نخستین بانوی ایرانی است که با مسافرت به اروپا و بازدید از شهرها و کشورهای مختلف خاطرات و وقایع سفر خود را به رشته تحریر درآورد. این بانوی ادب‌دوست در سفرنامه خود نشان داده است که فریب مظاهر و ظواهر عوام فریب فرنگستان و مغرب زمین را نخورده و در این سفرنامه به هویت و فرهنگ ملی و مذهبی خود وفادار مانده و از آن دفاع کرده است. بی‌بی کوکب به همراه شوهرش فتحعلی خان سردار معظم از ایران روانه اروپا شد و علت اصلی سفر وی به فرنگستان علاوه بر معالجه بیماری خود دیدار و عیادت از پدرش نصیر خان سردار جنگ بختیاری بود که به علت بیماری در یکی از بیمارستان‌های هامبورگ آلمان بستری بود.

متن اصلی این سفرنامه در بایگانی تخصصی مظفر بختیار، استاد بازنشسته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران که نوه پسری بی بی کوکب است، موجود است. بی‌بی کوکب طی این مسافرت با دقت، تیزبینی و نکته‌سنجی، کلیه مشاهدات و مسموعات و حوادث و وقایع مهم و ارزشمند را ثبت و ضبط کرده و شرح داده است. این سفرنامه نشان‌دهنده وسعت اطلاع، دقت نظر و قدرت قریحه ادبی و انشای استوار و ادیبانه او است. گزیده‌ای از سفرنامه فرنگستان بی‌بی کوکب بختیار: «به هر جهت، حال که به تفضل و توفیق الهی محظورات مرتفع گردیده و اسباب سفر اولا محض تشرف به زیارت و دستبوس خدایگان مقامی حضرت ابوی و در ثانی به نیت استعلاج و استقامت مزاج از هر حیث مهیا و آماده شده، توکل به درگاه بنده‌نواز و کارساز حقیقی و التجاء به شفاخانه غیبی دارم. ذره‌ای امید به حکیم جسمانی و اسباب و وسائط دنیوی ندوخته‌ام، برآنچه بر قلم تقدیر و رقم مشیت و رضای احدیت رفته باشد خشنود و راضی‌ام به رضای او...» بی‌بی کوکب با توجه به علاقه‌اش به فرایض مذهبی در ۱۳۲۷ ش به مکه مشرف شد. او سرانجام در هفتم اردیبهشت ۱۳۳۹ ش درگذشت و در آرامگاه خانوادگی و اختصاصی خوانین بختیاری در تکیه میر‌فندرسکی مشهور به تکیه بختیاری‌ها در قبرستان تخت فولاد اصفهان در کنار قبر شوهرش فتحعلی خان سردار معظم به خاک سپرده شد.

فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ