خاطرات فردریک اوکانر کنسول انگلیس در فارس
سفرنامه‌ها و خاطرات یکی از منابع تاریخ‌نگاری محلی به‌شمار می‌رود. سفرنامه‌نویسی از دوران صفویه با ورود اروپاییان به ایران و مورد توجه قرار گرفتن ایران در سیاست‌های جهانی آن روز روندی روبه گسترش یافت. سیاحان و اروپاییان بر حسب علاقه‌مندی قدم در راه سفر گذاشته و برخی از آنان به نگارش وقایع روزمره سفر و خاطرات دوران پرفراز و نشیب سفر می‌پرداختند. محتوای سفرنامه‌ها و خاطرات این دوره مربوط به مناطق متعددی در مسیر راه ماجراجویان بود. اما در دوره قاجار در سفرنامه‌نویسی نیز دگرگونی و تحولی رخ داد.
سفرنامه‌ها و خاطرات یکی از منابع تاریخ‌نگاری محلی به‌شمار می‌رود. سفرنامه‌نویسی از دوران صفویه با ورود اروپاییان به ایران و مورد توجه قرار گرفتن ایران در سیاست‌های جهانی آن روز روندی روبه گسترش یافت. سیاحان و اروپاییان بر حسب علاقه‌مندی قدم در راه سفر گذاشته و برخی از آنان به نگارش وقایع روزمره سفر و خاطرات دوران پرفراز و نشیب سفر می‌پرداختند. محتوای سفرنامه‌ها و خاطرات این دوره مربوط به مناطق متعددی در مسیر راه ماجراجویان بود. اما در دوره قاجار در سفرنامه‌نویسی نیز دگرگونی و تحولی رخ داد. بخشی از این منابع توسط ماموران اروپایی در شهرها و مناطق مختلف حوزه ماموریتی آنان نگاشته شد. با توجه به اینکه این آثار به یک محدوده جغرافیایی و زمانی پرداخته‌اند در رده منابع محلی قرار می‌گیرند. از میان انبوه این آثار، می‌توان به خاطرات فردریک اوکانر کنسول انگلیس در فارس اشاره کرد.
لیوتنان کلنل سر ویلیام فردریک اوکانر (۱۸۷۰-۱۹۴۳) اولین بار با سمت سرپرست کنسولگری بریتانیا در سیستان وارد ایران شد و تا پایان سال ۱۹۱۵ که در منصب سرکنسولی شیراز، به اسارت درآمد، در ایران به سر برد. او از ابتدای حرکت به سمت ایران به نگارش خاطرات و برخی از وقایع پرداخت. خاطرات اوکانر در ۶ فصل به نگارش در آمده است: ایران انقلابی، دو سال و نیم در شرق۱۹۰۹-۱۹۱۲، هرج و مرج در ایران ۱۹۰۹-۱۹۱۲، جنوب ایران در جنگ بزرگ ۱۹۱۴-۱۹۱۶، اسارت در ایران۱۹۱۵- ۱۹۱۶.
ورود اوکانر به ایران همزمان با وقایع مشروطه و فتح تهران بوده است با توجه به اینکه مسیر ورود او از تبریز بوده به برخی حوادث به‌صورت مختصر اشاره کرده است. آنچه مربوط به تاریخ‌نگاری محلی است و می‌توان براساس آن اطلاعاتی به دست آورد مربوط به فصل‌های ۲ به بعد است که اوکانر در سیستان و سپس شیراز ماموریت خویش را آغاز کرد. در قسمت مربوط به سیستان بیشتر به مباحث جغرافیایی و شرایط اقلیمی و محیطی پرداخته شده و در مدت اقامت دو سال و نیم واقعه خاصی ذکر نشده است. مهم‌ترین بخش حضور او در شیراز و ذکر وقایع این دوره است. با توجه به شغل سیاسی و دولتی‌اش وقایع سیاسی و هرج و مرج داخلی ایران را بسیار مورد توجه قرار داده به‌طوری که حجم زیادی از کتاب مربوط به اختلافات، نزاع‌ها و آشوب‌های داخلی است. در این میان برخی اقدامات انگلیس در شیراز جهت برقراری آرامش در آن منطقه در راستای منافع بریتانیا نیز بیان شده است. خاطرات این کنسول انگلیس برای واگویی و روشن شدن بیشتر وقایع سال‌های ۱۹۱۲- ۱۹۱۶ و اقدامات آلمانی‌ها و طرفداران آنان همچون ژاندارمری و برخی از سرکرده‌های قبایل در شیراز می‌تواند مورد استفاده محققان و پژوهشگران تاریخ باشد.
منبع: خاطرات فردریک اوکانر کنسول انگلیس در فارس از مشروطه تا جنگ جهانی اول، مترجم: حسن زنگنه
انتشارات: تیراژه، سال نشر: 1376، صفحات: 145 صفحه
ارسال نظر