محمدحسین رحمتی*

این ستون مثال‌هایی ساده‌ از کاربرد آموزه‌های اقتصاد در زندگی روزمره است و نشان می‌دهد که در هر رویدادی استفاده از مفاهیم اقتصادی به فهم بهتر مساله کمک می‌کند. منحنی تقاضا تابعی از شرایط محیطی است. فرض کنید در جایی قفل شده باشید و نتوانید از گزینه‌های خرید در خارج آن فضا استفاده کنید و به آن کالا به ضرورت نیاز دارید. در این صورت آن‌ را با احتمال زیادی می‌خرید و چندان به قیمت آن توجه ندارید. برای مثال فرض کنید در استادیوم در حال تشویق تیم استقلال در بازی دربی پایتخت هستید. در میانه شعار دادن طبیعی است که تشنه می‌شوید. در این حالت بطری آبی را که دستفروش می‌فروشد گرچه قیمتش بسیار بالاتر از مغازه عادی است، از وی بطری آب را خواهید خرید. به نظر شما در این حالت، منحنی تقاضا به سمت بالا حرکت کرده است یا شیب منحنی تقاضا کاهش یافته است؟ به نظر می‌رسد شیب نزولی منحنی تقاضای آب در استادیوم کمتر از خیابان است. چرا که شما به عنوان یک مشتری نوعی، به قیمت آب دیگر چندان حساس نیستید. اگر فروشنده آب در استادیوم و همان دستفروش در خیابان مقدار مشخصی محصولشان را گران کنند، مشتریان استادیومی کمتر افت می‌کنند. به نظر می‌رسد کاهش کشش قیمتی در استادیوم ناشی از قفل شدن در استادیوم باشد. علاوه بر این، به نظر می‌رسد بر اثر شعار دادن در دربی و احساسات بازی، منحنی تقاضای کل به بالا نیز حرکت کرده است. به عبارت دیگر به ازای قیمت‌های مشابه در استادیوم و خیابان، مشتریان تقاضای آب بیشتری در استادیوم دارند.

مثال دیگر وقتی است که با اتوبوس بین‌شهری مسافرت می‌‌کنید. معمولا در ایست‌های بازرسی دست‌فروشانی وارد اتوبوس می‌شوند که موز، آدامس و مجله می‌فروشند. در این موارد نیز تقاضای بالایی وجود دارد و این فروشندگان می‌توانند تعداد زیادی از محصولاتشان را بفروشند. برخلاف مثال استادیوم به نظر می‌رسد، در این مثال، تنها تقاضا به بالا حرکت کرده باشد و حساسیت مشابهی به قیمت وجود دارد. اگر مثلا موز و آدامس دستفروش اتوبوسی گران شود میزان تقاضای وی به همان اندازه یک دستفروش خیابانی افت می‌کند. چون کشش قیمتی در این مثال تقریبا ثابت است، قیمت دستفروش اتوبوسی متناسب با افزایش هزینه حاشیه‌ای‌اش افزوده شده است و وی با تعداد فروش بالاتر سود می‌کند. در حالی که فروشنده استادیومی با افزایش حاشیه سود و فروش تعداد کمی بطری آب، سودش را افزایش می‌دهد.

می‌توان مثال‌های دیگری را بیان کرد که گاهی منحنی تقاضا جابه‌جا می‌شود و گاهی شیب این منحنی عوض می‌شود. به نظر شما با وقوع زلزله کدام اتفاق برای تقاضای آب غالب است؟ یا کدامیک از تغییرات فوق در مقایسه بین یک باقالی‌فروش کنار ساحل و کنار خیابان قابل مشاهده است؟

*دانشجوی دکترای اقتصاد دانشگاه آستین

Mh.rahmati@gmail.com