نوسان قیمت نفت در مرز ۹۰ دلار

سه سناریو در بازار نفت

دنیای اقتصاد - برآورد‌های تقریبی نشان می‌دهد حجم تولید آینده عربستان سعودی به عنوان بزرگ‌ترین منبع تولید نفت تا پایان سال ۲۰۰۸ به ۲۳ میلیون بشکه در روز برسد و عراق به عنوان دومین منبع نفت، حجم تولید خود را به سه برابر میزان فعلی افزایش دهد. البته نباید فراموش کرد که منابع نفتی دست نخورده‌ای هم وجود دارد که ممکن است سرنوشت نفتی دنیا را به یک باره زیر و رو کند. روز مبادا در راه است

وقتی بهای نفت کمتر از بشکه‌ای ۱۰۰ دلار شود

نفیسه حقیقت جوان

پایان یکصدوچهل‌ونهمین اجلاس وزیران نفت اوپک با تصمیمی همراه شد که به نظر می‌رسد اجرایی شدن آن بتواند جان دوباره‌ای بر پیکره از رمق‌ افتاده اقتصاد بسیاری از کشورهای درگیر در بحران جهان بدمد.

کاهش ۵۲۰ هزار بشکه از صادرات نفت اوپک و رساندن حداکثر سقف تولید رسمی آن به ۲۸میلیون و ۸۰۰هزار بشکه در روز در واقع واکنشی به کاهش ۳۰درصدی بهای جهانی نفت در دو ماه گذشته به شمار می‌آید که عامل اصلی آن رکود اقتصادی جهان، به ویژه کاسته‌شدن از رشد اقتصادی دو کشور آمریکا و چین است.

از دو ماه پیش تاکنون، حدود ۴۰دلار از بهای هر بشکه نفت کاسته شده و پیش‌بینی‌ها گویای این واقعیت است که باید در انتظار ادامه روند رو به کاهش بهای نفت در بازارهای جهانی بود به خصوص که انستیتوی اقتصاد جهانی نیز اعلام کرده بهای نفت پیش از فرارسیدن سال ۲۰۰۹ میلادی به کمتر از ۱۰۰ دلار در هر بشکه نیز برسد و بازار جهانی در درازمدت با نرخی در حدود ۸۵ دلار برای هر بشکه نفت خام که تا چندی پیش به مرز ۱۵۰ دلار هم رسیده بود، مواجه شود.

این در حالی است که بسیاری از کارشناسان اقتصاد نفت بر این اعتقادند که تقویت ارزش دلار مهمترین دلیل اعمال فشار بر قیمت جهانی نفت بوده است ضمن اینکه با وجود بحران‌ محدود بودن منابع سوخت‌های فسیلی بازار جهانی به قدر کافی از نفت اشباع است و در حقیقت کمبودی در این زمینه احساس نمی‌شود.

کند شدن آهنگ رشد اقتصادی در کشور‌های آمریکا و چین به عنوان دو مصرف‌کننده عمده‌ نفت در جهان و پایین آمدن تقاضا برای نفت در این کشورها از جمله موارد مهمی هستند که سبب پایین آمدن بهای نفت در بازار جهانی شده‌اند که به نوعی نوید عبور سایه‌های تهدید کننده کورتر شدن گره بحران اقتصاد جهانی را نیز می‌دهد.

با این وجود تاثیر این کاهش قیمت به هیچ وجه در روند مصرف‌کننده غربی تاثیر نگذاشته به طوری که بهای بنزین در اروپا تغییر چندانی نکرده است اگرچه نرخ دیزل در پمپ بنزین‌های اروپا ظرف چند روز اخیر حدود ۵ درصد کاهش یافته است، چرا که همانطور کارشناسان اوپک بارها و بارها گفته‌اند علت گرانی سوخت در اروپا، افزایش بهای نفت‌خام نیست بلکه ریشه در سودجویی کنسرسیوم‌‌هایی همچون اکسون آمریکا، رویال داچ شل انگلستان و هلند، انی ایتالیا و رپس اویل اسپانیا، و بورس‌بازان دارد.

البته به نظر می‌رسد که نباید چندان هم به کاهش بهای نفت امیدوار بود چرا که توفان‌های جدید در سواحل خلیج مکزیک زمینه افزایش مجدد قیمت نفت را در بازار جهانی فراهم کرده است.

ویکتور شام، تحلیلگر ارشد موسسه مشاوره انرژی پیاروین سنگاپور، عنوان کرده است که بررسی‌ها نشان می‌دهد در شرایط کنونی تنها عاملی که تاثیر مستقیم در نوسانات قیمت نفت دارد توفان‌های حاره‌ای در منطقه خلیج مکزیک است اگرچه قیمت نفت که در ماه جولای سال جاری به ۱۴۷ دلار در هر بشکه رسیده بود در پی انتشار آمار مربوط به افزایش چشمگیر نرخ بیکاری در آمریکا از هفته گذشته به ۱۰۴ دلار که پایین‌ترین رقم طی ۵ ماه گذشته بود کاهش یافت اما این روند تحث تاثیر عوامل متعدد قرار گرفته و ثبات خود را از دست داد.

بسیاری از کارشناسان منابع طبیعی و طرفداران محیط زیست می‌گویند دوره آخرالزمان برای انرژی فرارسیده است و سرنوشت شومی در انتظار کره خاکی خواهد بود اما واقعیت این است که آخرالزمان انرژی سال‌ها پیش یعنی زمانی که تولید نفت به حداکثر میزان خود رسید، و پس از یک دوره رو به کاهش گذاشت،‌ آغاز شد.

برخی پیشگویان بر این باور بودند که چنین روندی، پیامدهای جبران‌ناپذیری برای اقتصاد جهان به ارمغان خواهد آورد در حالی که اغلب اقتصاددانان بخش انرژی به آرامی از کنار این پیشگویی‌ها عبور کردند چرا که بر این اعتقادند که به معنای واقعی دوران تولید حداکثر نفت فرا نرسیده است و حداقل ۱۰ سال دیگر وقت لازم است تا دنیا چنین دوره‌ای را تجربه کند.

میشل فاس، رییس مرکز اقتصاد انرژی دانشگاه تگزاس معتقد است که میزان عرضه نفت در بلندمدت کمتر از میزان تقاضای آن خواهد شد و همین موضوع باعث بالا ماندن قیمت‌ها می‌شود‌ و این در حالی است که آنچه ما آن را در شرایط کنونی تکرار بحران نفت دهه ۱۹۷۰ می‌نامیم، با حقیقت بحران فاصله بسیاری دارد. چرا که در آن زمان رویدادهای سیاسی گوناگونی همچون تحریم تولید نفت از سوی کشورهای عرب، سقوط ارزش دلار، سوءاستفاده‌های مالی و ... در بالا رفتن قیمت‌ها مؤثر بود در حالی که با توجه به ارزیابی‌های کنونی علت اصلی افزایش بهای نفت در سال‌های اخیر مربوط به عدم تطابق عرضه با تقاضا و شکوفایی بازار کشورهایی همچون چین و هند است.

آمارهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان می‌دهد که حداقل تا سال ۲۰۳۰ نفت به اندازه کافی برای برآوردن نیاز‌های جهانی وجود دارد.

برآورد‌های تقریبی نشان می‌دهد حجم تولید آینده عربستان سعودی به عنوان بزرگ‌ترین منبع تولید نفت تا پایان سال ۲۰۰۸، به ۲۳ میلیون بشکه در روز برسد و عراق به عنوان دومین منبع نفت حجم تولید خود را به سه برابر میزان فعلی افزایش دهد البته نباید فراموش کرد که منابع نفتی دست نخورده‌ای همچون برزیل، غرب آفریقا، آب‌های کم‌عمق آمریکا و خلیج مکزیک در جهان وجود دارد که ممکن است سرنوشت نفتی دنیا را به یک باره زیر و رو کند.

از سوی دیگر همچنان ذخایر گسترده‌ای از نفت غیرمتعارف همچون نفت حاوی قطران، پلمه سنگ وجود دارد که ۹ درصد از ۲۰ درصد مقدار نفت عرضه شده جهان در سال ۲۰۳۰ را تشکیل خواهد داد ضمن اینکه تولید سوخت‌های زیستی به عنوان جایگزین مناسبی برای سوخت‌های فسیلی به طور قابل ملاحظه‌ای رو به افزایش است. اگرچه استخراج نفت غیر متعارف پر هزینه، وقت گیر و به صرف انرژی زیادی احتیاج دارد و آلاینده محیط زیست نیز است و تولید سوخت‌های فسیلی هم موجب افزایش قیمت مواد‌غذایی می‌شود اما همه اینها نشان می‌دهد که برخلاف گذشته که تصور می‌شد با پایان منابع نفت در جهان همه چیز رو به نابودی می‌گراید، اینک داستان رنگ و بویی دیگر به خود گرفته است و پایان نفت شاید آغازی برای شروع جنگ‌های تازه‌ای از نوعی کاملا متفاوت باشد.

عربستان سعودی تنها کشوری است که دارای حجم قابل توجهی از نفت متعارف است با این حال، میزان افزایش تولید آن برای برآوردن تقاضای جهانی، ۲ درصد نسبت به ۱۵ درصد سال در ۱۹۸۸ کاهش یافته و کارشناسان می‌گویند، این موضوع یکی از دلایل بی‌تاثیر بودن درخواست کشورهای صنعتی در افزایش تولید نفت است. همچنین سود‌های کلانی که نصیب کشور‌های تولیدکننده نفت می‌شود هم بر این روند تاثیر گذاشته است؛ چرا که سود این کشورها از مقدار پولی که برای سرمایه‌گذاری در برنامه‌های ملی خود به آن نیاز دارند، به مراتب بیشتر است.

به هر حال استخراج نفت بیشتر آن هم در مدت کوتاه، همیشه به نفع کشور‌های نفت‌خیز نیست و معمولا مانع از تلاش آن‌ها برای ایجاد تحولات اقتصادی و اداره منابع خود و اندیشیدن به رفاه نسل‌های آینده می‌شود. تولیدکنندگان نفت می‌دانند که باید با احتیاط گام بردارند، زیرا زمانی می‌رسد که قیمت‌های بالای نفت ممکن است مصرف‌کنندگان را به استفاده از سوخت‌های جایگزین و ذخیره‌سازی وادار کند و به این ترتیب تقاضا برای نفت کاهش یافته و موجب سقوط بی‌رویه قیمت‌ها شود.

منبع: وال‌استریت ژورنال