بحران دریاچه ارومیه عمیق‌تر می‌شود؟

دنیای‌اقتصاد، ارومیه، بهاره پورعلی: بحران خشک شدن تالاب بین‌المللی دریاچه ارومیه کم‌کم وارد سومین دهه خود می‌شود، تاکنون این معضل با وجود تلاش دولت‌های گذشته لاینحل باقی مانده و امروز امیدها به کلید دولت تدبیر ختم شده اما به نظر می‌رسد کلید دولت روحانی هم به قفل این بحران نمی‌خورد. ۱۷ سال از اولین هشدارها در خصوص از بین رفتن دومین دریاچه شور جهان می‌گذرد. در این مدت همایش‌ها، طرح‌ها، برنامه‌های بین‌المللی، ملی، استانی و محلی زیادی برای برون رفت از این معضل برگزار شده اما این اقدامات نه‌تنها گره‌ای از مشکل این زیست بوم را حل نکرده، بلکه هر سال بر پیچیدگی آن افزوده است.

نزدیک به دو دهه است که هیچ‌یک از بخش‌های کشاورزی، سدسازی، ساخت میان‌گذر شهید کلانتری، محیط‌زیست، چاه‌های غیرمجاز، برداشت اضافه از آب‌های زیرزمینی که سهم زیادی در به وجود آمدن این بحران داشته و دارند زیربار فعالیت‌های خود نمی‌روند.

وعده‌هایی که تکرار می‌شوند

نزدیک دو دهه است مسوولان سردرگم پیدا کردن راهکار عملی برای نجات این تالاب بین‌المللی هستند، ولی آزمون و خطای طرح‌های پیش‌بینی شده مجال تدبیر را از مسوولان گرفته است، نزدیک دو دهه است مردم این منطقه همراه دریاچه خون‌دل می‌خورند که این وضعیت تا کی ادامه خواهد داشت.

هشدار و حتی بروز بادهای نمکی و تهدید حیات ساکنان سه استان حوضه آبریز و حتی پایتخت نیز تاکنون نتوانسته مسوولان را قانع کند که دست از وعده‌های تکراری در راستای احیای این دریاچه برداشته و دست به اقدام عملی بزنند.

مدیرکل محیط زیست آذربایجان غربی از تنش و بحران آبی خبر می‌دهد، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب آذربایجان غربی می‌گوید کم آبی ایران از مرز بحران نیز گذر کرده است، یک مسوول از وجود هزاران چاه غیرمجاز و برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه خبر می‌دهد، اما دریغ از واکنش برنامه‌ریزان کشور. طرح‌های تدوین شده طی سال‌های اخیر به‌دلیل مشکلات اعتباری هنوز اجرایی نشده‌اند که دولت یازدهم با تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه که با حضور رئیس‌جمهوری برگزار شد ۱۰ طرح جدید مصوب و به مصوبات قبلی اضافه کرد؛ ۱۰ طرحی که مشخص نیست وارد فاز اجرایی می‌شوند یا نه؟

حالا مسوولان با تصویب این ۱۰ طرح جدید به همراه ۱۴ طرح مصوب قبلی می‌گویند ۱۰ تا ۱۵ سال زمان لازم است تا دریاچه احیا شود.

رویایی با تعبیر غیرممکن

این رویایی است که تعبیر آن غیرممکن به نظر می‌رسد، چرا که تا ۱۰ الی ۱۵ سال آینده اثری از دریاچه ارومیه باقی نمی‌ماند که بخواهد احیا شود یا نه.

۱۰ سال آینده اثری جز بادهای نمکی که کل منطقه حتی پایتخت را تهدید خواهد کرد باقی نخواهد ماند. اولین مصوبه دولت یازدهم مربوط به دریاچه ارومیه بود و این موضوع در آن روزها بارقه امیدی در دل مردم این منطقه ایجاد کرد، اما امروز به نظر می‌رسد دولت قصد عملی کردن وعده‌های خود را ندارد.

چه خوب بود به جای برگزاری همایش‌های بین‌المللی و ملی و هزینه‌های اضافی یا تصویب طرح‌های غیرقابل اجرا، آب زرینه‌رود که شاهرگ اصلی دریاچه است و سال‌ها است برای امور دیگر استفاده می‌شود وارد خود دریاچه شود. همچنین به نظر کارشناسان بهتر است به جای آوردن آب از ارس به دریاچه ارومیه که ارتفاع آن نسبت به آذربایجان غربی زیاد بوده و مستلزم هزینه‌های هنگفت است این آب برای تبریز استفاده شود و آب زرینه رود وارد دریاچه ارومیه شود.

اجرای خط دوم انتقال زرینه رود

سالیان متمادی است که آب زرینه رود به تبریز آن هم برای توسعه صنعت، گردشگری و... منتقل می‌شود ولی مسوولان و دولت به جای جلوگیری از ادامه این روند در فکر اجرای خط دوم این طرح هستند؛ طرحی که بی‌شک منجر به فاجعه بزرگ بحران بی آبی در منطقه شده و اهالی این دیار را به کوچ وادار می‌کند.

هرچند مسوولان آذربایجان غربی عزم خود را جزم کرده‌اند تا جلوی اجرای این طرح را بگیرند اما نماینده مردم شهرستان‌های میاندوآب، تکاب و شاهین دژ در نشستی از اجرای خط دوم انتقال زرینه رود به تبریز خبر داد.

البته حجت‌الاسلام روح‌الله بیگی اظهار کرد: مسوولان می‌گویند اجرای خط دوم برای انتقال آب نیست، بلکه پدافندی است که اگر خط اول انتقال به هر دلیلی آسیب دید این خط دوم کمک کار باشد. بیگی اظهار کرد: ته دلمان از این گفته مسوولان قرص نیست و می‌ترسیم این گفته شگرد جدیدی باشد برای انتقال بی سروصدای آب زرینه رود.

این اظهار نظر نماینده مردم میاندوآب، تکاب وشاهین دژ در مجلس شورای اسلامی بعید هم به نظر نمی‌رسد، چرا که هیچ تضمینی وجود ندارد اگرخط دوم انتقال آب زرینه رود اجرا شد آبی از این خط به تبریز منتقل نشود.

نباید با دید سیاسی نگاه کرد

نماینده مردم میاندوآب، تکاب و شاهین دژ در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه نباید به دریاچه ارومیه با عینک و دید سیاسی نگاه می‌شد اظهار کرد: عواقب سیاسی کردن دریاچه ارومیه نتیجه‌ای جز از بین رفتن آن ندارد که امروز شاهد این امر هستیم.

وی با بیان اینکه دریاچه ارومیه متعلق به طیف و جناح خاص و همچنین جغرافیای خاصی نیست عنوان کرد: دریاچه ارومیه به‌عنوان نعمت بی‌بدیل خدادادی متعلق به کل مردم ایران و حتی دنیاست و باید تمام تلاش‌ها برای احیای آن صورت گیرد.

بیگی با انتقاد از اجرای طرح انتقال آب از ارس به دریاچه ارومیه افزود: این طرح به‌دلیل اینکه صرفه اقتصادی نداشته و آبی برای دریاچه ارومیه در پی ندارد نباید اجرایی شود به جای آن آب ارس به تبریز منتقل شده و آب زرینه رود شاهرگ اصلی دریاچه ارومیه نیز به دریاچه منتقل شود.

وی در خصوص اجرای خط دوم انتقال آب زرینه‌رود به تبریز گفت: تمامی مسوولان و نمایندگان مردم آذربایجان غربی در مجلس شورای اسلامی مخالف اجرای این طرح هستند اما گویا مسوولان مصر به اجرای خط دوم هستند.

نماینده مردم میاندوآب، تکاب و شاهین‌دژ توجه به زیرساخت‌های صنعتی، تسریع در روند اجرای صنایع مادر در آذربایجان غربی، خروج کشاورزی استان از حالت سنتی و ایجاد مناطق ویژه اقتصادی در شهرهای آذربایجان غربی را از راهکارهای مدیریت بهینه منابع آبی و در نتیجه احیای دریاچه ارومیه عنوان کرد.

بیگی بیماری‌های ریوی و تنفسی، وقوع بادهای نمکی و تهدید سلامت مردم منطقه به‌خصوص پایتخت را عوارض بی‌توجهی به از بین رفتن دریاچه ارومیه برشمرد و خواستار مشارکت همگانی برای نجات این زیست بوم شد.