دنیای‌اقتصاد - تبریز - علی نیک رفتار: پژوهشگران دانشگاه تبریز علل و روند شوری آب‌های زیرزمینی و اثرات ژئومورفیک آن را در دشت شهرستان سراب آذربایجان شرقی مورد بررسی قرار دادند. عضو هیات علمی دانشگاه تبریز و مجری این طرح پژوهشی با اشاره به اهمیت تامین منابع مطمئن آبی در قرن بیست و یکم وبحران کم آبی گفت: به علت محدودیت منابع آبی سطحی بحران کم آبی در مناطق خشک و نیمه‌خشک کره زمین چشمگیرتر خواهد بود از این‌رو سفره‌های آب زیرزمینی یکی از مهمترین و مطمئن‌ترین منابع آب برای تامین نیاز جوامع بشری محسوب می‌شود.

دکتر فریبا کرمی با بیان اینکه کیفیت آب‌های زیرزمینی به اندازه کمیت آنها حائز اهمیت است، گفت: برای حفاظت از آب زیرزمینی و ممانعت از تغییر ترکیب شیمیایی آنها بررسی کیفیت آب‌ها و در صورت شوربودن این منابع شناسایی عوامل موثر در شوری برای انجام اقدامات بعدی ضروری بوده و مهم‌تر اینکه شوری خاک‌ها و توسعه پدیده بیابان‌زایی از پیامدهای شور شدن منابع آب‌های زیرزمینی می‌باشد که برخی اثرات ژئومورفیک مانند پیدایش و توسعه کویر را هم به‌همراه داشته که در صورت وقوع منابع آب و خاک آن منطقه تهدید می‌شود.

وی با اشاره به موقعیت جغرافیایی دشت سراب و محل اجرای این طرح گفت : دشت سراب به لحاظ موقعیت از منابع سرشار آبی برخوردار است و رودخانه‌های مهمی از ارتفاعات اطراف آن سرچشمه گرفته و به سمت مرکز دشت سرازیر شده و دامنه‌های پایکوهی آن نیز دارای مخازن غنی آب‌های زیرزمینی می‌باشد.

مجری این طرح پژوهشی با عنوان اینکه در این ناحیه و در برخی سال‌ها به دنبال کاهش میزان بارش و افزایش تبخیر در سطح دشت، شوره‌زارها به ضرر اراضی زراعی توسعه داشته است، تصریح کرد: برهمین اساس برای جلوگیری از تخریب منابع آب‌وخاک، ممانعت از گسترش پدیده بیابان‌زایی و سایر فرآیندها بررسی عوامل موثر در شوری آب‌های زیرزمینی دشت و همچنین شناسایی نواحی که با خطر شور شدن مواجه هستند لازم است.

عضو هیات علمی گروه پژوهشی جغرافیایی دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه تبریز با اشاره به اینکه در این تحقیق و در یک دوره ده ساله نسبت به بررسی شوری، ارزیابی روند شوری و مطالعه عوامل موثر در شور شدن و اثرات آن اقدام شده است، اظهار کرد: برای دستیابی به اهداف این تحقیق از نتایج تجزیه شیمیایی نمونه‌های آب‌های سطحی و زیرزمینی در نقاط مختلف و نیز تصاویر ماهواره‌ای TM وIRS استفاده شده و همچنین نقشه‌های کیفی از طریق سیستم اطلاعات جغرافیایی ترسیم شده است.

وی با تشریح نتایج بررسی کیفیت شیمیایی آب‌های زیرزمینی و روند آنها در دوره آماری مورد مطالعه گفت: این بررسی‌ها نشان می‌دهد که از نظر مصارف کشاورزی آب‌های شیرین زیرزمینی در آبخوان‌های پایکوه‌های سبلان، رشته کوه بزقوش و بخش‌های غربی دشت سراب اغلب کیفیت متوسط تا خیلی بد دارند.

دکتر کرمی با بیان اینکه ارزیابی شاخص‌ها، دیاگرام‌ها و نقشه‌های کیفی هم تغییراتی را در کیفیت شیمیایی آب‌های زیرزمینی دشت سراب آشکار می‌سازد، گفت: براساس این یافته‌ها طی سال‌های اخیر از میزان آب‌های با کیفیت عالی در این ناحیه کاسته شده و بر مقدار آب‌های با کیفیت متوسط افزوده شده است.

وی سازنده‌های زمین‌شناسی را از عوامل موثر در شوری آب‌های زیرزمینی دشت سراب بر اساس روش‌های آماری چند متغیره عنوان کرد و گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد که در محل تغذیه، سفره‌های آب زیرزمینی دارای کیفیت عالی و خوب بوده و به‌تدریج با حرکت به‌طرف مرکز دشت و برخورد با سنگ‌های رسوبی، تبخیری و گنبدهای نمکی و بر اثر انحلال نهشته‌های تبخیری کیفیت و ترکیب شیمیایی آن تغییر یافته و به آب‌های شور از جمله سولفات سدیم، کلسیم و کلروسدیم تبدیل می‌شوند که لازم است راهکارهایی را برای جلوگیری از گسترش آن یا کاهش اثرات زیان بار این پدیده ارائه و عمل کرد.