برای بررسی بیشتر و تصویب نهایی تقدیم دولت شد
اصلاح ضوابط فنی حمل و نقل بار جاده‌ای و تاثیر آن در کاهش مصرف سوخت - ۲۲ فروردین ۸۹
بخش پایانی
- صرفه‌جویی در مصرف سوخت
هرچند میزان مصرف سوخت کامیون‌های جدید براساس نوع جاده، سرعت طرح و وزن ناخالص کامیون‌ها متغیر است، متوسط مصرف سوخت به ازای جابه‌جایی هر (تن ـ ۱۰۰ کیلومتر) بار در شرایطی که کامیون‌ها با حداکثر وزن مجاز فعلی (۲۶ تن برای کامیون‌های ۱۰ چرخ) تردد نمایند، ۱/۲ لیتر به دست آمده است، لیکن حجم مصرف سوخت در صورت افزایش ظرفیت بار برای کامیون‌های جدید در شرایطی که با حداکثر بار مجاز تعیین شده در کاتالوگ‌های رسمی شرکت‌های سازنده حرکت نمایند، به ازای جابه‌جایی هر تن ـ ۱۰۰کیلومتر به شرح زیر کاهش می‌یابد.
بخش پایانی
- صرفه‌جویی در مصرف سوخت
هرچند میزان مصرف سوخت کامیون‌های جدید براساس نوع جاده، سرعت طرح و وزن ناخالص کامیون‌ها متغیر است، متوسط مصرف سوخت به ازای جابه‌جایی هر (تن ـ ۱۰۰ کیلومتر) بار در شرایطی که کامیون‌ها با حداکثر وزن مجاز فعلی (۲۶ تن برای کامیون‌های ۱۰ چرخ) تردد نمایند، ۱/۲ لیتر به دست آمده است، لیکن حجم مصرف سوخت در صورت افزایش ظرفیت بار برای کامیون‌های جدید در شرایطی که با حداکثر بار مجاز تعیین شده در کاتالوگ‌های رسمی شرکت‌های سازنده حرکت نمایند، به ازای جابه‌جایی هر تن ـ ۱۰۰کیلومتر به شرح زیر کاهش می‌یابد.
لذا با فرض جابه‌جایی 600 میلیون تن بار جاده‌ای با متوسط جابه‌جایی 200 کیلومتر میزان بار جابه‌جا شده توسط ناوگان حمل و نقل جاده ای کشور 120000 میلیون تن ـ کیلومتر می‌شود. با توجه به نتایج بدست آمده که به‌طور متوسط 53/0 لیتر در مصرف سوخت برای جابه‌جایی هر تن 100 کیلومتر صرفه‌جویی می‌شود در کل 636 میلیون لیتر در مصرف سوخت برای حمل‌ونقل بار جاده‌ای صرفه‌جویی خواهد شد.
این در حالی است که تغییر ضوابط حمل و نقل بار جاده‌ای، تحولات مثبتی به شرح زیر به دنبال خواهد داشت:
1 - با توجه به اینکه افزایش ظرفیت حمل و نقل کامیون‌های جدید، فعالیت این گروه از کامیون‌ها را برای شرکت‌های حمل‌ونقل و صاحبان کامیون‌های سنگین مقرون به صرفه می‌کند، چراکه در صورت تعیین تعرفه واحد برای حمل بار جاده ای براساس
(تن ـ کیلومتر) کامیون‌های جدید برای جابه‌جایی بار، به خاطر بالا رفتن ظرفیت بار خالص بهره وری بیشتری خواهند داشت، لذا صاحبان کامیون‌های فرسوده و قدیمی که براساس ملاک فعلی مجاز به بارگیری خواهند بود، انگیزه بیشتری برای نوسازی ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای خواهند داشت. در این میان، به ازای نوسازی هر یک دستگاه کامیون فرسوده هر سال ۱۲.۰۰۰ لیتر در مصرف سوخت برای جابه‌جایی وزن ثابتی از بار صرفه‌جویی خواهد شد.
3 - ضوابط فنی وزارت راه درباره حمل و نقل بار جاده‌ای تاریخچه تنظیم ضوابط فنی حمل و نقل بار جاده‌ای از سال 1336 بصورت جامع شروع شد و در تاریخ 22/5/1336 براساس ابلاغیه فنی شماره 6 وزارت راه و سازمان برنامه حداکثر ابعاد و وزن وسایط نقلیه که مجازند در راه‌های ایران عبور کنند به شرح زیر تعیین شد:
- محور منفرد ۸ تن
- دو محور متصل به هم 14 تن (فاصله دو محور بیشتر از 1 متر و کمتر از 2 متر باشد )
در حالت‌های استثنایی و تا موقعی که اصول توزین وسایط نقلیه در تمام راه‌های کشور مستقر نشده است.
- برای یک محور منفرد 13 تن
- برای دو محور متصل به هم ۲۰ تن
البته در سال 1361 وزارت راه و ترابری توسط موسسه B.C.E.O.M درصدد تهیه دستورالعمل‌های جدید بود که با مشخصات امروزی مطابقت داشته باشد که در سال 1361 پیش‌نویس آن تهیه شد.
لیکن در نهایت در سال ۸/۱۲/۱۳۷۵ - طی ابلاغیه شماره ۱۱/۲۴۳۴۶ این ضوابط به این شرح تغییر کرد: محور راهنما
(دو چرخ ) شش تن، محور منفرد- ( چهار چرخ ) سیزده تن، محور زوج ( هشت چرخ ) بیست تن.
تبصره ۱: برای استفاده از حداکثر فشار تعیین شده فوق، اندازه لاستیک چرخ‌ها نبایستی از ۲۰*۷۵۰ کمتر باشد .
تبصره 2: چنانچه فاصله دو محور مجاور از یکدیگر کمتر از
دو متر باشد، آن دو محور را روی هم محور زوج نامند و اگر فاصله از دو متر بیشتر باشد هر کدام محور منفرد محسوب می‌شود.
بر همین اساس، وزن مجاز کامیون‌ها با بار به این شرح تعیین شد: کامیون دو محور 19 تن، کامیون سه محور 26 تن، تریلی سه محور دو چرخ 26 تن، تریلی 4 محور 4 چرخ 32 تن، تریلی
۵ محور ۱۸ چرخ ۴۶ تن.
موارد فوق مجددا در تصویب نامه هیات وزیران به شماره 20873ت29169 مورخه 8/4/1384 تایید شد.
سایر ضوابط فنی وزارت راه
موضوع اساسی در همه این ضوابط و دستورات فنی صادره، بی‌توجهی به عوامل زیر بوده است:
- در هر دوره تحولاتی در طراحی و ساخت کامیون‌ها ایجاد شده است که باعث بالارفتن ظرفیت مجاز حمل بار کامیون‌ها شده، در ضوابط ابلاغی وزارت راه این موضوع مورد توجه قرار نگرفته است.
- در سایر ضوابط فنی وزارت راه و ترابری به خصوص در بحث طراحی پل‌ها و ابنیه فنی دستور فنی شماره 11 مشخصات کامیون‌ها به شرح دیگری منظور شده است.
در این دستور فنی که براساس استاندارد‌های AASHO تنظیم شده است، مشخصات کامیون‌ها به این شرح در نظر گرفته شده است: محور منفرد (دو چرخ) هر چرخ ۹ تن مجموعا ۱۸ تن، محور منفرد (چهار چرخ) هر چرخ ۹ تن مجموعا ۳۶ تن، حداکثر فاصله دو محور زوج برای محاسبه به عنوان محور منفرد ۴/۱ متر، مجموع وزن یک کامیون ۱۰ چرخ، ۴۵ تن.
بنابراین تفاوت‌های محاسبه و منظور نمودن وزن مجاز کامیون‌ها بیش از آنکه بحث ضریب ایمنی یا طراحی بالاتر از شرایط بهره‌برداری را دنبال کرده باشد، کم دقتی در تنظیم ضوابط فنی از سوی وزارت راه و ترابری برای موضوعات مختلف بوده است.
در نشریه ۱۳۹ سازمان برنامه (ویرایش سال ۱۳۷۹) که مبنای محاسبات بار کامیون برای طراحی ابنیه فنی راه و پل قرار می‌گیرد؛ وزن کامیون طرح ۳ محور، ۴۰۰ کیلو نیوتن دیده شده است ـ که از کامیون طرح AASHO سنگین‌تر است. نحوه استقرار محورهای کامیون در این نشریه به این شرح در نظر گرفته شده است: فاصله دو محور عقب ۴/۱ متر، فاصله محورهای میانی و جلو ۰۰/۶ متر، فاصله عرض محور به محور دو چرخ ۰۰/۲ متر، وزن هر یک از دو محور عقب ۱۶۰ کیلو نیوتن ـ مجموع ۳۲۰ کیلو نیوتن، وزن محور جلو ۸۰ کیلو نیوتن، وزن مجموع کامیون ۴۰۰ کیلو نیوتن.
از بررسی این دو ابلاغیه فنی می‌توان نتیجه گرفت که تعیین ظرفیت مجاز حمل بار یا وزن با بار کامیون‌ها با واقعیت‌های طراحی و ساخت ابنیه فنی متناسب نیست و در صورت افزایش ظرفیت حمل بار تا سقف ظرفیت‌های مندرج در کاتالوگ‌های کارخانجات سازنده، (کامیون 3 محور 10 چرخ تا 32 تن) هیچگونه مشکلی برای ابنیه فنی و روسازی راه‌های کشور به وجود نخواهد آمد.
*مدیر مجتمع ایران فریمکو و پارس لانه
aliasgharkeihani@yahoo.com
ارسال نظر