بندر آستارا قوت می‌گیرد

دنیای اقتصاد- جامعه دریایی و بندری کشور با افتتاح بندر تجاری آستارا به زودی شاهد تحول مثبتی خواهد بود. با آغاز به کار این بندر ۵/۲ میلیون تن بر ظرفیت تخلیه و بارگیری کالا در بنادر شمالی کشور افزوده خواهد شد و یکی از حلقه‌های دیگر توسعه کشور به زنجیره تامین کالا ضمیمه خواهد شد. طرح‌های توسعه در بنادر نوار شمالی کشور این امید را ایجاد می‌کند که مراودات تجاری بین کشورمان و کشورهای حاشیه دریای خزر و دیگر جمهوری‌های شوروی سابق در منطقه تا حد زیادی تسهیل یافته و افزایش یابد.

کشور‌های آسیای مرکزی ۳ درصد از ذخایر ثابت شده نفت خام جهان و ۵ درصد از ذخایر ثابت شده گاز جهان را دارا هستند. اهمیت ذخایر نفت و گاز آسیای میانه (ترکمنستان و قزاقستان و تا حدودی ازبکستان) به حدی است که به‌رغم گذشت مدت کوتاهی از استقلال آنها، کشورهای غربی بیش از میلیاردها دلار در این منطقه سرمایه‌گذاری خواهند نمود. برآوردهای انجام گرفته گویای این است که حجم ذخایر نفت و گاز این منطقه قابل مقایسه با ذخایر نفت و گاز عربستان سعودی است. پنج کشور آسیای میانه در مرکز روسیه،‌ فاقد راه‌های دسترسی مستقیم به آب‌های آزاد بوده و جزو معدود کشورهای محصور در خشکی هستند. ‌براساس اطلاعات موجود، متوسط فاصله پایتخت‌های این ۵ کشور به استثنای ترکمنستان به نزدیک‌ترین بندر حدود ۳۰۰۰ کیلومتر است. چهار کشور از این پنج کشور برای رسیدن به آب‌های آزاد باید از قلمرو یک کشور دیگر عبور نمایند و در این میان ازبکستان برای دستیابی به دریا باید حداقل از دو کشور عبور کند.

از آنجا که توسعه و رفاه اقتصادی در آسیای میانه به گسترش تجارت خارجی مستقیم با بقیه کشورهای جهان بستگی دارد و از طرف دیگر پس از تحولات اتحاد جماهیر شوروی،‌ سهم تجارت هر یک از این پنج کشور با کشورهای مشترک‌المنافع کاهنده بوده، این روند ادامه خواهد یافت. لذا آسیای میانه برای توسعه تجارت خارجی خود با جهان ناچار به استفاده از مسیرهای ترانزیت از قلمرو سایر کشورها، ‌علاوه بر مسیر سنتی روسیه خواهد بود.

ایران با ۹۸۰ کیلومتر مرز استراتژیک و قرار داشتن در مسیر انتقال ۷۵ درصد مخازن نفت و گاز جهان کوتاه‌ترین مسیر را در انتقال نفت و گاز این کشورها به بازار مصرف داراست. از این رو در راستای حمل و صادرات نفت و گاز این مناطق نیز می‌تواند سوخت آنها را از شمال، وارد سیستم خطوط لوله خود نموده و در خلیج‌فارس به مشتریان تحویل دهد.(سوآپ)

قرار گرفتن کشورهای حاشیه دریای خزر و منطقه در چهار راه مسیر فراقاره‌ای کریدورهای حمل و نقل بین‌المللی نوستراک و تراسیکا، انتظارات جهانیان و نقش و اهمیت کشورهای همجوار را مضاعف نموده است.

علاوه بر صادرات نفت و گاز، ایران می‌تواند یکی از بهترین و کم‌هزینه‌ترین مسیرها برای واردات کالاهای مورد نیاز این کشورها و همچنین صادرات تولیدات صنعتی و کشاورزی آنها به کشورهای حوزه خلیج فارس، آفریقا، هند و... باشد. باید خاطرنشان کرد که زیرساخت‌های مورد‌نیاز جهت گسترش و تسهیل این مراودات تنها منوط به توسعه بنادر در شمال کشور نخواهد بود، بلکه زنجیره لجستیکی ترانزیت کالا باید با توسعه خطوط راه‌آهن سراسری و به تبع آن جاده‌ها و در نهایت ایجاد ظرفیت‌های لازم در بنادر جنوبی کامل شود.

در این میان بدیهی است که مهم‌ترین حلقه از این زنجیره را بنادر شمالی کشور بدانیم. از جمله: بندر انزلی، بندر نوشهر، بندر امیرآباد، بندر فریدون کنار و به تازگی بندر آستارا در روزهای آینده به این قافله خواهند پیوست.

باید توجه داشت که احداث بنادر متعدد در شمال کشور ضمن ایجاد یک رقابت بین این بنادر در حقیقت یک کنش استراتژیک از سوی برنامه‌ریزان کشور جهت بهره‌برداری هر چه بهتر از بازار روبه گسترش کشورهای آسیای میانه است که پیش‌تر به آن اشاره شد.

گزارش نهایی طرح جامع بنادر ایران که از سوی بنیاد جایکا تهیه شده، ضمن برشمردن استراتژی کلی برای تمام بنادر، خصیصه‌های استراتژیک توسعه بندرانزلی نیز قید شده است. نخست آنکه از نظر تخصیص وظایف عملکردی، بندرانزلی را بندر اصلی دریای خزر دانسته و بنادر نوشهر، امیرآباد و نکا را نسبت به آن فرعی محسوب نموده‌اند.

به نظر می‌رسد متولیان امر می‌بایست طرح جامع را که به جهت ایجاد همگرایی در بین این بنادر برای بهره‌گیری از تمام ظرفیت‌های پیش بینی شده برای آنها است با وسواس اجرا نمایند تا هیچ ظرفیتی معطل نمانده و سطح خدمات دهی به نقطه‌ای برسد که بازار هدف ـ کشور‌های آسیای مرکزی ـ به سوی بهره‌مندی از مزیت‌های لجستیکی ایران برآیند.

از همین رو، بندر آستارا به عنوان تازه‌ترین حلقه از زنجیره بنادر شمالی می‌تواند به عنوان بخشی از این طرح جامع اقتصاد بخش غربی استان گیلان را متحول کند و در عین حالی که بازار جمهوری آذربایجان را به عنوان دروازه‌ای نوین به اروپا که خود بازاری تشنه است، تحت پوشش قرار دهد.