عکس: نگار متین‌نیا

دنیای اقتصاد- دکتر جواد صالحی اصفهانی استاد دانشگاه پلی‌تکنیک ویرجینیا در دومین روز از «همایش نیم قرن با اقتصاد خانوار» با ارائه مقاله‌ای در زمینه «رفاه اقتصادی و برابری از نظر آمار هزینه و درآمد خانوار» با اشاره به اثر آنی پرداخت مستقیم یارانه‌ها بر روی سطح رفاه خانوار تاکید کرد: زمانی‌که یارانه‌های نقدی در بانک‌ها قرار گرفت و امکان برداشت آن فراهم شد، خط فقر به یکباره از میان رفت چرا که هنوز قیمت‌ها بالا نرفته بود؛ اما با گذشت زمان، سطح قیمت‌ها افزایش یافته و چون تولید کاهش می‌یابد، بلافاصله خط فقر هم افزایش خواهد یافت‌. وی در ادامه تصریح کرد: بسیاری بر‌این باورند که هزینه درآمد خانوار به درستی نابرابری را اندازه نمی‌گیرد. بررسی سال‌های مختلف نشان می‌دهد زمانی که درآمد نفت در کشور افزایش یافته است به تناسب، نابرابری‌ها هم زیادتر شده است‌. به ‌این ترتیب طی سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ در‌ایران با افزایش درآمد نفتی، سطح برابری درآمدها نیز کاهش یافته است‌.

رفاه طول عمر و توزیع بین نسل‌ها

استاد دانشگاه پلی تکنیک ویرجینیا در ادامه ضمن نمایش منحنی تغییرات درآمدی براساس درآمدهای نفتی تصریح کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد افرادی که از سال ۱۹۶۰ به بعد و در سال‌های انقلاب به دنیا آمده اند ناگهان افت درآمدهای خود را مشاهده کرده‌اند، اما ‌این در حالی است که مصرف آنها افزایش یافته که نشان می‌دهد درآمدهای نفتی افزایش یافته است‌. صالحی اصفهانی با اشاره به‌ اینکه جامعه‌ای که تحرک دارد رفاه بیشتری دارد، اضافه کرد: در جامعه‌ای که تحرک اجتماعی نداشته باشد، ناعدالتی در یک نسل به نسل‌های دیگر هم منتقل می‌شود به عبارت دیگر چنانچه اصل عدم تبعیض رعایت شود، ضریب جینی به شدت کاهش می‌یابد‌.

وی در بخش دیگری از سخنان خود اصل آموزش را در رفاه فرزندان بسیار موثر دانست و تصریح کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد هرچه درآمد خانوار بیشتر بوده تحصیلات و سرمایه‌گذاری روی آموزش فرزندان بیشتر شده و تحصیلات پدر و مادر روی افزایش سطح تحصیلات فرزندان تاثیر بسزایی دارد‌. به گفته وی ، سه نگاه آماری به عدالت اقتصادی از منظر فقر و نابرابری درآمد، عدالت در رفاه نسبی و برابری فرصت و توزیع بین نسلی وجود دارد‌. صالحی اضافه کرد‌: اندازه گیری رابطه بین درآمد و دریافت کالری رابطه بسیار نامطمئنی است؛ چرا که کسانی که در دهک‌های پایین هستند معمولا کالری کمتری دریافت می‌کنند، اما کسانی هم هستند که در دهک‌های بالاتر قرار دارند و از کالری پایین استفاده می‌کنند‌.وی ‌افزود: بنابراین توزیع درآمد به شرط کالری، اشتباه ‌ایجاد می‌کند و نباید به آن اتکا کرد‌. وی با بیان ‌اینکه معتقد نیستم تورم روی طبقات پایین بیشتر از دهک‌های بالا تاثیر می‌گذارد، نتیجه‌گیری کرد سطح خط فقر اثر محسوسی در نتیجه‌گیری در مورد تغییر درصد فقر ندارد‌.

ترکیب مصرف، هزینه و درآمد خانوار در سه دهه گذشته

اما تحلیل‌های آماری صالحی اصفهانی در شرایطی ارائه شد که نتایج کلی طرح در بخش هزینه‌های خانوار نشان می‌دهد که متوسط هزینه‌های سالانه یک خانوار شهری در دهه شصت ‌۷۵/۱ برابر یک خانوار روستایی، در دهه هفتاد ‌۵۵/۱ برابر و در دهه هشتاد ‌۵/۱ برابر یک خانوار روستایی بوده و طول زمان فاصله بین هزینه‌های خانوار شهری و روستایی کاهش یافته است.

به گزارش ایسنا، ترکیب هزینه‌های سالانه یک خانوار شهری نشان می‌دهد سهم هزینه‌های غیر خوراکی در مناطق شهری در دهه‌های ‌٦٠، ‌٧٠ و ‌٨٠ به ترتیب ‌٦٠، ‌٧٠ و ‌٧٦ درصد از کل هزینه‌های خانوار بوده است و این سهم در طول زمان افزایش یافته است. ترکیب هزینه‌های سالانه یک خانوار روستایی هم نشان می‌دهد سهم هزینه‌های غیر خوراکی در مناطق روستایی در دهه‌های ‌٦٠، ‌٧٠ و ‌٨٠ به ترتیب ‌٤٨، ‌٥٤ و ‌٦٢ درصد از کل هزینه‌های سالانه خانوار بوده است و این سهم در طول زمان افزایش یافته است.

ترکیب انواع هزینه‌های سالانه خوراکی و دخانی یک خانوار شهری هم نشان می‌دهد سهم گروه «شیر و فرآورده‌های آن و تخم پرندگان»، در کل هزینه‌های خوراکی و دخانی خانوار در طول زمان تقریبا ثابت و بدون تغییر بوده است. سهم هزینه‌های «گوشت»، «میوه‌ها و سبزی‌ها» و «دخانیات» کاهش و سهم هزینه‌های «آرد و رشته، غلات و ...»، قند و شکر و شیرینی و ...»، «روغن و چربی»، خشکبار و حبوب»، «ادویه و چاشنی» و «نوشابه و غذاهای آماده» در کل هزینه‌های خوراکی و دخانی یک خانوار شهری افزایش یافته است. ترکیب انواع هزینه‌های سالانه خوراکی و دخانی یک خانوار روستایی نیز نشان می‌دهد سهم گروه «گوشت»، در کل هزینه‌های خوراکی و دخانی خانوار روستایی در طول زمان به استثنای دهه ‌٧٠، تقریبا ثابت و بدون تغییر بوده است. سهم هزینه‌های «آرد و رشته، غلات و ...»، «شیر و فرآورده‌های آن و تخم پرندگان» و «دخانیات» در طول زمان کاهش و سهم هزینه‌های «روغن و چربی‌ها»، میوه‌ها و سبزی‌ها»، «خشکبار و حبوب»، «قند و شکر و شیرینی و ...»، «ادویه و چاشنی» و «نوشابه و غذاهای آماده»، در کل هزینه‌های خوراکی و دخانی یک خانوار روستایی افزایش یافته است. ترکیب انواع هزینه‌های غیر خوراکی یک خانوار شهری نیز حاکی از این است که سهم گروه «آب، فاضلاب، سوخت و روشنایی»، در کل هزینه‌های غیرخوراکی خانوار در طول زمان تقریبا ثابت و بدون تغییر بوده است. سهم هزینه‌های «پوشاک و کفش»، «اجاره‌بها و سایر هزینه‌های منزل مسکونی» و «لوازم و اثاث و ...» کاهش و سهم هزینه‌های «بهداشت و درمان»، «حمل و نقل و ارتباطات»، «تفریحات و سرگرمی‌« و «کالاها و خدمات متفرقه» در کل هزینه‌های غیر خوراکی یک خانوار شهری افزایش یافته است. در بخش درآمدهای خانوار، نتایج تحقیقات نشان می‌دهد متوسط درآمد یک خانوار شهری در دهه شصت ‌۶۹/۱ برابر خانوار روستایی، در دهه هفتاد ‌۶۷/۱ برابر و در دهه هشتاد ‌۵۶/۱ برابر یک خانوار روستایی بوده و در طول زمان فاصله بین درآمدهای خانوار شهری و روستایی کاهش یافته است.

سهم درآمدهای متفرقه در مناطق شهری در دهه‌های ‌٦٠، ‌٧٠ و ‌٨٠ به ترتیب ‌٣٣، ‌٣٦ و ‌٤١ درصد از کل درآمدهای خانوار بوده است. سهم درآمدهای متفرقه در مناطق روستایی نیز در دهه‌های ‌٦٠، ‌٧٠ و ‌٨٠ به ترتیب ‌١٩، ‌١٩ و ‌٢٦ درصد از کل درآمدهای خانوار بوده است و این سهم در طول زمان افزایش یافته و در مقابل سهم درآمد از مشاغل آزاد در مناطق روستایی در طول زمان کاهش یافته است.