غلامعلی رحیمی - مهدیه علوی *
قیمت آتی‌های گاز طبیعی در بورس آمریکا (آتی‌های ماه اول برای تحویل در فوریه ۲۰۱۱) طی دوره ۲۴ ژانویه الی ۲۸ ژانویه ۲۰۱۱ از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بود.

به رغم کاهش دمای هوا در آمریکا و افزایش تقاضای گرمایشی گاز طبیعی و همچنین کاهش قابل توجه سطح ذخایر زیر زمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا به میزان 174 میلیارد فوت‌مکعب طی هفته منتهی به 21 ژانویه 2011، قیمت آتی‌های گاز طبیعی در بورس نایمکس، از حدود 58/4 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 24 ژانویه 2011 تا کمتر از 323/4 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 28 ژانویه 2011 کاهش یافت.
قیمت آتی‌های گاز طبیعی در بورس لندن(ICE) نیز برای تحویل در ماه فوریه ۲۰۱۱، از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۷۹۷۷/۸ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۴ ژانویه ۲۰۱۱ تا بیش از ۸۷۴۸/۸ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۶ ژانویه افزایش یافت، ولی مجددا تا سطح ۵۲۱۱/۸ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۸ ژانویه ۲۰۱۱ کاهش یافت.
قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار هنری‌هاب از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا با 15 سنت (28/3‌درصد) افزایش از حدود 57/4 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 20 ژانویه 2011 تا بیش از 72/4 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 24 ژانویه 2011 افزایش یافت؛ ولی مجددا تا سطح 40/4 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 26 ژانویه 2011 کاهش یافت. این سطح قیمتی به میزان 75/27‌درصد از قیمت 09/6دلار در هر میلیون بی.تی.یو قیمت هنری هاب در اوایل سال 2010، پایین‌تر می‌باشد. قیمت تک‌محموله گازطبیعی در بازار نیویورک نیز از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا با 56/4 دلار (86/31‌درصد) افزایش از حدود 31/14 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 20 ژانویه 2011 تا بیش از 87/18 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 21 ژانویه 2011 افزایش یافت، ولی مجددا با 57/10 دلار (56درصد) کاهش تا سطح 30/8 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 26 ژانویه 2011 کاهش یافت. همچنین قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار شیکاگو از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود 82/4 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 20 ژانویه 2011 تا کمتر از 52/4 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 26 ژانویه 2011 کاهش یافت.
قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار کالیفرنیای جنوبی از یک روند کاهشی برخوردار بوده و از حدود ۳۹/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۹ ژانویه ۲۰۱۱ تا کمتر از ۲۸/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱ کاهش یافت. همچنین قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار تورنتوی کانادا از یک روند کاهشی برخوردار بوده و از حدود ۸۹/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۹ ژانویه ۲۰۱۱ تا کمتر از ۸۵/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱ کاهش یافت. قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار اروپا (لندن- ICE) نیز با ۱۲ سنت کاهش طی دوره ۱۹ ژانویه ۲۰۱۱ الی ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱، از حدود ۰۴/۹ دلار در هر میلیون بی.تی.یو تا کمتر از ۹۲/۸ دلار در هر میلیون بی.تی.یو طی دوره مذکور کاهش یافته است.
بر اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا طی هفته منتهی به 21 ژانویه 2011 در حدود 2542 میلیارد فوت مکعب بود که نسبت به هفته قبل از آن بیش از 174 میلیارد فوت مکعب کاهش یافته است. این ذخایر به میزان 9 میلیارد فوت مکعب بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 21 ژانویه 2010 بوده و به میزان 29 میلیارد فوت مکعب (2/1‌درصد) بیشتر از متوسط 5 سال گذشته (2010- 2006) است. میزان متوسط ذخایر زیر زمینی گاز طبیعی آمریکا طی 5 سال گذشته در حدود 2513 میلیارد فوت مکعب بوده است. در منطقه شرق، میزان ذخایر طی هفته منتهی به 21 ژانویه 2011 نسبت به هفته قبل از آن به میزان 104 میلیارد فوت مکعب کاهش یافته و در سطح 1280 میلیارد فوت مکعب قرار گرفته است و به میزان 96 میلیارد فوت مکعب (7‌درصد) از متوسط 5 سال گذشته این منطقه کمتر می‌باشد.
ذخایر در منطقه تولیدی ( آلاباما، آرکانزاس، کانزاس، لوئیزیانا و.... ) به میزان ۱۱۷ میلیارد فوت مکعب بالاتر از متوسط ۵ سال گذشته این منطقه، یعنی ۷۹۵ میلیارد فوت مکعب بوده و نسبت به هفته قبل از آن نیز به میزان ۵۶ میلیارد فوت مکعب کاهش یافته است. سطح ذخایر زیر زمینی عملیاتی گاز طبیعی منطقه تولید به میزان ۱۰۵ میلیارد فوت مکعب (۱۳‌درصد) از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۲۱ ژانویه ۲۰۱۰ بیشتر می‌باشد.
سطح ذخایر زیرزمینی گاز طبیعی منطقه غرب آمریکا طی هفته منتهی به 21 ژانویه 2011 نسبت به هفته قبل از آن به میزان 14 میلیارد فوت مکعب کاهش یافته و در سطح 350 میلیارد فوت مکعب قرار گرفته است و معادل 8 میلیارد فوت مکعب بالاتر از متوسط 5 سال گذشته این منطقه است. به‌طورکلی سطح ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا که معادل 2542 میلیارد فوت مکعب می‌باشد، در محدوده تاریخی 5 سال گذشته قرار دارد.
بررسی و تحلیل بازار فرآورده‌های نفتی
قیمت‌های بنزین سوپر بدون سرب و سوخت حرارتی در بورس آمریکا (آتی‌های ماه اول)، طی هفته منتهی به 28 ژانویه 2011 از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بودند. بر این اساس، طی هفته گذشته در پی اعلام سیاست‌های جدید اقتصادی آمریکا نظیر کاهش مالیات، عدم تغییر نرخ بهره بانکی، ادامه برنامه تزریق 600 میلیارد دلار نقدینگی با خرید اوراق قرضه و افزایش خوش‌بینی‌ها برای بهبود تقاضای نفت خام و فرآورده های نفتی در آمریکا، انتشار آمار و اطلاعات مثبت اقتصادی آمریکا نظیر رشد 2/3‌درصدی تولید ناخالص داخلی این کشور در 3 ماهه چهارم سال 2010، افزایش شاخص‌های احساس و اعتماد مصرف‌کننده در آمریکا، ادامه ناآرامی‌ها در مصر و نگرانی از گسترش موج اعتراضات مردمی به دیگر کشورهای عربی خاورمیانه، اعلام خبر تعطیلی موقت پالایشگاه ینبع عربستان سعودی با ظرفیت 235 هزار بشکه در روز در ماه فوریه 2011 به منظور اجرای عملیات تعمیر و نگهداری و همچنین به تبعیت از بازار نفت خام، قیمت بنزین سوپر بدون سرب از حدود 4132/2 دلار به ازای هر گالن در تاریخ 24 ژانویه 2011 تا بیش از 4568/2 دلار به ازای هر گالن در روز 28 ژانویه 2011 افزایش یافت. کانال سوئز که یکی از مهم‌ترین گلوگاه‌های انتقال نفت و فرآورده‌های نفتی از منطقه خاورمیانه به اروپا به شمار می‌رود در محدوده کشور مصر قرار داشته و افزایش ناآرامی‌ها در این کشور امنیت عرضه نفت و فرآورده‌های نفتی از منطقه خاورمیانه را با مخاطره مواجه نموده است. البته طی هفته مذکور، افزایش قابل توجه سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا معادل 4/2 میلیون بشکه و همچنین کاهش تقاضای بنزین آمریکا معادل 143 هزار بشکه در روز در هفته منتهی به 21 ژانویه 2011، برطرف شدن نگرانی معامله‌گران درباره عرضه نفت خام در بازار آمریکا، انتشار برخی آمار و اطلاعات منفی از اقتصاد آمریکا نظیر افزایش تعداد متقاضیان کار در این کشور و افزایش تردیدها درباره بهبود اقتصادی اخیر، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت بنزین در بازار آمریکا به شمار می‌روند. قیمت سوخت حرارتی نیز در بورس نایمکس با توجه به عوامل افزایشی و کاهشی مذکور و همچنین کاهش سطح ذخیره سازی‌های فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل 100 هزار بشکه و افزایش تقاضای فرآورده های میان تقطیر آمریکا معادل 99 هزار بشکه در روز در هفته منتهی به 21 ژانویه 2011، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود 6193/2 دلار به ازای هر گالن در تاریخ 24 ژانویه 2011 به بیش از 6902/2 دلار به ازای هر گالن در روز 28 ژانویه 2011 افزایش یافت.
همچنین قیمت آتی های گازوئیل اروپا طی دوره مذکور به دلیل تداوم استقرار توده هوای سرد در منطقه اروپا و افزایش تقاضای سوخت گرمایشی، بهبود اوضاع اقتصادی اروپا، تعطیلی چند سکوی تولید نفت در دریای شمال و افزایش نگرانی مصرف‌کنندگان درباره دسترسی به نفت خام برنت و کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام در اروپا، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود ۶۶۱۱/۲ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۲۴ ژانویه ۲۰۱۱ به بیش از ۶۷۷۴/۲ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۲۸ ژانویه ۲۰۱۱ افزایش یافت.
طی هفته مذکور، افزایش سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا معادل 4/2 میلیون بشکه و کاهش تقاضای بنزین آمریکا معادل 143 هزار بشکه در روز در هفته منتهی به 21 ژانویه 2011، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت فرآورده‌های نفتی و از سوی دیگر، کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل 100 هزار بشکه، سوخت جت معادل 300 هزار بشکه، نفت کوره پسماند معادل 200 هزار بشکه و افزایش تقاضای فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل 99 هزار بشکه در روز در هفته منتهی به 21ژانویه 2011، از عوامل تقویت‌کننده قیمت فرآورده‌های نفتی به شمار می روند.
بر اساس آمار منتشره امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در روز ۲۷ ژانویه ۲۰۱۱، قیمت‌های تک محموله فرآورده‌های نفتی در بازارهای جهانی طی دوره ۱۹ ژانویه ۲۰۱۱ الی ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱، روندهای متفاوتی را تجربه کردند. بر این اساس، قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای خلیج‌فارس، مدیترانه، شمال اروپا، آمریکا، ژاپن و سنگاپور به ترتیب به میزان (۹/۳۹)، (۵/۳۹)، (۳۸)، (۳۶/۲۲)، (۲/۴۱) و (۹۳/۴۰) دلار به ازای هر تن متریک طی دوره مذکور کاهش یافته است. لذا میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای خلیج فارس، مدیترانه، شمال اروپا، آمریکا، ژاپن و سنگاپور طی روز ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱ در سطوح (۴۰/۸۶۷)، (۸۴۹)، (۲۵/۸۴۲)، (۰۸/۹۲۰)، (۹۳/۹۰۸) و (۹۳/۸۸۹) دلار قرار گرفتند. همچنین بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین بهای هر تن گازوئیل در بازارهای خلیج فارس، مدیترانه، شمال اروپا، ژاپن و سنگاپور به ترتیب با (۸/۱۷)، (۲۵/۱۰)، (۲۵/۸)، (۷۶/۱۶) و (۵۵/۱۸) دلار کاهش نسبت به هفته قبل (۱۹ ژانویه ۲۰۱۱)، طی روز ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱ در سطوح (۸۷/۷۸۶)، (۷۵/۸۰۴)، (۸۰۰)، (۶۷/۸۲۳) و (۹۳/۸۰۳) دلار قرار گرفتند. میانگین بهای سوخت جت نیز در همه بازارها به جز بازار آمریکا با کاهش همراه بود. از سوی دیگر طی دوره مذکور، میانگین بهای تمامی فرآورده‌ها به استثنای بنزین در بازار آمریکا با افزایش روبه‌رو بودند.
همچنین قیمت نفت کوره طی دوره مذکور در همه بازارها به استثنای خلیج فارس، ژاپن و سنگاپور با افزایش همراه بودند. میانگین بهای هر تن نفت کوره در بازار خلیج فارس با 07/7 دلار کاهش نسبت به هفته قبل (19ژانویه 2011)، طی روز 26 ژانویه 2011 در سطح 88/524 دلار قرار گرفت. هر تن نفت کوره در بازارهای مدیترانه 517 دلار، شمال اروپا 509 دلار، آمریکا 516 دلار و 16 سنت، ژاپن 548 دلار و 68 سنت و در بازار سنگاپور 537 دلار و 43 سنت معامله شده است.
*کارشناسان بازار انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی ( www.iies.org )