دریک نشست تخصصی مطرح شد
اهمیت مدیریت بحران در معادن و صنایع معدنی
یکی از سخنرانان مصطفی زیدآبادی نژاد، مدیر HSE مجتمع مس سرچشمه بود. وی در صحبت‌هایش در پنل تخصصی در رابطه با سلسله مراتب مواجهه با خطر، کمبودهای صنایع در بحث ایمنی، اقدامات مجتمع‌ها در فاز آمادگی، ویژگی‌های تیم‌های مدیریت بحران سازمان‌ها، تاب‌آوری سازمانی، آگاهی سازمان‌ها از وضعیتی که در آن فعالیت می‌کنند و موضوعاتی از این دست صحبت کرد.
مدیر HSE مجتمع مس سرچشمه با بیان اینکه در چرخه مدیریت بحران، مرکز مدیریت بحران هم داریم، گفت فکر نمی‌کند هیچ‌کدام از صنایع معدنی ایران یک مرکز یو اس دی داشته باشند.
به گفته زیدآبادینژاد مجتمع مس سرچشمه برای تقسیم توان و انرژی‌مان در پیشگیری از حوادث شاید آن‌قدری که پتانسیل‌ها و شرایط ایجاد بحران توانایی آسیب زدن به ما را دارد، ما به همان مقدار از منابعی که در حوزه HSE داریم برای این مسائل استفاده نمی‌کنیم.
وی با بیان اینکه شاید به غیر از نفتی‌ها و پتروشیمی‌ها که یک پله در بحث‌های HSE از ما جلوتر هستند، گفت: در بحث‌های مدیریت بحران در معادن یا فرآورده‌های معدنی یا در این حوزه کار نشده یا اگر هم کار شده است خیلی محدود و با سابقه کم بوده است.
زیدآبادینژاد در ادامه بیان کرد: «این موضوع یک بحث قدیمی نبوده کما اینکه ذهن بچه‌های HSE در دانشگاه‌ها و صنعت این‌طور بار می‌آید که نهایتا نوک قله آمال و آرزوهایشان این است که با کنترل کردن هرم حوادث نهایتا بتوانند جلوی یک فوتی را بگیرند اما در کنار تلاش‌هایشان از مواردی می‌گذرند که می‌تواند باعث فوت‌های گروهی و دسته‌جمعی بشود.»
مدیر HSE مجتمع مس سرچشمه در ادامه صحبت‌هایش با بیان اینکه ۳۱۹ حادثه صنعتی دنیا فقط به خاطر سه عامل اتفاق افتاده است،گفت: «این عوامل یا انفجار بوده‌اند یا آتش‌سوزی و نشر مواد سمی که ما خیلی از این موارد را در حوزه معادن داریم.»
او در ادامه اظهار کرد: «۷۵ درصد پتانسیل‌های فوت‌های دسته‌جمعی در ایران سابقه رخداد دارد. برای هر مجموعه‌ای تعریف بحران که یکی از بهترین تعریف‌هایش این است که بحران چیزی است که به تنهایی نتوانیم تمام ابعاد آن را جمع کنیم و نیاز به گرفتن کمک از منابع بیرون از سازمان داریم.»
وی افزود: در بحران زمین تصمیم‌گیری بسیار مهم است. در فقدان اطلاعات که معمولا در شرایط بحرانی رخ می‌دهد، مسوولان درگیر شده و تضاد منافع نیز بروز می‌کند.
زیدآبادی نژاد در ادامه صحبت‌هایش انواع پتانسیل‌های بحران را دسته‌بندی کرد. طبق تعریف او بحران‌ها شامل بحران‌های طبیعی و غیرطبیعی می‌شوند. آن‌طور که زیدآبادینژاد توضیح داد در دسته بحران‌های غیرطبیعی، بحران به دو دسته عمدی و غیرعمدی تقسیم می‌شود که عمدی‌ها شامل بحران‌های امنیتی می‌شد و او در این مرحله به بحث بیوتروریسم و حریق‌های عمدی و دیگر مواردی که می‌تواند باعث ایجاد فوت دسته‌جمعی افراد شود، اشاره کرد. اما در بحث بحران‌های غیر عمدی، بحران‌ها در بخش حمل‌و‌نقل، سازه‌ها، فشار جمعیت، تکنولوژیک و صنایع تقسیم می‌شوند.
زیدآبادینژاد با بیان اینکه در ماجرای ساختمان پلاسکو که حریق باعث فوت افراد زیادی شد، به این موضوع اشاره کرد که سازه‌ها در آتش‌سوزی به سمت تخریب می‌روند. صحبتی که او در این بخش از سخنرانی‌اش مطرح کرد، درباره آتش‌سوزی گسترده در ساختمان پلاسکو بود که در نهایت منجر به سقوط این ساختمان و مرگ خیلی از آتش‌نشانان و افراد حاضر در این ساختمان شد. آن‌طور که او در صحبت‌هایش بیان کرد آتش‌نشان‌های حاضر در ساختمان پلاسکو در مکالمات خود بیان می‌کردند که سازه‌ها در حال تغییر شکل هستند و این نشان می‌دهد که سازه هم می‌تواند تبدیل به بحران شود. مدیر HSE مجتمع مس سرچشمه سپس به ماجرای انفجار قطار نیشابور در سال ۱۳۸۲ اشاره کرد و گفت هم در آن ماجرا و هم در ماجرای ساختمان پلاسکو، گروهی که بیشترین آسیب را از این حادثه دیدند، آتش‌نشان‌ها بودند.
او در ادامه افزود: «وجود یک افسر نگهبان در بحران‌ها که اختیارات زیادی هم داشته باشد، می‌تواند جلوی از دست رفتن افراد زیادی را در بحران‌ها بگیرد.» زیدآبادی نژاد سپس نقشه WHO ایران را به حضار نشان داد که در آن نقشه نقاط سیل‌خیز مناطق مختلف ایران، نشان داده شده بود. او با بیان اینکه ایران کشوری است که تمام پهنه‌اش در خطر زلزله است، به دسته‌بندی و تعریف انواع زلزله‌ها پرداخت و به زلزله بم اشاره کرد که به اعتقاد او این زلزله در دسته Moderate یعنی دومین نوع از دسته‌بندی زلزله‌ها قرار می‌گرفت که باعث شد نصف جمعیت این شهر از بین برود.
مدیر HSE مجتمع مس سرچشمه افزود: «این موضوع نشان می‌دهد که ضربه خیلی سهمگین نبوده و ما آسیب‌پذیری بالایی داشته‌ایم.» به بیان زیدآبادی نژاد آسیب‌پذیری تعاریف مختلفی دارد اما تعریفی که او بیان کرد این بود که آسیب‌پذیری یعنی عدم‌توانایی جهت مقاومت در برابر یک خطر و درجه آسیب‌پذیری و انعطاف‌پذیری سازمان‌ها در برابر خطرات است. او در این بخش از صحبت‌هایش افزود: «هرچقدر ما شکننده‌تر باشیم و زودتر تحت‌تأثیر بحران‌ها قرار بگیریم، آسیب‌پذیری ما هم بیشتر می‌شود.»
او در بخش دیگر صحبت‌هایش به پتانسیل‌های بحران‌های صنعتی اشاره کرد که شامل انفجار، آتش‌سوزی، نشر مواد سمی و موارد هسته‌ای می‌شد که به گفته او این پتانسیل‌ها می‌توانند اثر دومینووار داشته باشند و به‌صورت دومینو باعث آسیب شدید شوند. به گفته او شروع این بحران‌ها لزوما از یک حادثه بزرگ نیست و می‌توانند از یک حادثه کوچک شروع شوند و تبدیل به یک بحران بزرگ شوند. مثالی که او در این بخش به آن اشاره کرد حادثه قطار نیشابور بود. زیدآبادینژاد بعد از توضیح چگونگی اتفاق افتادن حادثه قطار نیشابور و اشاره به اینکه در این حادثه طبق آمارهای رسمی حدودا بالغ بر ۳۵۰ نفر فوت شدند، گفت: «ماده اصلی در حادثه قطار نیشابور نیترات آمونیوم بود.»
او با ذکر این موضوع به این مساله اشاره کرد که این ماده که باعث انفجار قطار نیشابور شد، در معدن‌ها هم برای انفجار مورد استفاده قرار می‌گیرد. زیدآبادی نژاد همچنین فیلمی مربوط به انفجار یک کارخانه اکسیژن در چین و در سال ۲۰۱۹ پخش کرد و گفت: «تقریبا جزء لاینفک ذوب فلزات، تولید و ذخیره‌سازی اکسیژن مایع است. معمولا ذوب‌های مهم و بزرگ، اکثرا یک کارخانه اکسیژن کنار خودشان است. برای همین لازم است که معادن روی این موضوعات دقت کنند و فکری به حال امنیت و ایمنی داشته باشند.»
در نهایت مدیر HSE مجتمع مس سرچشمه بیان کرد که بعد از حادثه قطار نیشابور در ایران، بار دیگر موضوع منفجر شدن نیترات آمونیوم در حادثه بیروت خیلی به چشم آمد و گفت که نیترات آمونیوم تقریبا نصف تی‌ان‌تی قدرت انفجار دارد و باید به‌عنوان یک ماده منفجره برایمان مهم باشد. او همچنین در ادامه صحبت‌های خود با ذکر مثال‌های مختلف به توضیح انواع انفجارها پرداخت و با نشان دادن فیلم و عکس درباره آنها صحبت کرد. او به حوادث مختلفی که در نقاط مختلف دنیا افتاده بود اشاره کرد. برای مثال از حادثه ۱۹۸۶ نیروگاه چرنوبیل صحبت کرد و گفت که ۶۰۰ هزار نفر در آن حادثه آسیب دیدند.
زیدآبادی نژاد، مدیر HSE مجتمع مس سرچشمه در ادامه صحبت‌هایش بیان کرد: «نیترات آمونیوم یکی از علل اصلی انفجارها در صنایع بوده است. سرعت انفجار نیترات آمونیوم ۲۷۰۰ متر بر ثانیه است.» او سپس درباره دلایل انفجارهای ناخواسته نیترات آمونیوم صحبت کرد و بار دیگر به حادثه انفجار در بیروت و قطار نیشابور اشاره کرد و گفت که آتش‌نشان‌ها در آن حادثه باید می‌دانستند که نیترات آمونیوم اطفای حریق ندارد. او توضیح داد: اگر در دقایق اولیه خاموش شد، چه بهتر اما اگر این اتفاق در دقایق اولیه نیفتاد، فقط ترک محل و تخلیه جمعیت جواب می‌دهد.
بعد از ذکر این موضوع، زیدآبادینژاد در ادامه صحبت‌هایش به نکات انبارداری نیترات آمونیوم اشاره کرد. به اعتقاد او در ماجرای بیروت فاصله لازم انبارها با مناطق مسکونی رعایت نشده بود. او در ادامه توضیح داد: برای اینکه بتوانیم از چنین مواردی جلوگیری کنیم، باید چرخه مدیریت بحران را به درستی رعایت کنیم که این چرخه شامل: شناسایی و پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازسازی می‌شود.
در ادامه این میزگرد که با موضوع مدیریت بحران در معادن و صنایع فرآوری معادن برگزار شده بود، مرتضی حاجی احمدی، مدیر HSE مجتمع مس سونگون مواردی را درباره اقداماتشان بعد از شیوع ویروس کرونا مطرح کرد. به گفته او مساله‌ای که در بحران کرونا مخصوصا در اسفند ۹۸ و فروردین ۹۹ اذیت‌کننده بود، کمبود دانش و نقص اطلاعات در برابر ویروس کرونا بود. به گفته حاجی‌احمدی اگر در ابتدا روی بحث فاصله‌گذاری اجتماعی و ماسک تمرکز می‌کردیم اتفاق بهتری می‌افتاد اما اطلاعات و دانش در این زمینه و در اوایل شیوع ویروس کم بود. او با این مقدمه بیان کرد که در مدیریت بحران‌ها مساله‌ای که یاد گرفته‌ایم این بوده است که در مقابل بحران‌های جدیدی که اتفاق می‌افتد چه باید بکنیم.
مدیر HSE مجتمع مس سونگون در ادامه گفت: باورپذیری جامعه ما بعد از شیوع ویروس در کشور در بحث‌های اطلاعات و دانش درباره ویروس کرونا بسیار پایین بود. او سپس به اتفاقاتی که در بحث شیوع ویروس کرونا در مجتمع مس سونگون افتاد اشاره کرد و گفت که در این مجتمع به خاطر ابتلای نیروهای بازنشسته، حراست و... به ویروس کرونا افرادی را از دست دادیم و برای همین زودتر وارد مقابله با این بحران شدیم. مرتضی حاجی احمدی، مدیر HSE مجتمع مس سونگون ادامه داد: «در این ماجرا آنچه باعث شد این قضیه را بتوانیم مدیریت کنیم این بود که یک مدیریت واحد در سونگون ایجاد شد و مدیر HSE، فرمانده واحد در این ماجرا شد.» او سپس از دیگر افرادی که در بحث HSEدخیل هستند و در این رابطه فعالیت دارند، درخواست کرد که تجربه هایشان را در زمینه‌های مختلف تهیه کنند تا به این موضوع برسیم که چه فعالیت‌هایی می‌تواند در مقابل دشمنی که به ما حمله می‌کند اما آن را نمی‌شناسیم تاثیرگذار باشد.
