چرا توریست‌‌‌های مناطق طبیعی ایران در سفر به مشکل برمیخورند؟
طبیعتگردی بدون نقشه راه
در کنار آن مسیرهای طبیعتگردی در ایران برخلاف بسیاری از کشورها مشخص نیست و همین موضوع علاوه بر اینکه به گردشگری تهاجمی در برخی مقاصد و تخریب طبیعت منجر شده، در مناطق دیگر حوادث و آسیب رسیدن به توریست‌‌‌ها را به دنبال داشته است. «دنیای‌اقتصاد» در گفت‌‌‌وگو با فرید جواهرزاده رئیس انجمن علمی طبیعت گردی ایران از او درباره کاستی‌‌‌های حوزه طبیعتگردی و عملکرد یکساله متولی گردشگری پرسید. او در این گفت‌‌‌وگو درباره عملکرد یکساله دولت در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی میگوید: باید این سه حوزه را جدا از هم بررسی و مورد قضاوت قرار داد. هر کدام از این بخش‌‌‌ها یک رکن متفاوت است و ممکن است در بخشی ضعیف‌‌‌تر و در بخش دیگر قوی‌‌‌تر عمل کرده باشیم، از این رو نمی‌توان نمره مشخصی به یک بخش داده و همین امتیاز را به دیگر بخش‌‌‌ها تسری دهیم.
این دانش‌‌‌آموخته دکترای اقتصاد گردشگری و عضو هیات علمی دانشگاه میافزاید: درحوزه گردشگری نیز با بخش‌‌‌های مختلف سر و کار داریم ضمن اینکه چالش‌ها در این حوزه گسترده است. چنانچه بخواهیم به کارنامه گردشگری نگاهی بیندازیم ابتدا باید خروجی عملکرد دولت را در این زمینه بررسی کنیم زیرا عملکرد توریسم تنها به یک وزارتخانه و وزیر محدود نمی‌شود و نهادهای مختلف دست‌‌‌اندرکار آن هستند. او در همین زمینه به تبلیغات سوء ایران‌‌‌هراسی به عنوان یک چالش جدی در حوزه توسعه توریسم ورودی اشاره کرده و ادامه می‌دهد: رفع این مشکل از عهده متولی گردشگری به تنهایی برنمی‌‌‌آید و نیازمند دخالت مجموعه دولت و فراتر از آن است.
جواهرزاده درباره اتفاقات مرتبط با حوزه توریسم در یک سال اخیر میگوید: در این مدت شاهد رویدادهایی بودیم که دودش به چشم گردشگری رفته در حالی که متولی توریسم در آن نقش عمده‌‌‌ای نداشته است. به عنوان مثال ما با دستورالعمل یک‌شبه افزایش قیمت و دو نرخه شدن قیمت بلیت هواپیما مواجه بودیم که نگرانی اصحاب گردشگری را نسبت به آینده این صنعت به همراه داشت. اما در این مورد و موارد مشابه نمی‌توانیم متولی گردشگری را مقصر بدانیم. به گفته این مدرس دانشگاه متولی اصلی گردشگری کشور در زنجیره تامین توریسم ایران بی‌‌‌دفاع‌‌‌ترین و کم‌‌‌توان‌‌‌ترین عضو است.
از این روست که نمی‌توانیم همه اتفاقات را در این وزارتخانه جست‌وجو کرده و انتظار داشته باشیم مسوولیت مشکلات را به عهده بگیرد. او همچنین با اشاره به اینکه در یک سال گذشته در بدنه وزارتخانه و در حوزه گردشگری شاهد اتفاقات مثبتی بودیم که باید از آنها به نیکی یاد کنیم، میگوید: یکی از این رویدادهای مثبت به بخش‌‌‌های نرم‌‌‌افزاری برمی‌‌‌گردد. در این دوره میزهای گردشگری در حوزه‌‌‌های مختلف نظیر میز زمین گردشگری ( ژئو توریسم)، گردشگری خوراک، گردشگری سلامت و... شکل گرفتند. لغو روادید از دیگر اقدامات مثبت در این حوزه بود که توانست مشکل مضاعفی که ما برای ورود اتباع خارجی به ایران را داشتیم برطرف کند.
رئیس انجمن علمی طبیعتگردی ایران در عین حال معتقد است برخی حوزه‌‌‌های توریسم پویایی لازم را در این دوره نداشتند که از جمله آنها می‌توان به دو بخش طبیعتگردی و آموزش اشاره کرد. او میگوید: طبیعتگردی در ایران چند سال است به شدت مغفول مانده و در این زمینه نیازمند شکل‌‌‌گیری مجدد کمیته ملی طبیعتگردی هستیم. او اضافه می‌کند: آییننامه ملی طبیعتگردی به عنوان خواسته فعالان این حوزه با حضور فعالان بخش خصوصی و دولتی در روزهای پایانی دولت قبل تهیه و قرار شد در هیات وزیران مصوب و ابلاغ شود که متاسفانه این اتفاق نیفتاد. از این رو در دیدار و ملاقات با متولی گردشگری اولین خواسته فعالان طبیعتگردی را تصویب آییننامه ملی طبیعتگردی عنوان کردیم، اما هنوز اتفاقی در این زمینه نیفتاده است.
به گفته این مدرس دانشگاه این آییننامه محصول یک سال فعالیت کارشناسان این حوزه بود. او ادامه می‌دهد: یکی از مشکلات حوزه طبیعتگردی به این برمی‌‌‌گردد که چند متولی دارد و دستگاه‌های مختلف درباره آن اعمال نظر می‌کنند. نمونه آنها سازمان منابع طبیعی، سازمان حفاظت محیط‌‌‌زیست، وزارت ورزش و جوانان، وزارت راه و شهرسازی و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هستند. ما در این آییننامه شورایی را پیش‌بینی کردیم که نقش کمیته ملی طبیعتگردی را داشته باشد و در آن موضوعات مختلف آموزشی، تبلیغی، قوانین و مقررات و.. لحاظ شده است. او میگوید: تورهای طبیعتگردی همیشه داستان‌‌‌های خود را دارند و نباید نگاهی که به سایر حوزه‌‌‌های توریسم است را درباره آن به کار برد. در این زمینه ما شاهد تفاوت‌‌‌های ماهوی هستیم و استانداردهایی که برای این حوزه باید لحاظ شود متفاوت است. به عنوان مثال در طبیعتگردی باید ظرفیت برد منطقه‌‌‌ای که گردشگر وارد آن می‌شود را در نظر بگیریم.
جواهرزاده میافزاید: هدف کمیته ملی طبیعتگردی استانداردسازی ظرفیت‌‌‌‌‌‌های این حوزه است. در حال حاضر در ایران افرادی تحت عنوان گروه‌‌‌های کوهنوردی به کوهستان‌‌‌های ایران می‌‌‌روند و به واسطه غیراستاندارد بودن تور برگزار شده افراد دچار حادثه می‌‌‌شوند. همین موضوع باعث مشکلات و نابسامانی‌هایی شده که نه تنها در حوزه کوهستان بلکه در سایر عرصه‌‌‌های طبیعی نیز شاهد آن هستیم. این مدرس دانشگاه معتقد است نه تنها در بحث استانداردسازی بلکه در حوزه تبلیغی و اطلاع‌‌‌رسانی نیز درباره طبیعتگردی اقدام خاصی انجام نشده است. او میگوید: ایران بارها در نمایشگاه‌‌‌های تخصصی بین‌المللی گردشگری شرکت کرده اما درباره طبیعتگردی برنامه‌‌‌ریزی خاصی در این نمایشگاه‌‌‌ها نداشته است. او اضافه می‌کند: مسیرهای فرعی و اصلی طبیعتگردی ایران همچنان ناشناخته است و درباره آنها پژوهش و اطلاع‌‌‌رسانی صورت نگرفته است.
این در حالی است که در دوره شیوع ویروس کرونا حوزه طبیعتگردی مورد توجه زیادی از سوی مردم نه تنها در ایران بلکه در جهان قرار گرفت و شاهد افزایش توریست‌‌‌های این حوزه برخلاف رکود در سایر انواع گردشگری بودیم. رئیس انجمن علمی طبیعت گردی ایران معتقد است ایران به واسطه پهنه‌‌‌های زیبا و وسیع خود می‌تواند در کنار گردشگری فرهنگی، توریست‌‌‌های زیادی را از کشورهای مختلف جذب کند. او ادامه می‌دهد: ما به راحتی می‌توانستیم با یک تفکر و جهت‌‌‌گیری نو شاهد رونق این حوزه باشیم. در آیین‌‌‌نامه‌‌‌ای که در همین زمینه تهیه شده ما ساختارسازی و استانداردسازی را لحاظ کرده و تلاش کردیم ابزارها و عناصری که در چرخه طبیعتگردی اثرگذار هستند را گرد هم آوریم. او با ابراز امیدواری از اینکه بار دیگر شاهد فعالیت کمیته ملی طبیعتگردی باشیم، میگوید: باید در حوزه آموزش و پژوهش نیز چابکی بیشتری داشته باشیم و در این زمینه نیازمند همکاری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با وزارت علوم، انجمن‌‌‌های علمی، سازمان فنی و حرفه‌‌‌ای، آموزش و پرورش و... هستیم.
