فرار به جلو برای خودداری از پرداخت غرامت جنگ؟

دنیای اقتصاد- در حالی که سازمان ملل متحد به صراحت عراق را آغازگر جنگ با ایران معرفی کرده است، یکی از نمایندگان مجلس عراق با بیان این ادعا که ایران آغازگر جنگ با عراق بوده از تهران خواست تا غرامتی ۷۰۰ میلیارد دلاری به بغداد بپردازد. اگرچه اینگونه اظهارات از سوی برخی مقامات عراقی موضوعی تازه نیست، اما سخنانی از این دست طی هفته‌های گذشته و پس از انهدام مواضع گروهک پژاک توسط ایران بسیار تکرار شده است. چه آن که طی این مدت، روابط دوستانه ایران با اقلیم کردنشین و دولت مرکزی عراق تحت تاثیر تعقیب گروهک پژاک در مرزهای شرقی این کشور قرار گرفته است. پیگیری غرامت توسط ایران پس از استقرار دولت عراق

در سال‌های اخیر، نخستین بار کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در شهریور ۱۳۸۹ با تهیه طرحی دولت را ملزم به پیگیری اخذ غرامت‌های جنگ کرد. اما تا کنون اقدامات دولت در این باره ‌نتیجه‌ای در برنداشته است. در عین حال، رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت خارجه در ۱۰ مردادماه سال جاری در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر در پاسخ به اینکه در رابطه با دریافت غرامت از عراق بابت جنگ تحمیلی پیش‌تر اعلام شده بود که بعد از استقرار دولت در عراق این موضوع در دستور کار قرار می‌گیرد، آیا این اتفاق افتاده است؟ گفته است: موضوع خسارات وارده به ملت ما از جنگ تحمیلی رژیم صدام در دستور کار ما با مقامات عراقی قرار دارد و با توجه به شرایط و وضعیتی که منطقه پیدا می‌کند و میزان تسلطی که دولت عراق بر امور پیدا می‌کند این موضوع پیگیری خواهد شد.

در همین رابطه، کاظم جلالی، سخنگوی کمیسیون امنیت داخلی و سیاست خارجی مجلس نیز در روز ۱۵ مردادماه سال جاری در گفت‌وگو با ایلنا بر تکلیف دولت برای پیگیری غرامت جنگی از عراق تاکید کرده و گفته است: وزارت خارجه و دولت باید مفاد قطعنامه ۵۹۸ مربوط به پرداخت غرامت جنگی از سوی عراق را پیگیری کنند. وی همچنین تصریح کرده است: با توجه به روابط حسنه ایران با دولت و ملت عراق انتظار ما این نیست که دولت عراق همین امروز دیون خود را پرداخت کند، اما به هر حال کشور عراق و وزارت خارجه ایران باید به یک ساز و کار مشخص برای پرداخت غرامت به کشور ایران برسند و این حق جمهوری اسلامی ایران است.

ادعای عجیب نماینده مجلس عراق

در این میان اما، برخی از مقامات عراقی نظر دیگری دارند و موضوع را وارونه می‌بینند. آنچنان که ایسنا گزارش داده است، همزمان با بیست و سومین سال پایان جنگ عراق علیه ایران، طلال الزوبعی، نماینده پارلمان عراق در گفت‌وگو با خبرگزاری اصوات العراق در اظهاراتی بی‌اساس مدعی شد:‌ ایران باید خسارت ۷۰۰ میلیارد دلاری به عراق پرداخت کند چرا که بر اساس اعلام سازمان ملل و کمیته‌های ویژه عراق در آن زمان خواهان صلح بوده، اما ایران اصرار به جنگ داشت و به عراق حمله کرد و به دنبال آن ما هم از خودمان دفاع کردیم که این مساله یکی از حقوق ملت عراق به شمار می‌رود. وی در ادامه‌ اظهارات عجیب خود مدعی شد: ما از ایران می‌خواهیم که به دلیل جنگ هشت ساله، کشته شدن افراد و تخریب بسیاری از ساختارهای زیربنایی به ما خسارت ۷۰۰ میلیارد دلاری بپردازد.

این ادعا در حالی است که ۱۸ آذر سال ۱۳۷۰، خاویر پرز دکویار، دبیرکل وقت سازمان ملل در راستای اجرای قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت و سه سال پس از تصویب این قطعنامه اعلام کرد که با بررسی‌های صورت گرفته مشخص شده‌ است که عراق آغازگر جنگ هشت ساله ایران و عراق بوده ‌است.

«ایران جنگ را شروع کرد، نه ما!»

در روزهای نخستین مردادماه سال جاری نیز فراکسیون ائتلاف العراقیه مجلس عراق - که با ایران زاویه دارند- به رهبری ایاد علاوی، نخست وزیر سابق عراق و زلا نفتچی، یکی دیگر از اعضای این گروه اعلام کردند که درخواست ایران برای پرداخت غرامت به دلیل جنگ این دو کشور باعث افزایش تنش بین ایران و عراق خواهد شد. این فراکسیون با طرح این ادعا که ایران در سال ۱۹۸۰، عملیات جنگی را علیه عراق آغاز کرد»، اعلام کرد: عراق قرار بوده از ایران، تقاضای غرامت کند.

همچنین نفتچی به خبرگزاری الاوسط العراق گفته بود: تنش‌ها به خاطر اقدامات ایران علیه عراق رو به وخامت رفته است. آنها به جای توقف بمباران در سرزمین عراق در کردستان تقاضای غرامت برای جنگ ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۸ را می‌کنند.

طالبانی: ایران غرامت جنگی را ببخشد

با این حال، گویی حتی آن دسته از مقامات ارشد عراقی که به ایران نزدیک هستند نیز تمایلی به پرداخت غرامت به ایران ندارند. جلال طالبانی، رییس‌جمهور عراق در زمره چنین افرادی است. کسی که سال‌ها در ایران زندگی کرده و با برخی از مقامات ارشد کشورمان رابطه صمیمانه‌ای دارد، خواستار بخشش غرامت جنگ ۸ ساله عراق علیه ایران شده است.

جلال طالبانی البته در ۱۰ اسفند ۱۳۸۷ و در گفت و گو با سایت خبری خبرآنلاین چنین سخنانی را بر زبان رانده است. اما همین اظهارات نیز نمایانگر عدم تمایل پرداخت غرامت به ایران می‌تواند تلقی بشود. طالبانی در آن مصاحبه گفته بود: اروپایی‌ها و برخی کشورهای دیگر که ما بدهی‌های کلان به آنها از دوران صدام داشتیم این بدهی‌ها را بخشیدند و برخی تخفیف‌های زیادی دادند و ما از ایران انتظار داریم که نسبت به اروپایی‌ها با ما دوست‌تر باشند.

طالبانی در حالی ایران و اروپا را با هم مقایسه کرده و انتظار دوستی بیشتری از طرف ایرانی خود داشته است که بررسی‌ها نشان می‌دهد، میزان صادرات روزانه نفت خام عراق، ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه است و قرار است تا سال ۲۰۱۷، ظرفیت تولید نفت خام عراق به رقم افسانه‌ای ۱۲ میلیون بشکه در روز برسد. به عبارت دیگر، درهرروز، به ازای هر ۱۴ عراقی، یک بشکه نفت خام صادر می‌شود؛ ولی در ایران، به ازای هر ۳۰ نفر، در روز یک بشکه نفت صادر می‌شود. در عین حال، پرداخت غرامت از سوی کشورها به صورت اقساط صورت می‌گیرد، بدین ترتیب قرار نیست عراق ۱۰۰۰ میلیارد دلار غرامت را یکجا به ایران پرداخت کند و می‌تواند مانند غرامت کویت، به صورت اقساط دین خود را به کشورمان ادا کند.

موضع سازمان ملل چیست؟

این همه درحالی است که در سال ۱۹۹۱ و بر اساس قطعنامه ۵۹۸، خاویر پرز دکوییار (دبیرکل وقت سازمان ملل متحد) رسما از خواسته ایران برای دریافت غرامت پشتیبانی کرد.

بر اساس آیین‌نامه اجرایی قطعنامه ۵۹۸، مقرر شد کمیته‌ای در سازمان ملل تشکیل و میزان خسارات جنگ تعیین شود و در راستای آن صندوقی بین‌المللی برای کمک به خسارت‌دیدگان جنگ ایران و عراق پیش‌بینی شود که متاسفانه هیچ‌گاه این صندوق تشکیل نشد و تنها یک بند از قطعنامه که تبادل اسرا بود، اجرا شد.

با وجود اینکه در «بند ۶» قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت اعلام شده است آغازگر جنگ باید شناسایی شود؛ اما هیچ اشاره‌ای به متجاوز بودن عراق نشد و در واقع پس از ۱۰ سال در ۱۸ آذر ۱۳۷۰ و با حمله عراق به کویت دبیرکل سازمان ملل، مجامع بین‌المللی و حتی کشورهای منطقه حامی صدام، اعلام کردند:

«متجاوز به کویت همان آغازگر جنگ با ایران است.»

کوتاهی‌ها باعث گستاخی شده است

«علی اسلامی پناه» عضو کمیسیون حقوقی قضایی مجلس با اعلام اینکه حق ایران برای گرفتن غرامت جنگی از عراق در حال فراموشی است، گفت: نباید با این نگاه که دارای روابط تجاری با عراق هستیم و مثلا روابط ما با عراق درفلان سطح قرار دارد، از مطالبه غرامت پرهیز کنیم.

اسلامی پناه در گفت‌وگو با خبرگزاری خانه ملت، با تبعیض ناروا توصیف کردن ۸سال جنگ تحمیلی به ایران و با تاکید برگرفتن غرامت جنگی از این کشور،‌ گفت: ملت ایران از ۸ سال جنگ تحمیلی با عراق خسارت‌های مادی و معنوی دیده که هنوز آثار آن در زندگی آنها باقی است. نماینده جیرفت و عنبرآباد در مجلس افزود: عراق هیچ‌گاه نمی‌تواند غرامت معنوی ۸ سال جنگ را به ایران پرداخت کند و این درحالی است که در مفاد قطعنامه پایانی - ۵۹۸- جنگ ایران و عراق به صراحت آمده که بغداد آغازگر جنگ بوده و باید به تهران غرامت بپردازد.عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس با اعلام اینکه ایران باید همان زمان دعوای غرامت را از مجامع بین‌المللی اقامه می‌کرد، خاطرنشان کرد: دولت برای گرفتن غرامت جنگی ازعراق کوتاهی کرد و این کوتاهی اظهار نظر نامربوط نمایندگان عراق را به وجود آورده است. وی با اعتقاد بر اینکه کوتاهی دولت سبب تهاجم بیشترعراق به حق واقعی ایران می‌شود، اظهار کرد: اشتباه است که می‌گویند به خاطر روابط تجاری نباید حق خود را از عراق گرفت، چرا که عراق کشوری نیست که بتواند با روابط تجاری با ایران به ما سود برساند.