طراح محدودیت‌های هوشمند تحلیل کرد
ریسک تحریم‌ها برای آمریکا
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با نگاه به آرا و نظرات یکی از برجسته‌ترین سیاست‌گذاران تحریم در آمریکا که ادعا می‌شود هوشمندترین و هدفمندترین تحریم‌ها علیه ایران را طراحی کرده‌است، به بررسی آینده تحریم‌های اقتصادی در جهان پرداخته است. به عقیده «ریچارد نفیو»، مدیر توسعه تحریم‌ها علیه ایران در دوره اوباما «تضعیف جایگاه آمریکا به‌عنوان قدرت بلامنازع اقتصادی»، «کاهش همراهی سایر کشورها با آمریکا»، «متضرر شدن بسیاری از شرکت‌های بزرگ در تحریم‌های آمریکا»، «گسترش سازمان‌های بین‌المللی»، «مقاوم‌سازی ساختار اقتصادی سایر کشورها» و «مقابله به مثل از سوی قدرت‌های بزرگ اقتصادی» در نهایت باعث خواهد شد تا در دهه پیش رو رفته رفته از اثرگذاری تحریم‌های اقتصادی کاسته شود. به عقیده مدیر مرکز جهانی، سیاست‌گذاری انرژی چه بسا مزیت تحریم‌ها به‌عنوان یک راه حل شبه‌دیپلماتیک برای فشار به سایر کشورها جای خود را به یک ابزار آسیب‌زا برای اقتصاد آمریکا بدهد و مزیت نامتقارن آمریکا در تحریم‌ها را به پاشنه آشیل اقتصاد این کشور تبدیل کند. نظرات طراح شبکه عنکبوتی تحریم‌ها علیه ایران می‌تواند ترسیم‌کننده ترفندهای آتی این کشور برای اعمال فشار اقتصادی به کشورهای تحت تحریم و نمایانگر مختصات سیاست‌هایی باشد که می‌تواند به پایان هژمونی سیاسی و اقتصادی آمریکا در سالهای پیش‌رو بینجامد.
امکان پاتک تحریمی
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در آذرماه سال ۱۳۹۴ در گزارشی با عنوان «آینده تحریم‌های اقتصادی در اقتصاد جهانی» به بررسی چکیده‌ای از نظرات «ریچارد نفیو»، مدیر مرکز جهانی سیاست‌گذاری انرژی پرداخته است. این گزارش در واقع انعکاس سخنان معمار شبکه عنکبوتی تحریم‌ها علیه ایران در دانشگاه کلمبیا است. نفیو در دوران ریاست جمهوری اوباما، گسترش و اعمال تحریم‌ها بر ایران را مدیریت می‌کرد. اطلاع از رویکرد و دیدگاه‌های این سیاست‌گذار می‌تواند به‌عنوان نقشه‌ای برای شناسایی ترفندهای آمریکا در محدودسازی ایران مورد استفاده قرار گیرد. به عقیده این کارشناس برجسته حوزه سیاست‌گذاری، رفته رفته و با پیدایش اقتصادهای بزرگ جهانی، سیاست تحریم‌های آمریکا به‌تدریج کارآیی خود را از دست خواهد داد و چه بسا سایر اقتصادهای قدرتمند نیز بتوانند از ابزاری مشابه علیه اقتصاد آمریکا استفاده کنند. به عقیده نفیو بدون به‌روزرسانی تحریم‌های اقتصادی بر اساس هارمونی جدید قدرت‌های اقتصادی، مزیت نامتقارن تحریم‌ها می‌تواند به آسیب‌پذیری نامتقارن اقتصاد آمریکا بدل شود.
به عقیده نفیو آمریکا در حال ترک جایگاه «قدرت بلامنازع» در اقتصاد جهان است. روندی که همراهی سایر کشورها با سیاست‌های تحریمی آمریکا را کاهش خواهد داد. افزون بر این طی سالهای اخیر بسیاری از کشورها به واسطه وجود احتمال تحریم‌شدن از سوی آمریکا ساختار و آلترناتیوهای لازم را برای کاهش اثرپذیری اقتصاد خود از تصمیمات اتخاذ شده در کاخ‌سفید طراحی کرده‌اند. افزون بر این تحریم‌های آمریکا طی دوره‌های مختلف نه فقط کشورهای تحت تحریم بلکه بسیاری از شرکت‌های بزرگ را متضرر کرده‌است. به همین واسطه این شرکت‌ها نیز رفته رفته احتمال عدم همراهی شرکت‌های بزرگ با آمریکا را افزایش داده‌اند. در کنار این تغییرات شتاب اقتصادی چین نیز رفته رفته به هژمونی اقتصادی آمریکا پایان خواهد داد. به عقیده یکی از طراحان اصلی سیاست‌های تحریمی آمریکا تا سال ۲۰۲۵ و با برابر شدن تولید ناخالص داخلی چین و آمریکا، نه تنها از قدرت تحریم‌های آمریکا کاسته خواهد شد، بلکه شرایط برای تحریم شرکت‌های بزرگ آمریکایی نیز فراهم خواهد شد.
ریسک فزاینده تحریم برای آمریکا
طی دهه‌های گذشته آمریکا به‌عنوان مبتکر تحریم‌ها، توانسته است از قدرت اقتصادی خود استفاده کرده و یک مزیت نامتقارن و شفاف در زمینه تحریم‌ها ایجاد کند. اما ریسک این شیوه شبه‌دیپلماتیک در اعمال فشار به سیبل‌های تحریمی، برای آمریکا رفته‌رفته در حال افزایش است. ادعایی که به عقیده نفیو نه اغراق‌آمیز بلکه یک امکان محتمل در آینده است. بنابراین منافع استراتژیک آمریکا اقتضا می‌کند که این کشور در آینده ریسک تحریم‌ها را برای خود کاهش دهد. یکی از ترفندهای پیشنهادی برای کاهش ریسک تحریم‌ها برای آمریکا، کاهش دامنه اثر این تحریم‌ها از کل اقتصاد کشور تحت تحریم به شرکت‌ها، نهادها و بنگاه‌های فعال در زمینه موضوع تحریم است. چنین سیاستی از یکسو با تغییر شکل مرسوم تحریم‌ها اقتصاد آمریکا را از ریسک مقابله به مثل کشورهای تحریم‌شده حفظ خواهد کرد و از سوی دیگر تمایل سایر کشورها برای همراهی با آمریکا در جهت اهداف تحریمی را افزایش خواهد داد. معمار شبکه تحریمی علیه ایران در دوره اوباما، برای روشن‌تر شدن موضوع در این زمینه به روند تشدید تحریم‌ها علیه ایران پیش از سال ۲۰۱۵ پرداخته است. اگرچه این تحریم‌ها در ابتدا تنها در زمینه همکاری هسته‌ای با ایران طراحی شده بود اما در نهایت با تحمیل تحریم‌های ثانویه حتی شرکت‌های بزرگ خودروسازی نیز امکان همکاری با ایران به‌عنوان یکی از بازارهای جذاب آسیا را از دست دادند. در نتیجه فعالیت بسیاری از شرکت‌ها صرفا به خاطر فعالیت‌های تجاری بی‌زیان خود با ایران متحمل هزینه‌هایی شد. به همین دلیل می‌توان انتظار داشت که رفته رفته از همراهی کشورها و شرکت‌های مختلف با تحریم‌های ثانویه کاسته شود. به همین دلیل احتمالا سیاست‌گذاران آمریکایی در دهه پیش‌رو مجبور خواهند بود کمتر از سیاست تحریم ثانویه استفاده‌کنند.
افزون براین طی سالهای اخیر وابستگی اقتصاد آمریکا به سرمایه‌گذاری خارجی افزایش یافته است. از سوی دیگر حجم گسترش فعالیت‌های برون‌مرزی شرکت‌های آمریکایی در عمل باعث تجمیع دارایی این شرکت‌ها در سایر کشورها و در نتیجه وجود خطر بالقوه و تهدیدکننده تحریم‌شدن شده‌است. بنابراین رفته رفته اقدامات بازدارنده آمریکا دربردارنده هزینه بیشتری نه تنها برای شرکت‌های بین‌المللی بلکه برای شرکت‌های آمریکایی نیز خواهد بود. نفیو در ادامه سخنرانی خود در رابطه با آثار جانبی تحریم به نمونه‌ای از اثر اقدامات بازدارنده آمریکا بر تغییر استراتژی شرکت‌های بین‌المللی پرداخته است. شرکت توتال پس از تحریم روسیه از سوی آمریکا، با وجود اینکه تمایل داشت تامین مالی ۱۵ میلیارد دلاری برای توسعه یک میدان گازی در روسیه با استفاده از دلار بود، از سرمایه‌گذاران چینی برای تامین مالی این پروژه استفاده کرد.
مسیر آتی آمریکا در تحریم
ریچارد نفیو مسیر آتی آمریکا در زمینه اعمال تحریم بر سایر کشورها در قالب سه سناریوی احتمالی معرفی کرده است؛ نادیده گرفتن ریسک تحریم‌ها و ادامه روند موجود، کنار گذاشتن ابزار تحریم و اتخاذ رویکری همه‌جانبه و کل‌نگر در تحریم‌اقتصادی. از آنجایی که ابزار نخست نیازمند سطح ثابت یا فزاینده‌ای از قدرت سیاسی و اقتصادی آمریکا است می‌توان انتظار داشت که این راه حل جای چندانی در رویکرد آتی آمریکا نداشته باشد. در راه حل دوم نیز کنارگذاشتن کامل یکی از اهرم‌های فشار شبه‌دیپلماتیک این کشور به‌طور کامل دور از ذهن به نظر می‌رسد. به عقیده نفیو سیاست‌گذاران آمریکا احتمالا در سالهای پیش‌رو از رویکردی کل‌نگر و همه جانبه مشابه با سومین رویکرد برشمرده‌شده استفاده خواهند کرد. در این رویکرد کلی‌نگرانه (بر خلاف سیاست تحریمی اخیر آمریکا در قبال ایران) باید اهداف و مکانیزم تصمیم‌گیری درباره تحریم برای تمامی بازیگران اقتصاد جهانی قابل درک باشد. سیاست‌گذاران آمریکایی در طراحی تحریم‌ها در آینده احتمالا توجه بیشتری به عدم تناقض منافع خود در کشور تحت تحریم با سیاست‌های محدودکننده خواهد داشت. برای مثال بدون شک آمریکا به‌واسطه وجود برخی منافع در کشور تحت تحریم حاضر به موافقت با برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام شد، اما بازگشت تحریم‌ها باعث از بین رفتن کامل این منفعت‌ها برای آمریکا خواهد شد. مدیر برنامه‌ریزی مرکز جهانی سیاست‌گذاری انرژی در ادامه با اشاره به یکی از تجربیات انرژی به رویکرد دوگانه و مغرضانه آمریکا در تحریم کردن یا تحریم نکردن کشورهای مختلف در مورد مساله‌ای مشترک پرداخته است. به عقیده نفیو، این رویکرد کج‌منشانه باعث ایجاد انگاره استفاده از تحریم‌های آمریکا در جهت منافع اقتصادی این کشور بدون توجه به منافع اقتصادی سایر کشورها شده است. وضعیتی که نمونه‌ای از آن به روشنی در لغو یک‌جانبه تحریم‌هایی هسته‌ای ایران قابل مشاهده‌است. بنابراین سیاست‌گذاران آمریکایی اگر می‌خواهند سایر کشورها را در آینده با تحریم‌های خود همراه کنند نخست باید در مکانیزمی شفاف سایر کشورها را نسبت به منافع تحریمی آگاه کنند و سپس رویکرد دوگانه در اعمال تحریم بر کشورهای مختلف را کنار بگذارد.
نفیو در پایان سخنرانی خود در دانشگاه کلمبیا به رویکردی که شرکت‌های آمریکایی می‌توانند برای کاهش اثر تحریم‌های احتمالی در آینده مورد استفاده قرار دهند پرداخته‌است. توصیه‌هایی که با اندکی تغییر قابل تعمیم به سایر کشورها نیز خواهد بود. بر این اساس شرکت‌های مختلف باید نسبت به ارزش‌دهی به متغییر احتمال تحریم در برنامه‌های کوتاه مدت، میان‌مدت و بلند مدت خود اقدام کرده و استراتژی و راهبرد خود را متناسب با این احتمالات تنظیم‌کنند. به خصوص کشورهایی مانند ایران که در معرض تحریم قراردارند باید در قراردادهای تجاری خود پوشش بیمه‌ای مخاطرات تحریم را مدنظر قرار دهند. افزون بر این اقتصادهای در معرض احتمال تحریم باید یک رویکرد ساختاری برای پیش‌بینی و پاسخ به تحریم‌ها وضع کنند و با کاهش احتمال آسیب‌پذیری عملیات اصلی خود از تحریم با استفاده از اقداماتی نظیر انتقال زنجیره تامین به مرزهای داخلی کشور احتمال اثرگذاری عمیق تحریم بر فعالیت‌های خود را به حداقل برسانند.
ارسال نظر