سایه مردان اقتصادی بر دولت هویدا

هوشنگ انصاری

در چند روز اخیر بخش‌هایی از چگونگی تشکیل کابینه‌های پی در پی و نحوه شکل‌گیری وزارتخانه‌های بازرگانی، اقتصادی، صنایع و پیشه و هنر در این ستون منتشر شده است. در بخش دیگری از کتاب «دولت‌های ایران از مشروطه تا ۱۳۶۱» که توسط مرکز انتشارات ریاست‌جمهوری منتشر شده است، به افزایش تعداد مردان اقتصادی در دولت هویدا می‌پردازد که تقدیم خوانندگان محترم می‌شود. کابینه ۵ ماه ۹۷

امیراسدالله اعلم بار دیگر در ۳۰ مهر ۱۳۴۲ کابینه نود و هفتم را تشکیل داد. این کابینه تا ۱۷ اسفند بر سر کار بود و منحل شد. در این کابینه وزارت صنایع و معادن و بازرگانی نام عوض کرده و بار دیگر وزارت اقتصاد تشکیل شد که عهده‌دار امور بازرگانی و صنعت و معدن بود.

عالیخانی در صدر

علینقی عالیخانی در کابینه نود و هشتم که توسط حسنعلی منصور در ۱۷ اسفند ۱۳۴۲ معرفی شده بود، همچنان وزیر اقتصاد بود و کابینه منصور ۲۱ وزیر و معاون داشت. وزارت آب و برق به منصور روحانی رسید. امیرعباس هویدا نیز تحت عنوان وزیر دارایی به کابینه راه یافت.

کابینه ۹۹

حسنعلی منصور کابینه‌اش را در ۱۵ آذر ۱۳۴۳ ترمیم کرد و وزارت فرهنگ و هنر را به تشکیلات دولت افزود. در کابینه نود و نهم باز هم عالیخانی، وزیر اقتصاد بود که صنعت و معدن، بازرگانی و امور اقتصادی را مدیریت می‌کرد.

کابینه ۱۰۰ به هویدا رسید

پس از ترور حسنعلی منصور به دست بخارایی، امیرعباس هویدا به نخست‌وزیری رسید. او ۱۳ سال پی در پی صدر اعظم بود. هویدا برای چیدن کابینه‌اش نیاز به عالیخانی را برای تصدی وزارت اقتصاد احساس کرد. کابینه صدم ۱۷ بهمن ۱۳۴۳ معرفی و تا ۲۴ مهر ۱۳۴۶ بر سر کار بود. سال‌هایی از اجرای برنامه سوم عمرانی در کابینه اول هویدا انجام شد.جمشید آموزگار در کابینه اول هویدا به عنوان وزیر دارایی به دولت راه یافت. او در این کابینه، ابتدا وزیر بهداشت بود.

کابینه ۳۵ عضوی

امیرعباس هویدا بار دیگر در ۲۶ مهر ۱۳۴۶ کابینه صدویکم را تشکیل داد. در این کابینه ۳۵ نفر وزیر و معاون نخست‌وزیر عضو بودند. کابینه صدویکم درست با شروع اجرای برنامه سوم فعالیت خود را آغاز کرد. علینقی عالیخانی همچنان وزارت اقتصاد را در چنگ داشت و سیاستگذاری صنعت و بازرگانی را نیز انجام می‌داد. عبدالمجید مجیدی در کابینه صدو‌یکم به عنوان وزیر تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی به دولت راه پیدا کرد. جمشید آموزگار وزیر دارایی کابینه صدویکم بود. کابینه هویدا در این دوره پرکار بود.

کابینه ۱۰۲

امیرعباس هویدا در ۳ آذر ۱۳۴۷، کابینه سوم خود و کابینه صد و دوم پس از مشروطیت را معرفی کرد. در این کابینه مردان اقتصادی تعدادشان زیاد شده بود و بر کل دولت سایه افکندند. علینقی عالیخانی پس از چند سال وزارت در ۱۹ مرداد ۱۳۴۸ جای خود را به هوشنگ انصاری داد. در این کابینه نیز وزارت اقتصاد همان وزیر صنایع و معادن و بازرگانی به شمار می‌آمد. صفی اصفیاء نایب نخست‌وزیر در امور اقتصادی کشور، عبدالمجید مجیدی وزیر کار، غلامرضا نیک‌پی وزیر آبادانی و مسکن، منوچهر گودرزی وزیر تولیدات کشاورزی، حسن زاهدی وزیر کشاورزی، منصور روحانی وزیر آب و برق، حسن شالچیان وزیر راه، عبدالعظیم ولیان وزیر اصلاحات ارضی و تعاون روستایی و مهدی سمیعی، مدیرعامل سازمان برنامه مردان اقتصادی کابینه بودند.

هوشنگ انصاری

کابینه صد و سوم در ۱۲ دی ماه ۱۳۴۹ توسط امیرعباس هویدا معرفی شد. هوشنگ انصاری در این کابینه همچنان وزیر اقتصاد بود. در این کابینه نیز وزارت صنایع و معادن و بازرگانی تاسیس نشده بود.

کابینه ۱۰۴

کابینه ۱۰۴ در ۲۲ شهریور ۱۳۵۰ توسط هویدا معرفی شد. هوشنگ انصاری در این کابینه نیز حضور داشت و از باب همایون که محل وزارت اقتصاد بود صنعت، بازرگانی و گمرکات و سیاست‌های مالی را مدیریت می‌کرد.

دوباره وزارت صنایع و معادن

کابینه صدو پنجم در ۷ اردیبهشت ۱۳۵۳ معرفی شد. در این سال برنامه پنجم عمرانی رژیم گذشته به سال سوم رسیده بود. قیمت نفت در بازارهای جهانی رشد سرسا‌م‌آوری را تجربه می‌کرد. هویدا این بار توانست انصاری را متقاعد کند که باید صنایع و معدن به عنوان یک بخش مستقل دارای وزارتخانه باشد. این کار انجام شد و فرخ نجم‌آبادی به عنوان وزیر صنایع و معادن انتخاب شد. در کابینه صدوپنجم، هوشنگ انصاری وزیر امور اقتصادی و دارایی و عبدالمجید مجیدی، رییس سازمان برنامه و بودجه بودند.