استراتژی برنده در بازار رکودی

امیرحسین جنانی/کارشناس بازار سرمایه در یک سال‌ اخیر روند بازار سهام به‌گونه‌ای بوده ‌است که می‌توان گفت افرادی که به این بازار اعتماد نکرده‌‌‌‌‌‌‌اند، حکم برنده را داشته‌‌‌‌‌‌‌اند؛ افرادی که در یک سال ‌اخیر پول خود را به سمت دارایی‌های طلامحور برده‌‌‌‌‌‌‌اند، بهتر از بازار سهام موفق به کسب بازدهی شده‌اند. برخی عوامل مانع از آن شده که در مقطع کنونی بورس تهران با افزایش قیمت‌ها همراه شود. طبیعتا نقش برخی متغیرها، مانند نرخ بهره و سیاست قیمت‌گذاری دستوری و بی‌ثباتی در تصمیمات سیاستگذار، نقش پررنگ‌تری از سایر موارد داشته و تا زمانی‌که سایه این ریسک‌ها از سر بازار زدوده نشود، بازار نمی‌تواند در کلیت خود رشد مستمری را تجربه کند.

پس از ریزش شاخص کل بازار در سال ۹۹، اقبال به ابزارهای نوین در بازار سرمایه بیشتر و به‌خصوص جایگاه معاملات آپشن در بین سرمایه‌گذاران پررنگ‌‌‌تر شد. فرهنگ‌‌‌سازی و آموزش در این حوزه هم نقش بسزایی داشته و بازار مشتقات توانسته است به‌نوعی به دوطرفه شدن بازار سرمایه کمک کند. اصلاح قیمتی بازار سهام طی مدت اخیر، سبب شده است ضرورت وجود استراتژی‌های پوشش ریسک برای بیمه سهام بیشتر از قبل درک شود. استراتژی‌‌‌هایی نظیر کاوردکال (خرید سهام و فروش اختیار خرید همان سهام) در بلندمدت بازدهی خوبی به همراه دارد. همچنین استراتژی کولار (خرید سهام و فروش اختیار خرید با اعمال بالا و خرید اختیار فروش با قیمت اعمال کمتر) می‌‌‌توانست به کمک اهالی بازار سهام بیاید تا با هزینه بسیار کم از سبد خود در برابر اتفاقات غیر‌قابل پیش‌بینی محافظت کنند.

بازار سرمایه در شرایطی قرار دارد که هرگونه تحولی در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی می‌‌‌تواند بازار را با نوسانات مثبت یا منفی همراه کند. به نظر می‌رسد بازار آپشن این قابلیت را دارد که در شرایط مختلف بازار بهترین راهبرد را در اختیار معامله‌‌‌گران قرار دهد. بازار در ناحیه‌ای قرار دارد که خیلی بی‌رمق است و در رکود قرار دارد. در این وضعیت یک استراتژی خوب می‌‌‌تواند استراتژی استرادل باشد. پیاده‌سازی این استراتژی این‌گونه است که اختیار خرید و فروش با قیمت اعمال یکسان برای دارایی یکسان خریداری می‌شود. زمانی که دو پوزیشن خرید اتخاذ می‌شود. اول آنکه محدودیتی در خصوص این راهبرد معاملاتی وجود ندارد. در همه کارگزاری‌‌‌ها می‌‌‌توان این استراتژی را پیاده کرد. این استراتژی زمانی استفاده می‌شود که بازار پرنوسان باشد و اگر بازار نوسان مثبت یا منفی را تجربه کرد، بازدهی خوبی نصیب معامله‌‌‌گر شود.

برای اجرای این استراتژی بهتر است سررسیدها بلندمدت‌‌‌تر باشد؛ چراکه تا آن زمان در بازه چهار یا پنج‌ماهه می‌توان فهمید که قدرت اخبار منفی یا مثبت بیشتر است. این استراتژی خوب است اما در این حالت، احتمال «لیکویید شدن» بسیار بالاست. دو موقعیت خرید دارید و اگر بازار رنج بماند، باعث می‌شود پول شما صفر شود و «لیکویید» شوید. آپشن‌‌‌ها به شرایط بازار و آینده آن جهت می‌دهند و معامله‌‌‌گران این بازار با رونق دادن به قراردادهای اختیار معامله در نهایت این سیگنال را می‌دهند که احتمالا بازار وارد فاز رونق شده است و اگر بازار وارد رکود شود و قراردادهای اختیار خرید که ارزش معاملات بالایی دارند با حجم کم یا ریزش شدید همراه شوند، این سیگنال منفی را به سیاستگذار می‌دهد که جو بازار مساعد نیست.

از اصلی‌‌‌ترین چالش‌‌‌های این بازار می‌‌‌توان به محدودیت‌های سامانه و هسته معاملات از قبیل محدودیت درج نماد در شرکت مدیریت فناوری و پیاده‌سازی‌‌‌های برخی استراتژی‌های مدیریت ریسک و وجه تضمین اشاره کرد. با راه‌‌‌اندازی وثیقه کردن سهام در کارگزاری‌‌‌ها، برخی از استراتژی‌‌‌ها نظیر کاوردکال، کاربرد بیشتری میان معامله‌‌‌گران داشتند. همچنان برخی از استراتژی‌‌‌ها نظیر کال‌اسپرد صعودی به وجه تضمین نیاز دارند. برخی کارگزاری‌‌‌ها در سال جاری اقدام به آزادسازی وجه تضمین برای اخذ موقعیت فروش در قرار دادن مبلغ پرمیوم خرید اختیار خرید در این استراتژی کردند.

حضور بازارگردان‌ها به‌عنوان فعالان اصلی در این بازار می‌تواند در تسهیل معاملات، تطبیق عرضه و تقاضا، ارائه قیمت‌های منصفانه و ایجاد نظام معاملاتی مناسب نقش کلیدی ایفا کند. از سوی دیگر راه‌اندازی مدل‌های جدیدی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مانند صندوق‌های پوشش ریسک یا صندوق‌هایی با ریسک بالاتر از حد معمول که مطلوب علاقه‌مندان به بازار ابزارهای مشتقه (اختیار معامله و آتی سهام) باشد، نیز از منظر پوشش ریسک سرمایه‌گذاران با مدیریت حرفه‌ای صندوق‌ها به رونق این ابزارها کمک خواهد کرد. انتظار می‌رود حجم معاملات بازار اختیار معامله طی سال‌های آتی همچنان به رشد خود ادامه دهد.