ازدواج مصلحتی عربستان و آمریکا

دولت بایدن به‌سرعت پاسخ داد و اعلام کرد روابط آمریکا با عربستان سعودی را بررسی خواهد کرد و نسبت به عواقب این اقدام هشدار داد. جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا، هم در یک نشست مطبوعاتی این پرسش را متوجه عربستان سعودی کرد که آیا آنها می‌خواهند در کنار روسیه بمانند؟ در مقابل، ریاض پاسخی غیرمعمول با جزئیات ارائه کرد. در خبرگزاری رسمی عربستان سعودی، یک مقام ناشناس هرگونه پیشنهادی مبنی بر اینکه این کشور علیه ایالات متحده عمل کرده است را رد و اعلام کرد تصمیم برای کاهش تولید تنها براساس ملاحظات اقتصادی بوده است. عربستان همچنین تایید کرد روابط با ایالات متحده آمریکا را یک رابطه استراتژیک می‌داند که در خدمت منافع مشترک هر دو کشور است.

رابطه عربستان و آمریکا رابطه عجیبی است. هیچ معاهده یا پیمان دفاعی متقابلی وجود ندارد که ایالات متحده را با عربستان سعودی پیوند دهد. در عوض، این یک ازدواج مصلحتی است که تنها بر نفت متمرکز شده است. این همکاری غیررسمی با یک قرار شام بیش از ۷۰ سال پیش در یک قایق نیروی دریایی ایالات متحده در کانال سوئز بین فرانکلین روزولت و چهره کمتر‌شناخته‌شده‌ای به نام عبدالعزیز بن سعود تثبیت شد. ابن سعود یک رهبر نظامی کاریزماتیک بود که رقبای خود را شکست داد تا بنیانگذار عربستان سعودی مدرن شود. او اهل دنیا نبود و این اولین‌باری بود که ابن سعود عربستان را برای ملاقات در کانال سوئز ترک می‌کرد. او هشت گوسفند را با خود به ناو یو‌اس‌اس کوئینسی آورد تا برای قرار شام با روزولت ذبح شوند.

بحث آنها روی نفت متمرکز نبود، اما محققان می‌گویند این توافق به شکل یک پیمان غیررسمی شکل گرفت که براساس آن ایالات متحده در ازای حمایت سیاسی، دیپلماتیک و آموزش نظامی برای پادشاهی نوپای آن زمان، از دسترسی به ذخایر نفت عربستان سعودی برخوردار می‌شد. ذخایر نفت عربستان سعودی بسیار زیاد بود، اما این پادشاهی فقیرتر از آن بود که بتواند با آن کار زیادی انجام دهد. بروس ریدل بعدها در کتاب خود با عنوان «پادشاهان و روسای جمهور: عربستان سعودی و ایالات متحده» از زبان فرانکلین دلانو روزولت نوشت: «تنها ایالات متحده منابعی برای کمک به اقتصاد عربستان داشت تا زمانی که تولید نفت به اندازه کافی رشد و پادشاهی آن را حلال کند.» در سال‌های پس از ۱۹۴۵، این دیدار به عنوان آغاز یک رابطه منفعت متقابل اسطوره‌سازی شد. عکس‌های روزولت و ابن سعود در پایگاه‌های دیپلماتیک عربستان در سراسر جهان نصب شد. اما در حقیقت، هیچ زمین‌لرزه فوری‌ای پس از این جلسه وجود نداشت.

روزولت تنها دو ماه پس از ملاقات با ابن سعود درگذشت. هری اس ترومن جایگزین او شد که نگاه محتاطانه‌تری به پادشاهی داشت. تولید نفت عربستان رشد کرد، اما تاثیری فوری نداشت: برآوردهای بعدی نشان داد در سال ۱۹۵۰، پس از سال‌ها رشد نفتی، درآمد عربستان سعودی کمتر از درآمد متوسط شهرهای آمریکا بود. زمانی که پالایشگاه‌های نفت عربستان سعودی درنهایت رونق گرفتند، دیری نپایید که برخی از آمریکایی‌ها شروع به این سوال کردند که دقیقا نقطه گسترده‌تر این رابطه چیست. در سال‌های ۱۹۷۲ و ۱۹۷۳، تحریم نفتی به رهبری عربستان سعودی علیه کشورهای حامی اسرائیل در جنگ یوم کیپور، ایالات متحده را به طور خاص هدف قرار داد و عربستان سعودی با ثروتمندتر شدن، قدرتمند شد.

یکی از دیپلمات‌های آمریکایی در سال ۱۹۷۷ در میان دور دیگری از تنش‌ها به واشنگتن‌پست گفت: «ما به نقطه‌ای می‌رسیم که بیشتر به آنها وابسته هستیم تا آنها به ما. مهم نیست چه دوستان خوبی هستیم، این یک موقعیت ناسالم برای ماست.» خارج از موضوع نفت، منافع مشترک زودگذر بود. زمانی که روزولت و ابن سعود در سال ۱۹۴۵ با یکدیگر ملاقات کردند، بیشتر بحث‌ها حول محور چشم‌انداز یک کشور یهودی در اسرائیل بود که رهبر عربستان سعودی به‌شدت مخالف بود. اما اختلافات بر سر آرمان فلسطین بعدا ریشه بسیاری از اختلافات شد. بعدها، هم واشنگتن و هم ریاض در جنگ سرد و پس از انقلاب ایران در سال ۱۹۷۹ در مخالفت با تهران متحد شدند. عربستان سعودی در دهه ۱۹۹۰ به یکی از خریداران عمده کالاهای نظامی ایالات متحده تبدیل شد و صنعت تسلیحات آمریکا را با همان پولی که از طریق فروش نفت استخراج می‌کرد، تقویت کرد.

اما جنگ سرد به پایان رسید. عربستان سعودی اکنون خود را به دلایل اقتصادی در اوپک‌پلاس با مسکو همسو می‌بیند. در همین حال، دولت بایدن به دنبال احیای توافق هسته‌ای بین ایران و سایر قدرت‌های جهانی است و علاقه چندانی به معرفی تهران به عنوان دشمن خود ندارد. از زمان حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به آمریکا، خشم شدیدی نسبت به تحمل عربستان سعودی به‌عنوان منبع افراط‌گرایی مذهبی وجود داشته است. هر پیوندی که ممکن است در گذشته بین رهبرانی مانند روزولت و بن سعود وجود داشته باشد، بین بایدن و محمد بن سلمان وجود ندارد. اکنون عربستان سعودی با فشار بر کاهش تولید در اوپک‌پلاس، نه‌تنها به طور غیرمستقیم از روسیه حمایت یا جهان را به سمت رکود نزدیک می‌کند، بلکه پایه‌های روابط بسیار لغزنده مبتنی بر نفت خود با ایالات متحده را نیز متزلزل می‌کند. اگر بایدن به برخی از قانونگذاران دموکرات گوش کند، این ازدواج مصلحتی در نهایت می‌تواند به سمت طلاق پیش برود.