وزیر علوم: فرآیندها انجام شده و جزئیات دسترسی استادان، بهزودی ابلاغ می‌شود
قطار اینترنت طبقاتی در ایستگاه دانشگاه
روز گذشته وزیر علوم با اعلام اینکه تمام فرآیندهای مربوط به اختصاص اینترنت باز به استادان دانشگاه‌‌‌ها انجام شده است، اعلام کرد که جزئیات تخصیص این دسترسی ویژه برای دانشگاهیان به زودی ابلاغ خواهد شد. این در حالی است که در ماه‌‌‌های اخیر بسیاری از کنشگران و فعالان، مخالفت خود را نسبت به طرح اینترنت طبقاتی و گسترش آن به اقشار مختلف جامعه ابراز کرده و حتی کارزاری هم در این زمینه به راه انداخته‌‌‌اند؛ کارزاری که تاکید می‌کند چشم‌‌‌انداز آینده این طرح جز قطع دسترسی به اینترنت بین‌الملل و فرو رفتن در فضایی تاریک و مجهول نیست.
طرحی برای تشدید شکاف دیجیتال
روز گذشته محمدعلی زلفی‌‌‌گل، وزیر علوم اعلام کرد که اختصاص اینترنت باز به استادان دانشگاه‌‌‌ها به طور جدی دنبال و جزئیات آن به زودی ابلاغ می‌شود. او در این مورد به خبرگزاری مهر گفت: «از دانشگاه‌‌‌ها خواسته شده بود فهرست اعضای هیات علمی خود را برای دسترسی به اینترنت باز ارائه دهند. دسترسی به اینترنت باز به منظور استفاده از سکوها و تارنماهای بین‌المللی با محتوای علمی، آموزشی، پژوهشی و فناوری صورت می‌گیرد.»
زمزمه‌‌‌های رسیدن قطار اینترنت طبقاتی به دانشگاه‌‌‌ها و دانشگاهیان از اواخر سال گذشته و زمانی آغاز شد که معاون حقوقی و امور مجلس وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اعلام کرد که در نامه‌‌‌ای به روسای دانشگاه‌‌‌ها، خواسته شده تا برای دسترسی اعضای هیات علمی‌‌‌شان به اینترنت باز، فهرستی از اسامی این افراد را تهیه و ارائه کنند. ظاهرا این نامه بر اساس مصوبه مربوط به صد و بیست‌‌‌ونهمین جلسه کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه ارسال شده و طبق آن دستور تهیه فهرستی از اعضای هیات علمی دانشگاه‌‌‌ها برای بهره‌‌‌مندی از اینترنت باز داده شده بود.
در همان زمان گروهی از استادان و دانشگاهیان نسبت به ایجاد چنین دسترسی خاص و ویژهای انتقاد کردند. مرضیه ادهم، استاد دانشگاه و طراح کارزار مخالفت با اینترنت طبقاتی در این مورد به «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌گوید: «با شروع زمزمه‌‌‌های مربوط به ارائه اینترنت باز به اساتید دانشگاه، گروهی در دانشگاه‌‌‌ها با اعلام اینکه از چنین طرحی استفاده نخواهند کرد، مخالفت خود را با آن اعلام کردند. هر چند می‌‌‌دانیم قرار گرفتن در چنین دو‌راهی سخت است، اما باید یک تصمیم اخلاقی گرفته شود.» او با تاکید بر اینکه چنین طرحی نمی‌تواند تداوم داشته باشد و موقتی خواهد بود، می‌‌‌گوید: «ارائه اینترنت باز یا طبقاتی به اقشار مختلف جامعه، حکم امتیاز ویژهای را دارد که با فراهم آوردن دسترسی آزاد برخی افراد به اینترنت بین‌الملل، از مشکلات و معضلاتی که افراد جامعه برای بهره‌‌‌مندی از ارتباطات آزاد و جهانی با آن مواجه هستند، دور شوند. از طرفی چنین طرحی در واقع فلسفه تشویق به استفاده از اینترنت داخلی را در پشت خود دارد تا به این ترتیب در فرآیند قطع دسترسی به اینترنت بین‌الملل و انتقال به اینترنت داخلی، گروه‌‌‌ها‌‌‌یی از جامعه سکوت کنند. با این همه اما حتی افرادی هم که از اینترنت طبقاتی و دسترسی آزاد به ارتباطات بین‌الملل بهره‌‌‌مند شوند، تا همیشه این امکان را نخواهند داشت و بعد از آنکه این رانت را از دست بدهند، با فضایی یک‌‌‌سویه و تاریک در اینترنت داخلی مواجه خواهند شد.»
از طرفی، بسیاری از کارشناسان و کنشگران اجتماعی هم طرح ارائه اینترنت طبقاتی را اقدامی در جهت تشدید شکاف دیجیتال در جامعه می‌‌‌دانند. حامد بیدی، کنشگر اجتماعی و کارشناس ارتباطات اینترنتی در این زمینه به «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌گوید: «اینکه اسم این طرح را اینترنت باز، حرفه‌‌‌ای یا ویژه بگذارند، تنها برای آن است که حساسیت افراد را نسبت به آن کاهش داده و کمی بتوانند واکنش‌‌‌ها را نسبت به این طرح، تلطیف کنند. اما واقعیت این است که طرح اینترنت طبقاتی که از سال گذشته در دستور کار دولت و وزارت ارتباطات قرار گرفت، از شهریور ماه گذشته و به بهانه‌‌‌های امنیتی - که بهترین توجیه بوده- به شکلی جدی دنبال شده است تا مواردی که با سد افکار عمومی مواجه می‌‌‌شوند به سادگی توجیه‌‌‌پذیر شوند.»
او در ادامه با تاکید بر اینکه تشدید شکاف دیجیتال یکی از مهم‌ترین تبعات اجرای طرح اینترنت طبقاتی است، می‌‌‌گوید: «در این میان، عمیق‌‌‌تر شدن شکاف دیجیتال یکی از تاثیرات مهم طبقاتی کردن اینترنت است که شاید کمتر به آن توجه شود. اما در حقیقت طبقاتی کردن اقشار و گروه‌‌‌های مختلف جامعه و تعریف دسترسی‌‌‌های خاص برای آنها به ارتباطات اینترنتی، باعث می‌شود تا فاصله میان این افراد با یکدیگر و مردم معمولی بیشتر شود. اجرای این طرح با ایجاد دسترسی آزاد به اینترنت بدون فیلتر، در نهایت این گروه‌‌‌ها را از مشکلات مردم عادی برای بهره‌‌‌مندی از اینترنت بین‌الملل دور نگه می‌دارد و به این ترتیب شکاف دیجیتال در جامعه را بیشتر و عمیق‌‌‌تر می‌کند.»
در واقع جلوگیری از تشدید شکاف دیجیتال، یکی از اهداف کارزار مخالفت با اینترنت طبقاتی هم هست که تاکید می‌کند: «دسترسی آزاد به اینترنت بدون فیلتر، به صورت برابر و برای همه، تحت قوانینی در چارچوب حقوق بشر برای حفظ حقوق کاربران و کسب‌و‌کارها، از حقوق بدیهی شهروندی است و هیچ کس حق ندارد با رویکردی قیم‌‌‌مآبانه تصمیم بگیرد که چه کسی حق استفاده از چه محتوا و خدماتی را دارد یا ندارد.»
چشم‌‌‌پوشی از مشکلات واقعی دانشگاهیان
ارائه اینترنت طبقاتی به استادان دانشگاه‌‌‌ها و ایجاد دسترسی آزاد به اینترنت بین‌الملل برای آنها در حالی دنبال می‌شود که بسیاری از آنها این کار را از اساس بیهوده می‌‌‌دانند و معتقدند این طرح با اهدافی خاص ارائه می‌شود و اراده‌‌‌ای برای حل مشکلات واقعی در این زمینه وجود ندارد. این افراد قطع مکرر دسترسی به پایگاه‌‌‌های علمی و پژوهشی بین‌المللی و کاهش همکاری‌‌‌های علمی با دانشگاه‌‌‌ها و مراکز علمی جهان را مهم‌ترین این مشکلات می‌‌‌دانند که راه‌‌‌حل آنها را اقداماتی به جز ایجاد دسترسی به اینترنت آزاد می‌‌‌دانند.
حامد بیدی در تایید این موضوع به «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌گوید: «شفافیت در اجرای این طرح برای دانشگاهیان وجود ندارد. بسیاری از مدافعان طرح اینترنت طبقاتی برای اساتید دانشگاه‌‌‌ها، آن را روشی برای دور زدن تحریم‌‌‌ها می‌‌‌دانند؛ در حالی که این ادعا تنها توجیهی بی‌‌‌معنی است.» او معتقد است: «اگر واقعا هدف شکستن تحریم‌‌‌ها باشد، بهتر است دسترسی دانشگاهیان به دایرکتوری‌‌‌ها و پایگاه‌‌‌های علمی جهانی را که به دلیل عدم‌پرداخت حق‌‌‌اشتراک قطع شده، با پرداخت بدهی‌‌‌ها دوباره برقرار کنند.»
به عقیده این کارشناس و کنشگر، ایجاد دسترسی آزاد به پلتفرم‌‌‌ها و وب‌سایت‌‌‌های عمومی با طرح اینترنت طبقاتی هم تنها تایید این فرضیه است که کاربران ایرانی تنها مصرف‌کننده هستند. او در این زمینه می‌‌‌گوید: «فیلتر پلتفرم‌‌‌های عمومی مانند یوتیوب و ایجاد دسترسی به آنها برای اقشار خاص با اینترنت طبقاتی، نشان از عدم‌درک داینامیک شبکه اینترنت دارد. گویا این تصور وجود دارد که کاربران ایرانی صرفا مصرف‌کننده هستند و تعامل‌‌‌شان با این پلتفرم‌‌‌ها یک‌‌‌سویه است. این در حالی است که پژوهشگران، دانشجویان و حتی دانش‌‌‌آموزان زیادی وجود دارند که به شکلی مستقل روی این پلتفرم‌‌‌های بین‌المللی اقدام به تولید محتوا می‌کنند. در واقع استفاده آزاد و همگانی از مزایای چنین پلتفرم‌‌‌های عمومی بین‌المللی، می‌توانست به تعامل و هم‌‌‌افزایی جهانی بهتر بینجامد.»
این در حالی است که بسیاری از استادان دانشگاه‌‌‌ها و دانشجویان معتقدند که آنها همین حالا هم با استفاده از حساب‌‌‌های کاربری داخلی در شبکه دانشگاه‌‌‌های کشور، امکان دسترسی به وب‌سایت‌‌‌های علمی و پایگاه‌‌‌های پژوهشی جهانی را دارند و با این اوصاف، ارائه اینترنت طبقاتی را اقدامی در جهت تامین اهدافی خاص می‌‌‌دانند. مرضیه ادهم در این مورد به «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌گوید: «اینترنت آکادمی در همه جای دنیا وجود دارد و چیز غریبی نیست، چون دانشگاهیان همین حالا هم با اکانت‌‌‌های دانشگاهی خودشان از آن بهره‌‌‌مند هستند.» او با تاکید بر اینکه بهتر است به جای ارائه چنین طرح‌‌‌های بی‌‌‌نتیجه‌‌‌ای، به مشکلات واقعی قشر دانشگاهی پرداخته شود، می‌‌‌گوید: «اگر واقعا نگرانی و دلسوزی برای توسعه پژوهش‌‌‌ها و پروژه‌‌‌های علمی در کشور وجود دارد، بهتر است با پرداخت بدهی‌‌‌های مربوط به حق اشتراک پایگاه‌‌‌های علمی و پژوهشی بین‌المللی، از قطع دسترسی دانشجویان و اساتید به این وب‌سایت‌‌‌ها جلوگیری شود. از طرفی، در حالی بر استفاده از شبکه‌‌‌های داخلی تاکید می‌شود که هنوز دانشگاه‌‌‌های کشور شبکه داخلی یکپارچه با دسترسی کافی ندارند و دانشجویان و اساتید برای جست‌وجو و دسترسی به داده‌‌‌ها، مقالات و تحقیقات دانشگاه‌‌‌های دیگر با مشکلات مختلفی درگیر هستند.»
در حقیقت به وضوح مشخص است که اینترنت طبقاتی، آزاد یا ویژه، حکم چسب زخمی کوچک بر زخم عمیق فیلترینگ را دارد که طبیعتا نمی‌تواند در قالب درمانی قطعی، اثربخش باشد و مخالفت‌‌‌های گسترده با آن در میان اقشار مختلف جامعه هم گواهی بر این مدعاست.
