دکتر ناصر رضایی عضو هیات علمی گروه گردشگری، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری همان‌گونه که وجود آمار و اطلاعات بهنگام، صحیح، دقیق و قابل‌اطمینان، نقشی حیاتی در بقا و توسعه یک سازمان ایفا می‌کند، نبود شاخص‌های فوق می‌تواند تأثیرات و عوارض نامطلوبی به همراه داشته باشد زیرا هرگاه مبنای تصمیم‌گیری، آمار و اطلاعات نارسا و غلط باشد، در این صورت جز تصمیم‌گیری ناصواب نتیجه‌ای دیگر عاید نخواهد شد و به میزان اهمیت این تصمیم‌گیری، میزان پیامد سوء این آمار و اطلاعات غلط شدت پیدا می‌کند. اهمیت این امر وقتی روشن‌تر می‌شود که موضوع کاربرد آمار و اطلاعات، کلان و استراتژیک باشد. متأسفانه یکی از ضعف‌های آشکار واحدهای آماری در سازمان‌های موجود در کشور ما نبود ساختار منسجم واحدهای آماری برای ایجاد اطلاعات مورد نظر بدنه مدیریتی است و در بسیاری از موارد داده‌های خام گردآوری شده در قالب تلخیص داده‌ها و یا آمارنامه‌های سالانه منتشر می‌شود، بدون اینکه از آنها در تولید اطلاعات مدیریتی و تولید دانش بهره گرفته شود. از سوی دیگر بررسی جایگاه گردشگری در اقتصاد کشورهای مختلف و توسعه اقتصادی و اجتماعی نشان‌دهنده اهمیت این مقوله از صنعت است. نگاه دولت‌ها به گردشگری با توجه به نقش آن در درآمدهای ملی بعد یا در کنار صنایع نفت، اتومبیل‌سازی و ارتباطات دگرگون شده است. اما متأسفانه با وجود اهمیت بسیار بالای این صنعت و ارزش و اهمیت اطلاعات و آمار در این مقوله، کشور ما با کمبود و ناهماهنگی‌های بسیار در زمینه تولید آمارهای صحیح و قابل اعتماد گردشگری روبه‌رو است. در ایران نهادهای مسوول گردآوری آمار و اطلاعات گردشگری عبارتند از: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، اداره کل اتباع خارجه وزارت امور خارجه، اداره کل اتباع خارجه نیروی انتظامی (ناجا) و سازمان گمرک کشور. حساب اقماری گردشگری چیست؟ حساب اقماری گردشگری یکی از حساب‌های اقماری نظام حساب‌های ملی است که در سال‌های اخیر به‌منظور ارائه یک حساب اقتصادی از فعالیت‌های گردشگری مورد توجه قرار گرفته است. برخی از کشورها با پی بردن به نقش و اهمیت تهیه یک حساب اقتصادی برای فعالیت‌های گردشگری و تأثیر آن در بهبود سطح فعالیت‌های اقتصادی و مجموعه اقتصاد ملی، اقدام به تهیه و ارائه چنین حسابی کرده‌اند. تهیه حساب اقماری گردشگری به ویژه برای کشورهایی که از جاذبه‌ها و توانمندی‌های گردشگری بالایی برخوردارند، ابزاری سودمند و کارآ در سازماندهی و برنامه‌ریزی فعالیت‌های گردشگری است. ساختار بنیادی حساب‌های اقماری گردشگری بر پایه ایجاد موازنه بین عرضه و تقاضای محصولات تولیدی از فعالیت‌های گردشگری در مجموعه اقتصاد است. اندیشه اصلی تهیه چنین حسابی، تجزیه و تحلیل کلیه جنبه‌های تقاضا برای کالاها و خدماتی است که ممکن است توسط فعالیت‌های گردشگری پدیدار شود. از این دیدگاه گردشگری ماهیتا پدیده‌ای مبتنی بر تقاضا به‌شمار می‌رود. مصرف بازدیدکنندگان تنها منحصر به استفاده از کالاها و خدمات از پیش تعیین‌شده صنایع خاص تولیدی نیست. آنچه باعث تمایز گردشگر می‌شود شرایط موقتی وی است، نه آنچه کسب می‌کند. این ویژگی مصرف‌کنندگان در چارچوب حساب‌های ملی دیده نشده و برای مواجهه با این امر از حساب‌های اقماری استفاده و به ضمیمه حساب‌های ملی اضافه می‌شود. حساب اقماری گردشگری چارچوبی مفهومی برای همساز کردن داده‌های اطلاعاتی گردشگری مربوط به عرضه و تقاضا است و گستره وسیعی از کل تقاضای داخلی گردشگری شامل مصرف گردشگری، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص گردشگری و مصرف جمعی (اشتراکی) گردشگری است، به همین دلیل برآورد و تحلیل گردشگری نیازمند طبقه‌بندی ویژه تولیدات و فعالیت‌های تولیدی است. این طبقه‌بندی به: ۱- تولیدات (عمدتا تولیداتی که به هزینه گردشگری مربوط می‌شود) و ۲- فعالیت‌های تولیدی (که اساسا برای تعیین صنایع گردشگری می‌باشند) اشاره دارد. رابطه گردشگری با انواع زیادی از فعالیت‌های اقتصادی سبب شده است که علاقه‌ای برای برآورد جنبه‌های اقتصادی و سودآور آن به‌خصوص درباره مکان‌های موردبازدید و محاسبه وابستگی درونی این پدیده با دیگر فعالیت‌های اقتصادی پدید آید. این ویژگی‌های خاص بازدیدکننده را نمی‌توان درون هسته مرکزی به وضوح دریافت، زیرا در این نظام، معامله‌گران بر اساس «نظام حساب‌های ملی» ویژگی‌های (نسبتا) ثابت ازجمله کشور محل اقامت طبقه‌بندی می‌شوند. به‌منظور رفع چنین موانعی، نظام حساب‌های ملی ۱۹۹۳ پیشنهاد می‌کند از «حساب‌های اقماری» که به هسته مرکزی «نظام حساب‌های ملی» الحاق شده است استفاده و مفاهیم، تعاریف، طبقه‌بندی‌ها و قوانین حسابداری از آن حساب اقماری اخذ شود. در واقع هدف حساب اقماری گردشگری تحلیل و بررسی جزئی و دقیق تمامی جنبه‌های تقاضا برای کالا و خدمات مرتبط با فعالیت‌های بازدیدکنندگان (گردشگران)، مشاهده و تشخیص واسطه‌های عملیاتی جهت تامین آن کالاها و خدمات در محدوده اقتصادی موجود و شرح و توصیف چگونگی تاثیر متقابل تامین خدمات و کالاها با دیگر فعالیت‌های اقتصادی است. مهم‌ترین ویژگی‌های حساب‌های اقماری گردشگری عبارتند از: تحلیل دقیق تمام جنبه‌های تقاضا برای کالا و خدماتی که ممکن است با گردشگری مرتبط باشد، برقراری واسطه واقعی بین تامین چنین خدمات و کالاهایی درون یا بیرون اقتصاد موردنظر و شرح چگونگی تعامل این تامین خدمات و کالا (از منابع داخلی یا وارداتی) با دیگر فعالیت‌های اقتصادی که تمام این امور با استفاده از جداول تامین و بهره گرفته می‌شود و به‌عنوان یک مرجع صورت می‌پذیرد. حساب اقماری گردشگری در حقیقت بر ابعاد اقتصادی سفرهای گردشگری تمرکز می‌کند و این تاثیر اکثرا از طریق هزینه‌های صرف شده توسط بازدیدکنندگان یا کسانی ایجاد می‌شود که برای آنها هزینه می‌کنند. در موقعیت بازدیدکننده قرار گرفتن به معنای بودن در وضعیتی موقتی است که به سفری خاص وابسته است. هنگامی که سفر به پایان می‌رسد، فرد موقعیت خود را به‌عنوان یک بازدیدکننده از دست می‌دهد.