ایران در گردهمایی هنرهای دستی ؛ از فرش تا مینیاتور

فائزه محمدی: نوزدهمین نمایشگاه بین‏المللی صنایع‏دستی میلان ایتالیا، در حالی به پایان رسید که به گفته مسوولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، هنرمندان ایرانی توانستند به فروشی بالغ بر ۷۸ هزار و ۶۰۰ دلار یعنی رقمی حدود ۲۶۰ میلیون تومان دست پیدا کنند و این تنها، درآمدی است که توسط ۶ هنرمند صنایع دستی به دست آمده است. به گزارش «دنیای اقتصاد» ، در این نمایشگاه ایران به‏عنوان فعال‏ترین و مهم‏ترین کشور حاضر در زمینه تولید و تنوع محصولات صنایع دستی معرفی و به همه هنرمندان ایرانی به همین مناسبت لوح تقدیر اهدا شد. نمایشگاه صنایع دستی میلان ایتالیا به‌عنوان بزرگ‌ترین گردهمایی هنرهای دستی جهان است؛ نمایشگاهی ۱۰ روزه که هر سال در ماه دسامبر برگزار می‏شود.

غرفه کوچک ایران

در نوزدهمین نمایشگاه میلان، فضایی به مساحت ۳۰۰ متر مربع برای تمام غرفه‌داران ایرانی تخصیص داده شده بود؛ فضایی حدودا یک‌هشتم فضایی که کشور هند در اختیار داشت و برابر با مساحتی که کشور تبت برای نمایش هنر و فرهنگ خود در نظر گرفته بود.

از آنجا که بسیاری از بازدیدکنندگان حتی نام ایران را با عراق اشتباه می‏گرفتند و از نابسامانی و جنگ آن ابراز ناراحتی می‏کردند، غرفه‌داران ایرانی به جای رایزنان رسمی فرهنگی کشور وظیفه روشنگری داشتند. برخی گردشگران نیز از غرفه ایران دیدن کردند و از خاطراتشان از سفر به ایران می‏گفتند؛ از کشور شگفتی که در سفر شناخته‏اند و مردم عزیزی که یافته‏اند و افسوس می‌خوردند که دیگران از این مردم و سرزمین چیزی نمی‏دانند. بعضی‏هایشان به صراحت می‏گفتند که پیش از این، دوستانشان از سفر به ایران منعشان کردند و حالا چقدر خوشحالند که به حرف آنها گوش نکرده‏اند.

در غرفه ایران از این حرف‏ها بسیار شنیده می‏شود؛ از مردمی که از زیبایی ایران می‌گویند،‌اما تاسف بزرگ‌تر آن است که چرا سهم کشورمان از این نمایشگاه اینقدر اندک است؟! اینقدر کم که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تنها به آوردن تعداد اندکی هنرمند اکتفا کرده و زحمتی برای معرفی بهتر و بیشتر صنایع دستی و فرهنگ کشورمان به خود ندادند. البته بماند که همین غرفه کوچک سازمان میراث فرهنگی، سال گذشته اصلا وجود خارجی نداشت و تنها محصولی که در میلان با نام ایران به فروش می‏رسید، خرما بود.

محصولات ایران

امسال به‌غیر از خرما محصولات دیگری نیز از ایران در این نمایشگاه عرضه شدند؛ از فرش گرفته تا سفال، سفره قلمکار و مینیاتورهای کار‌شده روی استخوان شتر، پسته، زعفران، شله‌زرد و آبگوشت. به نظر می‏رسد برای جاافتادن این محصولات باید برنامه‏ریزی و تبلیغ بهتری صورت گیرد؛ چنانچه خرمای ایرانی به واسطه حضور چند‌ساله تقریبا به محصول پرطرفداری تبدیل شده اما هنوز هستند کسانی که آن را با شکلات اشتباه می‏گیرند. پسته ایرانی نیز با پسته ایتالیایی متفاوت است اما طعم بهتر آن برای جذب مشتری کافی است و زعفران هنوز احتیاج به معرفی دارد چون ایتالیایی‏ها طرز استفاده از آن را به شیوه ما نمی‏دانند.

به گفته غرفه‌داران ایرانی در این نمایشگاه، سفره قلمکار مخاطب ندارد و فرش نیز برای خریداران گران است. از سوی دیگر، برخی هنرمندان که از طرف سازمان میراث فرهنگی به این نمایشگاه رفتند، گله داشتند که تنها ۱۰ روز مانده به شروع نمایشگاه از آنها دعوت به حضور شده است. مسوول بخش ایران هم در این رابطه به خبرنگار «دنیای اقتصاد» گفت: برای همین غرفه کوچک، سازمان میراث فرهنگی بارها به میز مذاکره نشسته و هر بار مسوولی در این سازمان جا به جا شده و کار بارها به تعویق افتاده است، البته غرفه‏داران بخش سازمان میراث فرهنگی هزینه‏ای بابت غرفه‏ها نپرداختند و گفته می‌شود به پشتوانه کارنامه کاری خود، برای حضور در نمایشگاه انتخاب شدند؛ حضوری که بهتر از سال قبل بود، اما هنوز برای تمدنی به وسعت سرزمین پارس ناکافی می‏نماید.

مسوول کنسولگری ایران در میلان نیز سری به غرفه‏ها زد و از همین فضای ۳۰۰ متری تنها تعدادی را دید و از باقی غرفه‌ها گذشت.

سفره آبگوشت در میلان!

در این میان یکی از غرفه‌ها در کنار دیگر محصولاتش شله زرد هم پخت و فروخت، اما شیرینی بخش ایران به سفره آبگوشتی بود که به همت غرفه‏داران و به سبک ایرانی در نمایشگاه میلان پهن شد؛ فرش‏هایی که روی زمین انداختند، سفره‏ای که پهن کردند، سبزی‏هایی که چیدند، همگی به سبک ایرانی روی زمین نشستند، آبگوشت خوردند، گوشت کوبیدند و عکاسان و سیاحانی که جمع شده بودند و عکس می‏گرفتند. یکی دیگر از جاذبه‌های مهم نمایشگاه صنایع دستی میلان عرضه غذاهای محلی کشورهای مختلف در رستوران‌هایی بود که به سبک آن کشورها درست شده و همواره با استقبال بازدیدکنندگان مواجه می‏شده است. ویتنامی‌ها، چینی‌ها، هندی‌ها و به‌طور خاص کشورهای اروپایی در این زمینه پیشرو هستند و فضای رستوران‌های خود را نیز با موسیقی‌های زنده محلی تلطیف می‏کردند؛ امکانی که طی سال‌های اخیر ایران هیچ بهره‌ای از آن نبرده است.

سالن ملل

۱۲۳ تمدن کوچک و بزرگ برای مدتی اندک جمع شدند و هر کدام سعی در معرفی خود به بهترین نحو داشتند؛ افغان‏ها فرش می‏فروختند، با فروشندگانی خارجی که لباس افغانی به تن داشتند و جواهرات این کشور را به خود آویخته بودند. غرفه‏های تبتی به سبک زندگی مردم این کشور تزئین شده بود و معبدی در میانه این فضا قرار داشت تا موبدان با لباس‏های رسمی خود مردم را تبرک و مردمان اروپا را بیش از پیش با مراسم و فرهنگ خود آشنا و به سفر به این کشور تشویق کنند. تبتی‏ها حتی از خطاطی خود نیز بهره برده‌اند و در ازای نوشتن نام بازدیدکنندگان به زبان مادری درآمدزایی کردند؛ فرصت‏هایی که ما ندیده‌ایم ولی از چشم آنها دور نمانده است. این هنرنمایی‏ها به تبت ختم نمی‏شد؛ در گوشه‌ای دیگر غرفه کشورهای آفریقایی قرار داشتند که هر ساله با مجسمه‌های چوبی و مفرغی خود در نمایشگاه حاضر می‏شوند و هر بعد از ظهر نیز به‌طور گروهی بر سازهای کوبه‏ای خود می‏کوبیدند تا جذب مخاطب کنند. پشت بخش ایران غرفه سوری‌ها قرار داشت که انواع شیرینی‏ها و خوراکی‏های محلی خود را به نمایشگاه آوردند و رستورانی به سبک سوری بنا کردند و به‌رغم جنگی که در کشورشان بیداد می‏کند هر شب بعد از اتمام کار به رسم دیرینه موسیقی نواختند و پایکوبی کردند. زیبایی غرفه آمریکا نیز به سرخپوستانی بود که با لباس بومی به سبک کابوها با طناب هنرنمایی می‏کردند و شاخ گاو می‏فروختند؛ در کنار مردمانی سفید و بور که زمانی قاره شان را به تسخیر درآوردند.

گرچه موفقیت هنرمندان صنایع دستی ایران در نوزدهمین نمایشگاه بین‏المللی صنایع دستی میلان ایتالیا نشان‏دهنده قابلیت بالای صنایع دستی ایرانی در جذب بازارهای بین‏المللی و ایجاد فرصت‏های قابل توجه برای اقتصاد کشور و توسعه صادرات غیرنفتی است، با این حال هنوز انتظار می‏رود با توجه به پتانسیل‏های ایران در صنایع دستی، برنامه‏ریزی‏های کارآمدتر برای حضور هنرمندان صنایع دستی ایران در نمایشگاه‌های خارجی در نظر گرفته شود؛ امری که می‏تواند در کنار رونق اقتصادی این حوزه، زمینه‏های مناسبی برای حضور گردشگران خارجی در کشورمان مهیا سازد. نمایشگاه صنایع دستی امسال تمام شد و اکسپوی میلان در پیش است؛ نمایشگاهی که پیش‌بینی می‌شود ۲۰ میلیون بازدیدکننده را از سرتاسر جهان به این شهر بکشاند. فرصت‏هایی که نباید به آسانی از دست رود.