گروه گردشگری: شورای جهانی گردشگری و سفر (WTTC) بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۴ شاخصی به نام «پایش رقابت‌پذیری» تهیه کرد که چندین مفهوم اساسی برای توسعه صنعت گردشگری را مد نظر داشت. با وجود استقبال جامعه جهانی، قلمرو و دامنه‌ این شاخص محدود بود. پس از آن مجمع جهانی اقتصاد (WEF) و چند عضو دیگر به همکاری فراخوانده شدند تا عمق و گستره داده‌ها بیشتر شود. هدف شاخص رقابت‌پذیری سفر و گردشگری، ارائه ابزار راهبردی جامع برای اندازه‌گیری و کنترل عوامل و سیاست‌هایی است که برای توسعه سفر و گردشگری در کشورهای مختلف، مورد توجه هستند. نتایج کمی داده‌های این شاخص به دست‌اندرکاران نشان می‌دهد «چگونه با یکدیگر کار کنند» تا ضمن ارتقای رقابت‌پذیریِ صنعت سفر و گردشگری، در رشد ملی و رونق اقتصادی مشارکت کنند. علاوه‌بر این، بررسی این شاخص به کشورهای مختلف اجازه می‌دهد تا فرآیند توسعه بخش‌های مختلف را در طول زمان رصد و اندازه‌گیری کنند.

نتایج این بررسی‌ها که با همکاری سازمان‌های جهانی، شرکت‌های بین‌المللی و متخصصان تدوین می‌شود توسط مجمع جهانی اقتصاد در قالب «گزارش‌ سالانه شاخص‌های رقابت‌پذیری سفر و گردشگری» منتشر می‌شود.

این شاخص از طریق ارائه جزئیات در سطح ملی و مقایسه بین کشورها در سطح بین‌المللی، زمینه گفت‌وگوی بین کلیه بخش‌های مرتبط با سفر اعم از بخش‌های دولتی و خصوصی را میسر می‌سازد؛ به‌گونه‌ای‌که ضمن مشارکت موثر بخش سفر و گردشگری در توسعه‌ اقتصاد جهانی، از توسعه‌ کارآمد و پایدار بخش اطمینان حاصل کنیم. علاوه‌بر این صاحبان کسب و کار و دولت‌ها از طریق بررسی و تحلیل جزئیات ستون‌ها و متغیرهای جزئی می‌توانند درک بهتری از چالش‌های فراروی رشد بخش سفر و گردشگری پیدا کرده و قوانین و فعالیت‌های متناسب را برای مواجهه با نقاط ضعف اتخاذ کنند. برای مثال پنجمین «گزارش‌ سالانه شاخص‌های رقابت‌پذیری سفر و گردشگری» که در سال ۲۰۱۳ با شعار «رفع موانع رشد اقتصاد و اشتغال» منتشر شد، علاوه‌بر ارائه آمارهای مربوط به شاخص، بر رفع موانع اشتغال، نقش روادید در برانگیختگی توسعه بخش، تاثیرات حمل‌ونقل هوایی و توسعه پایدار به‌طور ویژه تاکید دارد.به گزارش «دنیای اقتصاد» گزارش سال ۲۰۱۳ مجمع جهانی اقتصاد، رتبه ایران را از نظر شاخص رقابت‌پذیری سفر و گردشگری در سال ۲۰۱۲ از میان ۱۴۰ کشور، ۹۸ اعلام کرد که نشان‌دهنده صعود ۱۶ پله‌ای نسبت به سال ۲۰۱۱ است.

متغیر‌های شاخص رقابت‌پذیری سفر

محور رقابت‌پذیری سفر و گردشگری بر سه شاخص فرعی، شامل متغیرهایی که باعث تسهیل یا رقابتی شدن سفر و گردشگری می‌شوند، استوار است:

۱-‌ شاخص فرعی A یا «چارچوب تنظیمی» شامل عناصر مرتبط با سیاست‌گذاری و عواملی است که در گستره عملکرد و کنترل حکومت‌ها قرار دارد.

۲-‌ شاخص فرعی B شامل عناصری است که بر فضای کسب‌وکار موثر بوده و از آنها به‌عنوان زیرساخت‌های «سخت» اقتصاد نام برده می‌شود.

۳-‌ شاخص فرعی C شامل منابع انسانی، فرهنگی و طبیعی است که از آنها به‌عنوان زیرساخت‌های «نرم» اقتصاد نام برده می‌شود.

هریک از شاخص‌های فرعی به ستون‌هایی تقسیم شده و در مجموع ۱۴ ستون ایجاد می‌کنند. این ستون‌ها نیز به نوبه خود از ۷۹ متغیر پایه‌ تشکیل می‌شوند. در نمودار، ساختار شاخص رقابت‌پذیری به صورت خلاصه نشان داده شده و به‌منظور تاکید بر نقش اقلیم به‌عنوان یک عامل مهم و اثرگذار در سفر، ستون «تغییرات اقلیمی» به‌صورت نمادین آورده شده است. اگر چه به‌دلیل مشکلات محاسبه و محدودیت داده‌ها، این ستون در شاخص سال ۲۰۱۳ محاسبه نشده است، ولی اضافه کردن امتیاز آن در آینده همچنان مد نظر انجمن جهانی اقتصاد

خواهد بود.

تجربه‌های جهانی در رقابت‌پذیری سفر

سوئیس برای پنجمین بار متوالی در گزارش رقابت‌پذیری۲۰۱۳ رتبه اول را کسب کرد. این کشور در اغلب حوزه‌های بررسی شده در این شاخص عملکرد مطلوبی از خود به نمایش گذاشت. زیرساخت‌های سوئیس، خصوصا در زمینه حمل ونقل زمینی در بین بهترین‌های جهان جای دارد (رتبه سوم). این کشور به داشتن هتل‌های برتر و سایر تسهیلات ویژه گردشگری، کارمندان عالی و کارگران صلاحیت‌دار مفتخر است (رتبه دوم). شاید این در مورد کشوری که بهترین مدارس مدیریت هتلداری را مدیریت می‌کند عجیب نباشد. سوئیس به‌دلیل برخورداری از منابع طبیعی غنی و مدیریت خوب آنها گردشگران زیادی را جذب می‌کند. درصد زیادی از سرزمین، حفاظت‌شده و مقررات محیطی آن، نسبتا سختگیرانه است (رتبه سوم). صنعت سفر و گردشگری کشور به صورت پایدار توسعه می‌یابد (رتبه هفتم). این شرایط محیطی خوب در ترکیب با ایمنی و امنیت بالای کشور(رتبه دوم) جایگاه رقابت‌پذیری سوئیس را تحکیم می‌بخشد.

این کشور علاوه‌بر آنکه مقصد مهم گردشگری فراغت است با برگزاری نمایشگاه‌ها و بازارهای بین‌المللی سالانه بسیار که نقش آن در منابع فرهنگی بروز می‌کند (رتبه ششم)، به یکی از مراکز سفرهای تجاری تبدیل شده است. به‌رغم عملکرد قوی سوئیس در همه این حوزه‌ها، ضعف قیمت‌های رقابت‌پذیر (رتبه ۱۳۹) و قوانینی که تا حدی روادید بین‌المللی را محدود می‌کند باعث شده ورود گردشگران را محدود کند.

ترکیه نیز به‌عنوان یکی دیگر از نمونه‌های برتر در این زمینه علاوه‌بر دارا بودن ۲۰ سایت میراث جهانی، برگزاری چندین نمایشگاه و بازار بین‌المللی، صادرات صنایع خلاقانه، بر منابع فرهنگی غنی متکی است(با دارا بودن رتبه نوزدهم). ترکیه در مدت ۳ سال گذشته در برخی حوزه‌ها به‌طور چشمگیر پیشرفت کرده و این موضوع افزایش قابل‌توجه گردشگران ورودی را در پی داشته است. قوانین و مقررات حاکم بر بخش سفر و گردشگری در این کشور حمایت‌کننده توسعه بخش هستند.

این قوانین از زمان گزارش ۲۰۱۱ تاکنون بسیار بهبود یافته‌اند. زیرساخت‌های حمل و نقل هوایی (با رتبه ۲۹) و زیرساخت‌های گردشگری گسترش یافته است. با این وجود شرایط ایمنی و امنیت (رتبه ۷۹) نگران‌کننده است. حمل‌ونقل زمینی (خصوصا ریلی و پایانه‌ها) توسعه نیافته و به‌خصوص برای کشوری که به‌عنوان مقصد گردشگری به سرعت رشد می‌کند وضعیت ICT رضایت بخش نیست (رتبه ۷۱). علاوه‌بر این تلاش بیشتری برای پایداری محیطی (رتبه ۹۵) باید صورت پذیرد.

شاخص رقابت‌پذیری سفر و گردشگری چیست؟