سوءتفاهم «زمستانی» تعطیلات

دنیای اقتصاد- پرستو فخاریان: درحالی‌که کلیات طرح اصلاح قانون تعطیلات رسمی در کشور ابتدای هفته گذشته در بهارستان رد شد، روز یکشنبه هفته جاری رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست از تصویب تعطیلات زمستانی مدارس در دولت خبر داد؛ تعطیلاتی که به باور کارشناسان مسکنی برای یک درد مزمن به شمار می‌رود. معصومه ابتکار درباره روند تصویب این طرح در دولت توضیح داد: «با حضور گروه‌های مختلف، کار کارشناسی روی این موضوع صورت گرفت تا بتوانیم تعطیلات آموزش و پرورش را در طول سال توزیع کنیم. وزارتخانه آموزش و پرورش نیز بر این موضوع تاکید دارد. علاوه‌بر این رئیس سازمان میراث فرهنگی نیز از این موضوع استقبال می‌کند چون از نظر ایشان در صورت توزیع تعطیلات در طول سال ایرانی‌ها فرصت بیشتری برای گردشگری و بازدید از میراث فرهنگی کشور دارند.» وی گفت که این لایحه تقدیم مجلس و طی آن خواسته شده تا اختیار تعطیلات مدارس به دولت داده شود.

به اعتقاد معاون رئیس جمهوری، اگر تعطیلات زمستانی داشته باشیم، فشار آلودگی در دی‌ماه در کلان‌شهرها کاسته می‌شود. این درحالی است که نتایج بررسی‌ها و پژوهش‌های صورت گرفته، چیزی به جز این باور رئیس سازمان محیط زیست را نشان می‌دهد. در همین حال و ابتدای هفته جاری نیز دیگر معاون رئیس جمهوری از تلاش سه‌جانبه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، سازمان محیط‌زیست و وزارت آموزش و پرورش در زمینه بازگشت طرح ساماندهی تعطیلات به مجلس به «دنیای اقتصاد» خبر داده بود. زهرا احمدی‌پور از مکاتباتی سخن گفته بود که طی یک ماه اخیر با دولت داشته و در آن بحث‌های زیست‌محیطی، توزیع سفر و استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی در طول سال، در کنار کاهش وقفه‌های تحصیلی را از جمله مزایای ساماندهی تعطیلات عنوان کرده است. به اعتقاد رئیس سازمان میراث فرهنگی، اگر تعطیلات ساماندهی پیدا کند قاعدتا از بار ترافیکی شهر تهران کاسته خواهد شد و این خود یک قدم موثر برای کمک به پایتخت است.

همچنین در صورت اجرای این طرح، مردم می‌توانند برای سفرهای خود برنامه‌ریزی داشته باشند و از ظرفیت‌های هتل‌ها در جریان سفرهای توزیع شده استفاده کنند. وی البته طولانی بودن تابستان را موجب ایجاد وقفه‌ای طولانی در آموزش عنوان کرده بود که با ساماندهی تعطیلات مرتفع خواهد شد. احمدی‌پور البته بر نقش بخش خصوصی نیز تاکید و ابراز امیدواری کرده بود که این طرح سال آینده جواب گیرد. به نظر می‌رسد این اتفاقات و اظهارات پیرو تصویب پیشنهاد اصلاح تقویم آموزشی کشور در اواخر آبان‌ماه در دولت باشد؛ طرحی که به‌واسطه آن لایحه لغو قانون بازگشایی مدارس در اول مهرماه هر سال با درخواست قید دو فوریت برای طرح در مجلس تصویب و مقرر شد وزارت آموزش و پرورش طرح تقویم جدید تقویم آموزشی کشور را پس از تایید کارگروه کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها برای تصویب نهایی به هیات وزیران ارائه کند.

بی‌اثر در توزیع سفر

اما آیا تعطیلات زمستانی و طرح‌هایی از این دست که تاکنون در دولت مطرح شده، گرهی از اوضاع محیط‌زیست، آموزش و پرورش، اقتصاد و گردشگری کشور باز خواهد کرد؟ کارشناسان گردشگری از منظر خود این موضوع را رد می‌کنند. به باور آنها، به‌رغم آنکه برخی مسوولان گردشگری از تعطیلات زمستانی به‌عنوان عاملی برای توزیع زمانی سفر یاد می‌کنند اما این امر نه تنها به توزیع سفر کمک نخواهد کرد، بلکه چالش‌های جدیدی را برای مقاصد سفر به‌ویژه مقاصد سنتی به‌وجود می‌آورد. براساس این تحلیل، تعطیلی دوهفته‌ای یا ۱۰ روزه مدارس در زمستان به شکل‌گیری سفر منجر نخواهد شد؛ چراکه مراکز اداری همچنان باز هستند و والدینی که فرزندان دانش‌آموز دارند فرصتی برای سفر نخواهند داشت. از سوی دیگر، حتی با درنظر گرفتن اینکه این والدین بتوانند مرخصی بگیرند و به سفر بروند، جاده‌های برون شهری زیر بار ترافیک‌های سنگین خواهد رفت و بازهم هدفی که گردشگری از تعطیلات زمستانی در نظر دارد، محقق نمی‌شود.

علاوه‌بر این، این‌گونه تعطیلات مقطعی به‌زودی تبدیل به چالشی همچون تعطیلات نوروز خواهند شد که مقاصد گردشگری را با هجوم حجم بالایی از گردشگران مواجه می‌کند و این درحالی است که زیرساخت‌ها برای پذیرایی از این میزان از گردشگران در بسیاری از شهرها فراهم نیست؛ امری که بر زندگی ساکنان مقاصد گردشگری اثر خواهد گذاشت و موجب نارضایتی آنها خواهد شد. در همین حال اما، تعطیلات دو روزه آخر هفته به‌دلیل توزیع متوازنی که در تمام ایام سال دارند، فرصتی دائمی در اختیار مردم می‌گذارند که برنامه‌ریزی‌های بهتری برای سفرهای خود داشته باشند و حتی تعداد سفرهای خود را در طول سال افزایش دهند.

مسکنی برای آلودگی هوا

تحقق نیافتن توزیع سفر، تنها یکی از مثال‌های نقضی است که بر بی‌اثر بودن تعطیلات زمستانی صحه می‌گذارد. این طرح در مقوله محیط‌زیست نیز شکست سنگینی خواهد خورد؛ تا جایی که کارشناسان محیط‌زیست می‌گویند چنین تعطیلات مقطعی تنها شبیه یک مسکن برای درد مزمن آلودگی هوا در کلان‌شهرها است. به باور آنها، گرچه ممکن است در دوهفته یا ۱۰ روزی که مدارس در زمستان تعطیل هستند، بار ترافیکی شهرها اندکی به صورت موقت کاهش پیدا کند اما راه‌حل مناسبی برای کاهش آلودگی هوا نیست؛ چه اینکه همچنان حجم عظیمی از کارمندان و صاحبان مشاغل در طول روز با وسایل نقلیه خود در شهر جابه‌جا می‌شوند و تردد آنها به این صورت، آلودگی هوا و آلودگی صوتی را به همراه خواهد داشت.

از طرف دیگر پیشنهاددهندگان این طرح، این امر را از نظر پنهان داشته‌اند که تعطیلی مدارس نمی‌تواند به خانه‌نشینی افراد منجر شود و از سوی دیگر، تضمینی برای خروج آنها از شهر نیست؛ دو موضوعی که به تردد کمتر شهروندان در شهر می‌انجامد و به تبع آن از آلودگی خواهد کاست. این درحالی است که به اعتقاد این کارشناسان، تعریف تعطیلات دو روزه آخرهفته می‌تواند دست کم در پایان هر هفته از حجم ترافیک شهری و آلودگی هوا بکاهد؛ امری که مقطعی نیست و در تمام فصول سال نیز به آن نیاز است. آنها یادآور می‌شوند با اوضاعی که کلان‌شهرهایی همچون تهران به لحاظ آلودگی هوا دارند، بعید نیست به جز ایام تعطیلات زمستانی مسوولان مجبور شوند باز هم مدارس را تعطیل کنند و این یعنی هدف از ایجاد چنین تعطیلاتی محقق نشده است.

یک باور غلط!

اما بسیاری بر این باورند که تعداد روزهای تعطیل در ایران زیاد است؛ باوری غلط که تاکنون مانع دو روزه شدن تعطیلات هفتگی شده. این درحالی است که طبق پژوهش‌های صورت گرفته، در صورت افزایش تعطیلات پایان هفته کشورمان به دو روز، تعداد روزهای تعطیل با احتساب تداخل بین تعطیلات به ۱۲۵روز خواهد رسید و این رقم معادل تعداد تعطیلات در کشورهایی مانند ژاپن و برزیل است. حالا تعریف تعطیلات زمستانی می‌تواند این باور غلط «تعطیلات زیاد در ایران» را تثبیت کند و مانعی دیگر برای توزیع متوازن تعطیلات در تمام ایام سال باشد؛ این مساله تازه فارغ از آن است که چنین تعطیلاتی کارآیی لازم و مدنظر مسوولان را ندارد. دولت باید در نظر بگیرد چنان‌که می‌خواهد با یک تیر چند نشان بزند، راهش تصویب تعطیلات زمستانی نیست و این طرح به‌زودی دردهای جدیدی به دردهای کنونی خواهد افزود؛ گرچه شاید بتواند در برخی موارد مکملی بر طرح اصلی ساماندهی تعطیلات باشد.

دفاع از آخر هفته دوروزه