بازیابی جایگاه ایران در اوپک با رفع تحریم‌ها

محمدحسین بابالو: اولین کنفرانس اقتصاد ایران با حضور بزرگان و تصمیم‌سازان اقتصادی کشور برگزار شد. نشست نفت و انرژی با حضور وزرای نفت و نیرو، مدیرعامل گروه مپنا و مدیرکل اوپک وزارت نفت در حاشیه این جلسه برگزار شد که به تبیین شرایط بازار جهانی نفت و نقش اوپک، دورنمای عرضه و تقاضای نفت در بازارهای جهانی، شرایط تولید و مصرف انرژی مخصوصا گاز طبیعی و برق و دورنمای بازار نفت پرداخت. در ابتدا بیژن نامدار زنگنه به کاهش قیمت نفت از بالاتر از ۱۱۰ دلار تا کمتر از ۵۶ دلار سخن گفت و به تبیین جایگاه اوپک پرداخت. وی گفت: ۳۰ سال است که مذاکرات دوطرفه بین اوپک و اعضای آن برای تعیین قیمت نفت به پایان رسیده و هم اکنون اوپک می‌تواند در طرف عرضه ایفای نقش کند. تنها ابزار اوپک برای افزایش قیمت، کاهش تولید است.

زنگنه افزود: اوپک تنها سازمان کشورهای جهان سومی است که در اقتصاد جهان موثر است. درست است که اوپک همچون یک تعاونی اداره می‌شود و هر کشوری در آن تنها یک رای دارد، اما تصمیمات از ضمانت اجرایی مشخصی برخوردار نیست و در واقع هر کشوری که توان تولید و عرضه بالاتری دارد از اثرگذاری بیشتری نیز برخوردار است. البته از آن مهم‌تر ظرفیت تولید خالی است که می‌تواند در بحران‌ها تاثیرگذار باشد. به گفته وی در این سازمان تصمیمات بر پایه اجماع است و اگر هر کشوری از تصمیمات به عمل‌آمده تخطی کند دیگر اعضا نیز سرپیچی خواهند کرد و نهایتا نظام بازار آنها را تنبیه می‌کند. وی درباره جلسه اضطراری پیشنهادی ونزوئلا گفت: طی مذاکره با کشورهای مختلف ذهنیت آنها بر کاهش تولید نبود، بنابراین تشکیل یک جلسه بدون دستاورد کاهش تولید قطعا بر بازار تاثیرگذار بوده و به کاهش قیمت‌های شدیدتری منجر می‌شد. وی افزود: در آن زمان هم به خبرنگاران گفتم، تصمیم گرفتیم تصمیمی نگیریم. این حرف هم به‌عنوان عدم کاهش حجم تولید و ادامه شرایط پیشین بود. او در مورد بحث‌های مطرح شده نیز افزود: در صورتی که از ادبیات نامتعارفی در این جلسات استفاده می‌شد ذهنیت بر پایین بودن همبستگی بین اعضا تعبیر می‌شد که می‌توانست بازار را با تردید و تضعیف بیشتری رو‌به‌رو کند. وی افزود: حرف‌های نازیبا بیشتر برای برخی کشورها کاربرد داخلی دارد و برای آنها خوب است اما در اوپک دعوا بین اعضا باعث سقوط بیشتر قیمت می‌شد.

وی در ادامه به بیان تجربیات سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ پرداخت و عنوان کرد: در سال ۲۰۰۹ تولید اوپک ۳۱.۲ میلیون بشکه در روز بود که تصمیم گرفته شد ۲.۵ میلیون بشکه کاهش یابد که حجم عرضه به ۲۸.۷ میلیون بشکه کاهش یافت و باعث شد قیمت ظرف یک سال به ۸۰ دلار برسد.

زنگنه در ادامه به تولید نفت شیل آمریکا در سال ٢٠٠٩ اشاره کرد و گفت: در آن مقطع تولید شیل‌های نفتی در آمریکا ١,٥ میلیون بشکه در روز بود اما با افزایش قیمت نفت، تولید نفت شیل در آمریکا هم اکنون به ۶.۳ میلیون بشکه افزایش یافته است؛ آمریکایی‌ها همچنین تاکنون ١٤٠٠ میلیارد دلار برای تولید نفت از شیل‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند و هم اکنون ٢ هزار دکل در شیل اویل آمریکا فعال است.

وی افزود: نفت گران‌قیمت در سال‌های قبل هزینه فاینانس شیل اویل‌ها بود و برخی اعضای اوپک معتقدند دشمن خود را فاینانس کرده‌ایم.

وزیر نفت در ادامه گفت: تفاوت عمده تولید در اوپک (از ذخایر متعارف) و شیل اویل در این است چاه‌هایی که برای بهره‌برداری در نفت شیل حفر می‌شود، عمر کوتاهی نزدیک به ۲ تا ۳ ماه داشته زیرا به ادامه حفاری‌ها، حفر ممتد چاه افقی و شکست هیدرولیکی برای تولید نیاز دارد که بر خلاف ذخایر معمولی به سرمایه‌گذاری ممتد نیاز دارد. وی در ادامه به برآیندهایی درخصوص تولید شیل اویل‌ها به نسبت قیمت‌های جهانی اشاره کرد که نشان می‌داد در صورت کاهش قیمت نفت حجم تولید شیل اویل‌ها شدیدا کاهش خواهد یافت تا جایی که با قیمت‌های ۱۰ تا ۲۰ دلاری. به کف تولیدی ممکن سقوط می‌کند.

وی مکانیزم مورد نظر کشورهای نفتخیز اوپک را این گونه ارزیابی کرد که با کاهش قیمت نفت از سویی جذابیت مصرف افزایش یافته که با افزایش مصرف همزمان با بهبود اقتصاد و رشد اقتصادی در اقصی نقاط جهان نهایتا افزایش تقاضا را به همراه دارد. وی افزود: برخی عامدا و عاملا مدیریت می‌کنند که قیمت‌ها کاهش پیدا کند و معتقدند کاسته شدن قیمت نفت باعث افزایش ۸/۰ درصدی رشد اقتصادی آمریکا، چین و ژاپن خواهد شد. از سویی برای نخستین بار رسانه‌ها در برابر افت قیمت نفت مقاومت می‌کنند و از سوی دیگر دعواهای جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها در ایالات متحده می‌تواند بر قیمت نفت تاثیرگذار باشد. بنابراین پیش‌بینی بر این است که در ماه‌های آینده قیمت نفت به ٧٠ تا ٩٠ دلار برسد. با توجه به برآوردهای جهانی، قیمت‌های پیشنهادی ما در بودجه سال آینده چندان هم غیرمنطقی نیست.

وی در پایان در پاسخ به پرسشی درباره میزان عرضه نفت خام ایران در صورت برداشته شدن تحریم‌ها گفت: ما تاکنون بخش عمده‌ای از سهم بازار خود را از دست داده‌ایم و صادرات نفت خام ما از ۲.۵ میلیون بشکه به نزدیک به یک میلیون بشکه کاهش یافته است. به خاطر این میزان سهم بازار هیچ گاه از موضع خود کوتاه نمی‌آییم هر چقدر هم که قیمت نفت کاهش پیدا کند.

در انتها دکتر عسلی مدیرکل اوپک وزارت نفت ضمن اشاره به کاهش قیمت نفت، محصولات کشاورزی و فلزات در بازارهای جهانی گفت: به نظر می‌رسد که رشد اقتصادی پیش‌بینی شده ممکن است به افزایش تقاضای موثر در بازارهای جهانی منجر نشود، زیرا بخش بزرگی از آنها به دلیل سیاست‌های انبساطی مالی دولت‌ها در افزایش هزینه‌هایشان، افزایش استقراض و همچنین کاهش نرخ بهره بوده که نیاز به بازپرداخت آنها می‌تواند دورنمای رشد تقاضا را محدود کند. از سویی کاهش قیمت نفت هم‌اکنون به افزایش موجودی انبارها منجر شده که باز هم فاکتور دیگری برای کاهش تقاضا برای خرید خواهد بود. با توجه به تمامی این موارد تا سال ۲۰۱۸ مازاد عرضه در بازارهای جهانی پیش‌بینی می‌شود که در کنار بالابودن حجم تولید به افزایش سرمایه‌گذاری در صنایع پایین‌دستی هم نیاز دارد.