گروه نفت و پتروشیمی- سیدفواد نبوی: فناوری ساخت جی‌تی‌ال به عنوان یک دستاورد نوین در صنعت نفت در کشور بومی‌سازی شده و به زودی ایران در زمره دارندگان این دانش فنی قرار خواهد گرفت. جی‌تی‌ال ماده‌ای آلی و جزو هیدروکربن‌های ساده است و در فرآیند تبدیل و پالایش گاز طبیعی یا هیدروکربن‌های گازی دیگر به زنجیره‌های بزرگ‌تر هیدروکربنی مانند بنزین و سوخت دیزل استفاده می‌شود و به علت فرآیند خاص خود در تولید می‌تواند در حفظ محیط زیست نیز نقش آفرین باشد.

از کاربرد‌های جی‌تی‌ال می‌توان به تبدیل گازهای زائد به سوخت‌های با ارزش و استخراج اقتصادی رسوبات گازی اشاره کرد و ایران نیز به زودی در تولید بنزین و گازوئیل از این روش استفاده خواهد کرد. به عبارت دیگر باید گفت که در واحد‌های جی‌تی‌ال فرآیند تبدیل و پالایش گاز طبیعی یا هیدروکربن‌های گازی دیگر به زنجیره‌های بزرگ‌تر هیدروکربنی مانند بنزین و سوخت دیزل صورت گرفته و متان غنی شده گازی تبدیل به سوخت مایع شده با روش‌هایی مانند تبدیل مستقیم یا سنتز گازمورد استفاده قرار می‌گیرد. اکنون در حوزه مایع‌سازی گاز، پایلوتی در پژوهشگاه صنعت نفت ایجاد شده است که قابلیت صنعتی‌سازی و تبدیل شدن به واحدهای بزرگ صنعتی را نیز دارد. اما رونمایی از نخستین واحد جی‌تی‌ال کشور۲ سال قبل با حضور رستم قاسمی وزیر نفت دولت دهم و مهدی غضنفری وزیر صنعت، معدن و تجارت این دولت انجام شد و قرار بود که در یکی از جزایر کشور اولین واحد جی‌تی‌ال احداث شود که تاکنون خبری از ساخته شدن آن نیست.

فرآیند جی‌تی‌ال یا تبدیل گاز به مایع، یک دانش فنی پیچیده و دارای ارزش افزوده فوق‌العاده است؛ به نحوی که با دارا بودن این دانش فنی می‌توان از گاز طبیعی انواع محصولات ال‌پی‌جی، بنزین، گازوئیل، نفت سفید و برخی محصولات دیگر را تهیه کرد. سوخت حاصل از این فرآیند به دلیل نداشتن گوگرد در گاز طبیعی دارای کمترین آلایندگی است و استاندارد زیست محیطی یورو ۵ و بالاتر را تامین می‌کند. مطالعات امکان‌سنجی نشان می‌دهد در صورت تامین منابع مالی و سرمایه‌گذاری لازم می‌توان یکصد پالایشگاه با ظرفیت روزانه یک میلیون بشکه جی‌تی‌ال ساخت که سالانه ۲۴ میلیارد دلار درآمد ارزی برای کشور خواهد داشت و مسوولان در دولت تدبیر و امید نیز از احداث واحد‌های جی‌تی‌ال حمایت می‌کنند.

از سوی دیگر دومین تفاهم‌نامه نیز میان سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و قرارگاه سازندگی خاتم الاوصیا برای ساخت ۱۰پالایشگاه جی‌تی‌ال ۱۰ هزار بشکه‌ای امضا شد وسرانجام سومین تفاهم‌نامه میان صندوق بازنشستگی صنعت نفت و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران برای ساخت یک واحد پالایشگاهی ۱۰ هزار بشکه‌ای جی‌تی‌ال به امضا رسید. در این میان و با وجود رسانه‌ای شدن و امضای ۴ قرارداد مورد اشاره تاکنون خبری از احداث این واحد‌ها نیست، توافق جدیدی نیز در نمایشگاه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی رقم خورده است میان پژوهشگاه صنعت نفت و مشارکت شرکت صف و رزموند که باید دید به چه سرانجامی می‌رسد.

معاون پژوهشگاه صنعت نفت در مورد اهمیت دستیابی پژوهشگاه صنعت نفت به فناوری جی‌تی‌ال و صنعتی‌سازی آن اعتقاد دارد که برای نخستین بار در خاورمیانه با دانش فنی و فناوری پژوهشگاه و مشارکت در سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، واحد صنعتی جی‌تی‌ال احداث می‌شود و به این ترتیب ایران همردیف غول‌های نفتی مانند، شرکت شل قرار می‌گیرد و انحصار کشورهای آمریکا، استرالیا و کانادا در کنار این محصول شکسته می‌شود.

وی ادامه داد: در مورد محل احداث و خوراک واحد تولید جی‌تی‌ال نیز مذاکره‌های فنی و مالی با شرکت‌های ملی نفت و گاز و وزارت نفت برگزار و تصمیم‌های لازم گرفته خواهد شد.

قرارداد ساخت کارخانه جی‌تی‌ال میان پژوهشگاه صنعت نفت و شرکت مهندسی و مدیریت صف- رزموند به ارزش ١٨٠ تا ٢٠٠ میلیون دلار بسته شده است و در صورت بهره‌برداری می‌تواند مسیر احداث سایر واحد‌های جی‌تی‌ال را در کشور هموار کند. بر‌اساس این قرارداد مشترک کارخانه جی‌تی‌ال با ظرفیت ۳ هزار بشکه در روز در جزیره قشم ساخته خواهد شد.

به هر حال باید در نظر داشت که کشورمان سرشار از منابع غنی نفت و گاز است و امروز ایران با دارا بودن دومین منابع گازی جهان می‌تواند گاز را به محصولات با ارزشی تبدیل کند و جی‌تی‌ال می‌تواند محصولات با‌ارزش‌تری را مانند نفتا، بنزین و گازوئیل تولید کند.

سوخت جی‌تی‌ال جایگزین مناسب برای سوخت‌های پرمصرف

کارشناسان انرژی بر این اعتقاد هستند که ایجاد طرح فناوری تبدیل گاز به فرآورده و مایعات با ارزش (جی‌تی‌ال) گاز و گازوئیل کم قیمت را به فرآورده‌هایی با چند برابر ارزش افزوده مانند بنزین تبدیل می‌کند و باعث انتشار کمتر گازهای محلی و کاهش وابستگی به محصولات نفتی می‌شود.

محصولات جی‌تی‌ال هیدروکربن‌های خالص پارافین هستند که خواص احتراق عالی با سوختن آرام و کنترل شعله دارند. سوخت جی‌تی‌ال برای حمل‌و‌نقل شفاف، پاک، عاری از گوگرد و آروماتیک است و عدد ستان بالا دارد.

عدد ستان، معیاری برای اندازه‌گیری کیفیت احتراق سوخت است که بالا بودن عدد ستان نشان از احتراق کامل دارد و این سوخت بی‌نظیر برای حمل‌و‌نقل می‌تواند یک مکمل عالی یا محصولی خالص باشد یا به ‌عنوان ترکیب با دیزل متداول استفاده شود.

سوخت جی‌تی‌ال به توسعه و گسترش سوخت‌های گوناگون حمل‌و‌نقل و کاهش وابستگی به محصولات نفتی کمک می‌کند. سوخت جی‌تی‌ال می‌تواند در موتورهای دیزلی متداول استفاده شود که انتشار کمتر آلودگی محلی مانند ذرات معلق، منواکسیدکربن، هیدورکربن‌ها و اکسیدهای نیتروژن را باعث می‌شود و با دیزل عاری از گوگرد مقایسه می‌شود.