اهرم کمکی بازگشت ایران به بازار نفت
نفت و پتروشیمی - عارفه مشایخی: کارشناسان معتقدند با توجه به موقعیت حساس کشور در حوزه تولید و مهم‌تر از آن صادرات نفت تولیدی به بازارهای جهانی استفاده از تمام ابزارهای موجود در این مسیر ضروری است. به عقیده آنها فرصت‌هایی نظیر کشف بازارهای جدید، ایجاد مشوق برای صادرات نفت به مشتریان سابق، ایجاد اتحادهای نفتی با کشورها و شرکت‌های معتبر بین‌المللی نظیر خرید و احداث پالایشگاه در این کشورها و... و در عین حال فرصت‌هایی نظیر سوآپ نفت و فروش نفت در برابر خرید کالا همگی از جمله فرصت‌هایی محسوب می‌شوند که کشور باید در لیست وظایف آتی خود قرار دهد. در این بین اخیرا برخی خبرها از تهاتر کالا و نفت بین ایران و برخی کشورهای اروپایی حکایت دارد که آن‌طور که در خبرها آمده قرار است با محوریت بنزین صورت بگیرد.

مقامات ایرانی معاملات تهاتری را یک روش ابتکاری برای رقابت در عرصه جنگ قیمت‌ها ارزیابی می‌کنند؛ بدون آنکه نیازی باشد قیمت نفت را پایین نگه دارند. منتقدان اما در مقابل معتقدند این سیاست نشان می‌دهد که ایران به‌رغم لغو تحریم‌ها هنوز در پس گرفتن بازارهای نفتی خود مشکل دارد. این در حالی است که روند صادرات نفت در کشور و آمارهای ۷۵/ ۱ میلیون بشکه‌ای صادرات نفت ایران که روز دوشنبه وزیر نفت اعلام کرد همگی موید آن است که این نگرانی بی‌مورد بوده و دولت به روش تهاتر به‌عنوان یک روش تکمیلی نگاه می‌کند.

دکتر پدرام سلطانی، نایب رئیس اتاق تهران در این رابطه در گفت‌و‌گو با «دنیای اقتصاد» در پاسخ به سوالی مبنی بر آنکه بهترین سناریوی پیش رو که بتواند منافع کشور را در این رابطه تامین کند چیست، اظهار کرد: به جهتی که ارز معاملات نفت خام بر اساس دلار است و معاملات بر اساس دلار تسویه می‌شود و در شرایطی که هنوز تحریم‌های اولیه آمریکا علیه ایران به‌صورت کامل رفع نشده این شیوه می‌تواند روشی مناسب باشد. وی در ادامه با اشاره به اینکه فروش نفت به‌صورت دولتی انجام می‌گیرد و متعاقبا تهاتر با کالا مساله‌ای دولتی است، گفت: دولت می‌تواند در ازای دادن نفت اقدام به خرید کالاهای اساسی همچون کنجاله، گندم و... کند که در این رابطه ایجاد یک اتاق معامله پایاپای کمک بسیار زیادی به شرایط فعلی می‌کند.نایب رئیس اتاق تهران درخصوص نگرانی تبدیل شدن ایران به بازار واردات محصولات خارجی در قبال نفت و جلوگیری از این آسیب‌ها اظهار کرد: این یک موضوع بسیار حساس و ضروری است که باید هوشمندانه به آن نگاه کنیم و آن را با درایت جلو ببریم. به گفته وی شاید لازم باشد در شروع فعالیت‌های تجاری با اروپا و ورود مجدد نفت به بازارهای اروپایی انعطاف بیشتری به خرج دهیم تا به این طریق هم سهم خود را پس بگیریم و هم ارتباط عمیق‌تری را با این کشورها ایجاد کنیم. به عقیده وی مساله حائز اهمیت در این میان آن است که این راهکار یک راه‌حل کوتاه‌مدت است و در بلند‌مدت حتی ممکن است اثر عکس داشته باشد و باعث شود مابه‌ازای فروش نفت کشور صرف خرید کالاهای دیگر شود؛ حال آنکه درآمدهای نفت یا باید در صندوق ذخیره ارزی پس‌انداز شود یا صرف سرمایه‌گذاری گردد؛ پس نباید از این استراتژی در بلند‌مدت استفاده کنیم.دکتر سلطانی در ادامه با تاکید بر اینکه من این برنامه را یک سیاست حمایت‌کننده می‌دانم به سیاست‌های عربستان برای مقابله با ورود قدرتمند ایران به بازار نفت اشاره کرد و گفت: قطعا بازگشت ایران با یک میلیون بشکه در روز کار ساده‌ای نخواهد بود؛ همان‌طور که در دو ماه گذشته شاهد بودیم عربستان تمام تلاش خود را کرد که سهم کشورمان را پس ندهد؛ به گونه‌ای که در برخی موارد تخفیف‌های زیادی را برای مشتریان خود قائل شد تا مانع از گرایش این کشورها به نفت ایران شود. به عقیده وی حال اگر کشورمان بتواند خلاقانه و هوشمندانه با کشورهایی که قبلا مشتری ما بوده و همچنین کشورهای جدید از طریق تهاتر نفت با کالا ارتباط اولیه را در زمان کوتاه‌مدت برقرار کند، به این ترتیب در بلند‌مدت هم می‌تواند جای خود را در بازارهای جهانی باز کرده و سهم خود را به دست آورد.

وی افزود: با اینکه بعد از لغو تحریم‌ها اروپا می‌تواند با ایران روابط تجاری داشته باشد اما به دلیل نگرانی که بانک‌های درجه یک دنیا در رابطه با سازمان‌های ذی‌ربط آمریکایی دارند (به دلیل جرایم سنگین سال‌های اخیر) به عقیده من استفاده از تهاتر نفت با کالا در شرایط فعلی امری منطقی به نظر می‌رسد. وی ادامه داد: همچنین اگر تهاتر انجام شود دیگر نیازی به تبدیل نرخ دلار و یورو به پول کشورمان نیست و همین امر باعث رفع بخشی از هزینه‌های مبادله ما می‌شود. به گزارش «دنیای اقتصاد» در این رابطه راس دنتون از مقامات موسسه اقتصادی بیکر مکنزی که در امر تحریم‌ها تخصص دارد، می‌گوید: بانک‌ها به این دلیل که می‌خواهند به بازار‌های آمریکا دسترسی داشته باشند در برابر ایران بسیار محتاط عمل می‌کنند زیرا کارهایی که می‌توانند انجام دهند به‌طور مشخص شفاف نیستند. به گفته وی ایران تنها برای تجارت شرکت‌ها و نهادهایی که با آمریکا ارتباط مستقیم ندارند، آزاد شده است.

این در حالی است که آندریاس شیامیشی مدیرمالی هلنیک پترولیوم در یک کنفرانس گفت: این شرکت امیدوار است با رفع موانع مقرراتی و لجستیکی تا چند هفته آینده بتواند توافق با ایران را اجرایی کند. این شرکت یونانی برای محموله‌های نفتی که در گذشته از ایران وارد کرده ۸۰۰ میلیون دلار به کشور ما بدهکار است.در این بین به گزارش گلف نیوز قرار‌دادهای تهاتر نفت نیازی به دسترسی به منابع بانکی ندارند، درنتیجه بسیاری از طرف‌های تجاری به صدور اعتبارنامه برای تجارت‌های مرتبط با ایران نیاز ندارند. اما برخی خبرها حکایت از آن دارند که شرکت ملی نفت ایران به دنبال دریافت دست کم بخشی از پول نفت خود به یورو و دیگر ارز‌ها است و بر این اساس انتظار می‌رود مبادله نفت و تهاتر با کالا فعلا به میزانی محدود صورت بگیرد. شنیده‌ها حکایت از آن دارند که علاوه بر نفت، ایران ارائه فرآورده‌هایی همچون نفت کوره را در ازای واردات بنزین در دستور کار خود قرار داده و همچنین تمایل به سوآپ نفت در برابر سوخت دارد. معاملات تهاتری نفت روشی بود که دولت ایران در دوران تحریم‌ها و برای دور زدن محدودیت‌های آمریکا به کار گرفته بود و اکنون پس از رفع تحریم‌ها نیز علاقه دارد از این روش استفاده کند.