نگاهی آماری به فعالیت سالن‌های نمایش در پایتخت
نبض تئاتر در دست بخش خصوصی
گروه فرهنگ و هنر: اگرچه حضور بخش خصوصی را در اجرای تئاتر می‌توان به سال‌های دور مسبوق کرد و اجراهای خصوصی و نیمه خصوصی در برخی سالن‌های شخصی را به عنوان نشانه به یاد آورد؛ اما واقعیت این است که فعالیت رسمی سالن‌های خصوصی تئاتر، دور و دراز نیست و عمرش به زحمت به پنج سال می‌رسد.
اوایل سال ۸۹ بود که بحث‌ها درباره آغاز فعالیت یک سالن غیردولتی تئاتر بالا گرفت و در همان سال تماشاخانه «پارین» در «تماشاگه زمان»، سنگ بنای ورود بخش خصوصی به ساخت و مدیریت سالن‌های تئاتر را روی زمین گذاشت.
پارین مدت زیادی تنها نماند و تنها مدت کوتاهی بعد، چند سالن خصوصی دیگر نیز میزبان گروه‌های تئاتری شدند. در واقع از سال ۸۹ به بعد، مرکزیت چهارراه ولیعصر برای تئاتری‌ها دستخوش تغییر شد و مجموعه تئاتر شهر که تا این زمان رقبای قدرتمندی هم داشت، دیگر مقصد یگانه تاکسی‌ها و اتوبوس‌هایی نبود که تماشاگران تئاتر را به اجراهای تئاتر می‌رساند.
رشد تعداد سالن‌های خصوصی اجرای تئاتر در پنج سال گذشته به صورت فزاینده‌ای وجود داشته است و امسال که از سوی مسوولان فرهنگی کشور به‌عنوان «سال تئاتر» لقب گرفته در همین سه، چهار ماه اخیر، در افتتاح سالن‌های خصوصی از سال‌های گذشته نیز جلو زده است. سالن‌های خصوصی تازه تاسیس تئاتر در تهران که بخش بزرگشان در یکی دو سال اخیر فعالیت خود را آغاز کرده‌اند، خیلی زود توانسته‌اند به جایگاهی تثبیت‌شده دست یابند.
لبخند تئاتر بر چهره بخش خصوصی
شاید اگر حدود ۱۰ سال پیش اجرای تئاتر و وجود سالن‌های نمایش در جای جای پایتخت بیشتر شبیه به یک آرزو بود، امروز به یمن سیاست‌گذاری‌ها، تلاش‌های بخش خصوصی و همت هنرمندان عرصه نمایش، این آرزو به واقعیت تبدیل شده است؛ اکنون می‌توان به جرات گفت درحالی‌که اکثر سالن‌های بخش دولتی یا نیمه‌دولتی (به‌جز سه، چهار سالن) به نوعی درگیر بازسازی هستند و صندلی بعضی از سالن‌های وابسته به دیگر وزارتخانه‌ها و نهادها نیز به‌دلیل نبود برنامه‌ریزی مناسب در طول سال خاک می‌خورند، بخش خصوصی توانسته با ساخت سالن‌هایی هر چند کوچک، اما با استفاده صحیح از فضاهای خالی در نقاط مختلف پایتخت، امروز بار اصلی تئاتر در شهر تهران را بر دوش بکشد و پای علاقه‌مندان این هنر را از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب شهر به این سالن‌های کوچک تئاتر باز کند.
با نگاهی به فعالیت‌های سالن‌های دولتی و نیمه‌دولتی می‌بینیم که این روزها از مجموعه سالن‌های تئاتر شهر به خاطر عملیات بازسازی عملا یک و بعضا دو سالن قابل استفاده است. تالار وحدت نیز به روال سال‌های گذشته طوری نبوده که کاملا در اختیار هنرمندان تئاتر باشد و در واقع نمی‌توان این تالار را جزو سالن‌هایی به حساب آورد که همیشه میزبان گروه‌های تئاتری است.
همچنین تالار مولوی مدت‌هاست به خاطر بازسازی از چرخه فعالیت دور مانده است.
می‌ماند تالار حافظ، تماشاخانه سنگلج، خانه نمایش، تالار محراب، تماشاخانه ایرانشهر (دو سالن)، سالن انتظامی خانه هنرمندان، فرهنگسرای نیاوران، فرهنگسرای ارسباران و تالار هنر که ویژه تئاترهای کودکان و نوجوانان است؛ در واقع در حال حاضر در بهترین شرایط و با فرض اینکه در تالار محراب و فرهنگسرای نیاوران هر دو سالن‌هایشان در اختیار گروه‌های نمایشی باشد، نهایتا از میان نزدیک به ۴۰ نمایشی که این روزها روی صحنه است، حداکثر ۱۲ تا ۱۴ نمایش در سالن‌های دولتی و نیمه‌دولتی روی صحنه می‌رود و مابقی این نمایش‌ها که چیزی در حدود ۲۲ تا ۲۵ نمایش می‌شود در سالن‌های خصوصی اجرا می‌شوند.
به عبارتی دیگر این روزها بیش از ۶۰ درصد نمایش‌های روی صحنه در سالن‌های خصوصی و فقط چیزی حدود ۴۰ درصد آثار در سالن‌های دولتی و نیمه‌دولتی اجرا می‌شود.
مقایسه آمار اجراهای خصوصی در تئاتر پایتخت
در همین راستا، لازم است نگاهی آماری به تعداد سالن‌های خصوصی که در یکی، دو سال اخیر افتتاح شده و می‌شود و همچنین نمایش‌هایی که هر هفته در این سالن‌ها اجرا می‌شود، بیندازیم تا متوجه شویم اینکه بعضی معتقدند عملا این روزها بار هنرهای نمایشی در پایتخت را سالن‌های خصوصی به دوش می‌کشند، حرفی به گزاف نیست.
سالن‌هایی که امروز دیگر تنها میزبان کارهای دانشجویی نیستند و کم‌کم پای هنرمندان حرفه‌ای تئاتر نیز به آنها در حال باز شدن است و تاکنون نیز هنرمندان مطرحی همچون فاطمه معتمدآریا، پیام دهکردی، منیژه محامدی، مرتضی ضرابی، رضا بهبودی، همایون غنی زاده، بابک مهری، آزاده صمدی، کاظم هژیرآزاد، نادر برهانی مرند و... که چه در مقام کارگردان و چه در مقام بازیگر در این سالن‌های خصوصی روی صحنه رفته‌اند.
ضمن اینکه برای اثبات این ادعا کافی است تعداد نمایش‌هایی که در این روزها در سالن‌های دولتی و نیمه‌دولتی روی صحنه اجرا می‌شوند را نسبت به نمایش‌هایی که در سالن‌های خصوصی روی صحنه هستند، با هم مقایسه کنیم تا متوجه این مساله شویم. چرا که در حالی تنها ۱۱ نمایش «شنیدن»، «فصل شکار بادبادک‌ها»، «فهرست»، «هامون بازها»، «اسم»، «اولئانا»، «ستوان اینیشمور»، «تخلفات میزانسنیک سهراب»، «هزار شلاق»، «صندلی‌ها» و «روایتی تازه از قصه‌ای کهن» در سالن‌های دولتی و نیمه دولتی روی صحنه هستند، در مقابل ۲۰ نمایش «تونل»، «زبان اصلی»، «هیچکس نبود بیدارمان کند»، «نامه‌های شبانه»، «یه دورهمی ساده با سیمین»، «اندر هدایت نسل جوان»، «خرده جنایت‌های زن‌وشوهری»، «رام کردن مرد سرکش»، «رام کردن زن سرکش»، «آقای اشمیت کیه؟»، «کمدی اشتباهات»، «اتاق ورونیکا»، «مشنگ‌ها»، «سفید»، «سال ثانیه»، «خروس»، «کودک، انسان، هنر»، «علیمردان خان»، «سعادت لرزان مردمان» و «پپرونی برای دیکتاتور» در سالن‌های خصوصی اجرا می‌شود.
در پایان البته گفتن این نکته نیز ضروری است که این روند رو به رشد که نتیجه فعالیت و تلاش جمع کثیری از اهالی تئاتر و دوستداران این هنر بوده است، به هیچ وجه دلیل آن نمی‌شود که مسوولان دولتی از سرعت بازسازی سالن‌ها یا ساخت سالن‌های جدید شانه خالی کنند، چراکه بر کسی پوشیده نیست که در همه جای دنیا؛ تئاتر جزو هنرهای گران و پرهزینه است و نمی‌تواند به تنهایی و بدون حمایت دولت به درستی به راه خود ادامه بدهد. امری که مسوولان دولت فرهنگی نیز به آن واقف‌اند و با نام‌گذاری سال ٩٤ به سال تئاتر، در اندیشه تقویت و تعمیم زیرساخت‌های بنیادین آن هستند؛ امید که با گشایش‌های مالی در اثر رفع تحریم‌ها این مهم نیز تحقق یابد.
ارسال نظر