علی مبارکی

فعال حوزه صنعت

پس از توافق ۱+۵ در وین، پالس‌هایی از طرف مقامات دولتی یا انجمن‌ها در زمینه سیاست‌های پس از تحریم و اولویت‌های سرمایه‌گذاری و صنعتی به جامعه رسید که مرور برخی از فرازهای مهم آن می‌تواند فرصت‌هایی که در آینده به صاحبان صنایع داده شود را از منظر برنامه‌های توسعه‌ای نمایان سازد.


معاون اول ریاست‌جمهوری طی چند هفته گذشته به چند مورد در سخنرانی خود اشاره کرد از جمله اینکه (به نقل از مضمون) صنعتگران ایرانی هستند که باید شرکای خود را در دنیا انتخاب کنند یا شرکت‌های خارجی می‌توانند بعد از تحریم در ایران کار کنند که به شرکت‌های ایرانی به‌عنوان یک شرکت نگاه کنند و باید تولید مشترک نه فقط برای ایران بلکه برای منطقه و جهان داشته باشند.


وزیر صنعت، معدن و تجارت طی سخنرانی خود تاکید کرد که سعی می‌کنیم کشورهای مطرح را در هر عرصه صنعتی شناسایی و وارد کشور کنیم و اینکه «تولید با انگیزه صادرات» باید در عرصه‌های صنعتی شکل گیرد.

سخنگوی دولت در رسانه‌ها اعلام کرده، هدف دولت عبارت است از ایجاد ساز و کارهایی که پول‌های آزاد شده به سمت تولید و اشتغال رود و ما به دنبال سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی هستیم و نه واردات و از طرفی در برخی پیش‌بینی‌های همکاری‌های اقتصادی دولت خارجی با ایران در دوره پس از تحریم «حفظ ایران به عنوان ‌هاب منطقه‌ای برای فروش فناوری‌ها و محصولات متعدد صنعتی» دور از انتظار نیست و دولت‌های خارجی خود را برای سرمایه‌گذاری در صنایع خودروسازی، تلفن همراه و اقتصاد موبایلی، هتلداری، چرم، دارو، نفت، غذا، معدن و هواپیمایی آماده می‌کنند.


بنابراین با توجه به مقدمه پیشین به نظر می‌رسد صنعت و تجارت ایران باید خود را «برای یک تحول عملکردی با هدف بازسازی و تطبیق با شرایط پس از تحریم» آماده کند. در این مقاله سعی می‌شود برخی راه‌های تجربه شده اما کمتر رسانه‌ای شده که از تجربیات نویسنده مقاله طی 22 سال حضور در صنعت و تجارت در ایران است، مرور شود.


الف) از آنجا که مهم‌ترین بازخورد کوتاه‌مدت تجارت با اروپا و آمریکا، به روز کردن سطح فناوری و استانداردهای علمی و صنعتی از حیث فناوری‌های پیشرفته در بخش‌های مختلف صنعت است، یکی از موانع صنعت ایران در صادرات عدم به روز بودن صنعت و بالطبع عدم بهره‌وری و هزینه‌بری صنعت است.


ب) صنایع وابسته به قطعات خارجی در شرایط پساتحریم باید خود را از لحاظ امکانات مالی آماده خرید تجهیزات و ادوات با تکنولوژی روز کنند.


ج) شرکت‌های ایرانی باید از هم اکنون به دنبال شرکای خارجی معتبر بوده و هدف‌گذاری دولت را از سطور بالا درک و تولید با هدف صادرات را مدنظر قرار دهند. شرکای خارجی‌ باید انتخاب شوند که ضمن سرمایه‌گذاری مستقیم بتوانند بازارهای هدف را در منطقه برای شرکت‌های ایرانی باز کنند. دلیل اصلی این مشارکت که از طرف دولت خارجی به‌عنوان مزیت‌های همکاری نامیده می‌شود نزدیکی به آب‌های آزاد، ارزان بودن حامل‌های انرژی، نیروی انسانی تحصیلکرده و منابع طبیعی فراوان نام برده می‌شود.


د)در دوره پسا تحریم شرکت‌های صنعتی باید به دنبال گسترش بازارهای هدف از طریق ثبت برند و شناسایی مجاری توزیع و فروش در تجارت خارجی باشند.


ه) با توجه به اینکه در حال حاضر برخی صنایع و تجار از عدم امکانات ارتباطی مناسب بین‌المللی و نبود کانال‌های اتصال رنج می‌برند و از طرفی در حال حاضر امکان ثبت برند و همزمان ثبت شرکت‌های ایرانی در اروپا و ثبت دفاتر نمایندگی صنعت و تجار ایرانی در اروپا برای تبلیغ و فروش محصولات امکان‌پذیر شده است (به دلیل تغییرات گسترده در سیاست‌های کشورهای عضو اتحادیه اروپا برای جذب بیشتر سرمایه‌گذاران) فرصت مناسبی برای تولید با انگیزه صادرات به شمار می‌رود.


و) از آنجا که با پیش‌بینی برخی منابع غربی در شرایط عدم خوش‌بینی ممکن است لغو تحریم‌ها حتی تا 2 سال نیز طول بکشد و لغو تحریم‌ها تدریجی خواهد بود، این بازه زمانی فرصت مناسبی برای صاحبان صنایع و تجار فراهم می‌آورد تا با دقت لازم خود را با شرایط پس از تحریم آماده کنند. حوزه‌های نفت و گاز، توریسم، آی‌تی، هواپیمایی، داروسازی و خودرو از حوزه‌های متاثر از تحریم‌ها، باید با واقع‌بینی خود را با شرایط پس از تحریم آماده کنند. از سوی دیگر در بخش معدن نیز با توجه به کاهش خام‌فروشی در سال‌های آینده باید به روزآوری فناوری صنعت خود را در دوره پساتحریم اجرا کند.


ز) صندوق‌های سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاری در بازار اوراق بهادار با هدف شتاب سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها باید تاسیس و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و تامین مالی طرح‌های فعلی صورت پذیرد.


در پایان نگارنده معتقد است تمامی فعالیت‌های صنعتی و تجار باید فارغ از سیاست‌های وام‌‌دهی بانک‌ها صورت پذیرد و تمامی اتکا برای موفقیت‌های بیشتر به سرمایه‌گذاری مستقیم صاحبان صنایع و تجار در فعالیت‌های آتی باشد. به قول وارن بافت؛ «موفق‌ها هیچ وقت از بانک‌ها وام نمی‌گیرند». اگر چه نقش بانک‌ها در تضمین حمایت‌های صادراتی را نباید نادیده گرفت. البته ضرورت بازنگری عوارض تعرفه‌های وارداتی و صادراتی و تعیین نقش جدید بانک‌ها در حمایت‌های صادراتی و تضمین آنها امری ضروری از جانب دولت به حساب می‌آید.