محمدصادق جنان‌صفت

شتاب ناکافی در گذر از مرحله توسعه‌نیافتگی صنعتی ایران به ویژه در مقایسه با شتاب سریع کشورهای دیگر، این پرسش را به صورت جدی مطرح کرده است: آیا در شرایط دنیای امروز نیازی به توسعه صنعتی داریم؟ برخی از کارشناسان و فعالان صنعتی اعتقاد دارند بازار تولیدات صنعتی توسط شرکت‌های چینی، هندی، ترکیه‌ای، ویتنامی، مالزیایی و سایر کشورهای نوظهور صنعتی تسخیر شده و فضای اندکی برای سایر شرکت‌ها و کشورها باقی‌مانده است. این گروه اعتقاد دارند سرمایه‌گذاری برای توسعه صنعتی بدون لحاظ کردن موضوع یاد شده هدر دادن سرمایه و وقت و امکانات ملی است و توسعه صنعتی به روش‌های قبلی و سنتی ناممکن است. تجربه و آمار‌های در دسترس این دیدگاه را به ویژه درباره ایران تا اندازه‌ای تایید می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان صنعت اتومبیل‌سازی ایران را به عنوان بخشی از صنعت که بالاترین سهم را در ارزش افزوده کل صنعت به خود اختصاص داده است را در کانون توجه قرار داد. آیا این صنعت به اندازه‌ای از رشد و توسعه کمی و کیفی رسیده است که حتی در بازار داخلی، بدون دریافت تعرفه صددرصدی، با تولیدات مشابه رقابت کند؟ آیا صنعت لوازم خانگی ایران تاب رقابت در برابر تولیدات خارجی را دارد؟ صنعت نساجی و پوشاک و کیف و کفش چطور؟‌ صنعت کاغذ و چوب و سلولزی چه وضعیتی دارند؟ دقت در ماهیت تولیدات صنعتی ایران و درجه رقابت‌پذیری آنها موجب نگرانی است و تجربه نشان داده حمایت‌های غیرمنطقی نیز ابدی نخواهند بود. توسعه صنعتی ایران یک راه بیشتر ندارد و آن ادغام و مشارکت با شرکت‌های معتبر جهانی است. آیا نهادهای تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر مهم در ایران چنین پدیده‌ای را قبول دارند؟‌ به نظر می‌رسد نهاد دولت در ایران، با هر گرایش سیاسی، راهی جز پذیرش این وضعیت ندارد و کارشناسان توصیه می‌کنند پای خود را از سرمایه‌گذاری صنعتی بیرون کشیده و قانون‌ها و مقررات را به این سمت سوق دهد که سرمایه‌گذاران بخش‌خصوصی به جای واردات کالا در ساخته شدن برند‌های معتبر جهانی با آنها مشارکت کنند. در شرایط تازه‌ای که پیش آمده و مدیریت ارشد سیاست‌گذاری صنعتی تغییر کرده است این اتفاق می‌تواند رخ دهد. آن گروه از مخالفان وضعیت توصیه شده نگاه تازه‌ای به پیرامون خود کنند و مقایسه کنند که آیا در ۲سال گذشته روزگار تولید صنعتی که منطبق با دیدگاه آنها بود خوش بوده یا بدتر از قبل شده است.