فرید قدیری

براساس آخرین آمارهای رسمی منتشر شده از سوی سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران در‌حال‌حاضر از ۴۸۴ شهرک صنعتی مصوب دولت تعداد ۳۴۵ شهرک صنعتی فعال است و زمین در آنها برای احداث صنایع واگذار می‌شود. در این تعداد شهرک صنعتی بیش از ۱۳هزار و ۵۰۰ واحد صنعتی مشغول به کار هستند. ارقام فوق نشان می‌دهد حجم زیادی از نیروی کار و تولید محصولات صنعتی در داخل شهرک‌های صنعتی سراسر کشور متمرکز است. به عبارت دیگر مجموعه شهرک‌های صنعتی را می‌توان قطب بزرگ صنعت در ایران عنوان کرد. شهرک‌های صنعتی محل تجمع صنایع کوچک به حساب می‌آیند.

با توجه به این مطالب و با توجه به تاثیرگذاری بدون انکاری که فعالیت شهرک‌های صنعتی در توسعه صنعتی برعهده دارند بیان یک پیشنهاد درباره شهرک‌های صنعتی شاید بی‌تاثیر نباشد:

عزم همگانی مسوولان صنایع کشور برای افزایش شهرک‌های صنعتی تخصصی و به دنبال آن ایجاد خوشه‌های صنعتی در شهرک‌ها راهکاری است برای ارتقای سطح کیفی و کمی تولیدات صنعتی. به نظر می‌رسد بر روی این دو مقوله تا به حال کمتر کار شده است. آمارهای منتشر شده از سوی سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران نشان می‌دهد حدود ۱۰درصد از کل شهرک‌های صنعتی تخصصی هستند.

در‌حال‌حاضر از ۳۴۵شهرک صنعتی فعال فقط ۳۵شهرک تخصصی وجود دارد. یعنی در هر کدام از این ۳۵شهرک فعالان یک شاخه صنعتی و صنفی دور هم جمع شده‌اند و در مابقی شهرک‌های صنعتی ارتباط منطقی بین فعالیت واحدهای صنعتی وجود ندارد. در این ۳۵شهرک صنعتی تخصصی نیز واحدهای صنعتی فقط از جنس هم هستند یعنی جملگی واحدها در یک شهرک تخصصی تولید مشابه دارند. از سوی دیگر تاکنون تنها یک خوشه صنعتی در کشور به بهره‌برداری رسیده است. پس اگر برنامه‌ای تدوین شود مبنی بر اینکه استقرار واحدهای صنعتی در شهرک‌های جدیدالتاسیس با اولویت تشکیل خوشه‌های صنعتی یا تخصصی بودن نوع فعالیت تولیدی انجام گیرد مطمئنا در آینده‌ای نزدیک شاهد گسترش آنها در سطح کشور خواهیم بود.

ناگفته پیداست که تشکیل زنجیره تولید یک محصول از مرحله تولید مواداولیه تا مرحله تولید یک کالای نهایی در یک شهرک صنعتی از مزایایی همچون «کاهش قیمت تمام‌شده کالا به واسطه صفر شدن هزینه‌های حمل‌ونقل مواداولیه و واسطه، افزایش سطح کیفی تولید به واسطه نزدیکی کارخانه‌های تولید مواداولیه و محصول نهایی به یکدیگر و برقراری ارتباط کارشناسان تولید کارخانه‌ها با هم، افزایش میزان ظرفیت تولید، کاهش هزینه بازاریابی و رفع مشکل سفارش خرید و...» بهره‌مند خواهد شد.

خوشبختانه نگاه مسوولان به مقوله شهرک‌های صنعتی در طول چند سال گذشته نشان داده همواره این بخش از اهمیت زیادی برای تصمیم‌گیران عرصه صنعت برخوردار بوده و است.

این امیدواری می‌رود در این تصمیم‌گیری‌ها خوشه‌های صنعتی و شهرک های تخصصی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.