سیدمصطفی علوی*

مرضیه تفنگ‌چی‌ها*

در سال‌های اخیر یکی از مشکلات شهرهای بزرگ آلودگی هوا بوده است که برای پیشگیری و جلوگیری از تخریب رو به رشد هوا، طرفداران محیط‌زیست ترفندها و تمهیدات مختلفی را به وجود آ‌ورده‌اند. در حال حاضر رویکرد جهانی به سمت استفاده از انرژی‌های غیرآلاینده از جمله انرژی خورشید، باد، آب و غیره حرکت کرده است که این انرژی‌ها به دلیل محدودیت‌های جغرافیایی پاسخگوی نیاز روزافزون انرژی نیستند. بنابراین کشف مخازن ذخیره گاز طبیعی و پایین بودن آلایندگی ناشی از سوخت این انرژی، توجه جهانیان را به سمت استفاده از این نعمت بزرگ هدایت نموده است. البته وجود فاصله و بعد مسافت بین مخازن طبیعی گاز و مراکز استفاده یکی از مشکلات موجود بر سر راه انتقال و استفاده از این منبع انرژی بوده و در مسافت‌های طولانی یا در محدودیت‌های ناشی از عوامل مختلف، تبدیل این گاز به صورت مایع و انتقال آن با کشتی به اقصی نقاط جهان یکی از تکنولوژی‌های انتقال گاز طبیعی است.

تاریخ تولید گاز مایع به قرن ۱۹ برمی‌گردد، وقتی شیمیست‌های انگلیسی و فارادی فیزیکدان انگلیسی تبدیل انواع مختلف گاز به مایع را تجربه کردند، مهندسان آلمانی نیز اولین دستگاه مبرد را در سال ۱۸۷۶ در مونیخ ساختند.

اولین واحد تولید LNG در سال ۱۹۱۲ در ویرجینیای غربی ساخته شد و از سال ۱۹۱۷ شروع به تولید نمود. اولین واحد تجاری در Ohio، elevend در سال ۱۹۱۴ تاسیس گردید و در ژانویه ۱۹۵۹ اولین محموله LNG از دریاچه چارلز در لوئیزییانا به جزیره کنونی در انگلستان حمل شد. این اتفاق نشان داد که مقادیر زیادی از LNG می‌تواند به طور ایمن در طی اقیانوس انتقال یابد و به دنبال آن واحدهای مایع‌سازی و پایانه‌های واردات و صادرات در اقیانوس اطلس و آرام تاسیس شدند.

اولین صادرات LNG از آمریکا به آسیا در سال ۱۹۶۹ از آلاسکا به ژاپن اتفاق افتاد و از آن زمان بازار LNG در آسیا و اروپا به سرعت رشد پیدا کرد. در سال ۱۹۷۲ برونئی اولین تولیدکننده آسیایی LNG شد که در حال حاضر تامین‌کننده کره است و لیبی نیز در سال ۱۹۷۰ تحویل LNG به اسپانیا را آغاز کرد.

تقاضای جهانی LNG در سه ماه نخست سال گذشته میلادی ۴۳میلیون و ۵۵۰هزار تن بود که در مقایسه با سه ماهه نخست سال قبل از آن ۷/۷درصد افزایش نشان می‌دهد.

نشریه ندای گاز در این‌باره گزارش داد: بیشترین رشد تقاضای LNG در آمریکا بوده که واردات آن در سه ماهه نخست سال‌جاری ۳/۸۳درصد در مقایسه با مدت مشابه به سال گذشته افزایش یافت. واردات LNG آسیا- اقیانوسیه نیز ۹/۶درصد افزایش و تقاضای اروپا برای آن ۲/۸درصد کاهش یافت.

بیشترین میزان افزایش عرضه LNG به خاورمیانه اختصاص داشت که ۵/۱۳درصد بود، حوزه آتلانتیک با ۱/۹درصد و حوزه اقیانوس آرام با ۹/۱درصد از خاورمیانه بیشترین میزان افزایش عرضه LNG را به خود اختصاص دادند.

آینده تجارت گاز مایع

با توجه به نگرانی‌های زیست‌محیطی در خصوص مصرف زغال‌سنگ و نفت، تقاضای جهانی برای مصرف LNG در حال افزایش است. پیش‌بینی‌های انجام شده به منظور شناخت آتی این محصول نشانگر رشد بالای تقاضای ال.ان.جی در ۲۰ سال آینده است و تجارت

ال.ان.جی انتظار می‌رود با سرعت

۷-۵درصد رشد پیدا کند، به طوری که در سال ۲۰۱۰ تولید LNG به ۱۹۰ میلیون تن خواهد رسید.

در یک سال گذشته فعالیت‌هایی که در زمینه توسعه ظرفیت‌های گاز مایع در جهان صورت گرفته بی‌سابقه بوده است و بیانگر این است که تولید LNG در سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰ دو برابر خواهد شد و سهم آن را در بازار جهانی گاز به ۳۱درصد افزایش می‌دهد.

در‌حال‌حاضر LNG تنها شش‌درصد بازار گاز اروپا و کمتر از یک‌درصد بازار آمریکا را به خود اختصاص داده و منطقه جنوب شرقی آسیا و یا به طور مشخص کشورهای ژاپن، کره جنوبی و تایوان بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان این محصول به شمار می‌روند.

هم‌اکنون ناحیه آسیایی اقیانوس آرام با در دست داشتن بیش از ۷۵درصد تجارت جهانی LNG مهم‌ترین ناحیه به لحاظ بررسی این محصول است، اما اخیرا فعالیت‌هایی از طرف خریداران برای توسعه شبکه‌های تولید، فرآورش و انتقال گاز مایع در اروپای جنوبی و تا حدودی آمریکا برای تامین امنیت عرضه سوخت‌های خود با استفاده از گسترش ظرفیت عرضه‌کنندگانی مانند نیجریه، ترینیداد و ونزوئلا در این ناحیه و قطر و استرالیا در ناحیه آسیا صورت گرفته است. در‌حال‌حاضر قطر بزرگ‌ترین صادرکننده LNG در جهان در نظر دارد تا پایان دهه حاضر سطح تولید خود را به ۷۷میلیون تن برساند که یک‌سوم تامین LNG جهان در سال ۲۰۱۰ را تشکیل می‌دهد.

همچنین وزیر منابع طبیعی استرالیا نیز بیان کرد که این کشور تا ده سال آینده به یکی از سه صادرکننده بزرگ LNG جهان تبدیل خواهد شد. استرالیا در موقعیت خوبی برای تامین تقاضای آینده گاز در آسیا و آمریکای‌شمالی قرار دارد.

گاز پروم نیز قصد دارد طی هفت سال آینده ۲۰میلیون تن LNG به بازار ارائه کند که برابر ۱۳درصد کل مصرف LNG جهان در سال گذشته است.

حجم LNG

حجم گاز طبیعی در حدود ۶۱۳ برابر حجم گاز طبیعی مایع در دمای استاندارد و فشار اتمسفر است که این مساله سبب شده برای انتقال گاز در مسافت‌های طولانی و در مکان‌هایی که خطوط لوله وجود ندارد و انتقال توسط خط لوله غیرممکن است، انتقال LNG مقرون به صرفه باشد.

از LNG می‌توان به عنوان سوخت در مصارف خانگی، تجاری و صنعتی، به عنوان سوخت در سیستم‌های حمل‌و‌نقل و به عنوان سوخت ذخیره برای استفاده در زمان پیک مصرف خصوصا در زمستان استفاده کرد.

با توجه به رشد چشمگیر تقاضا برای مصرف گاز طبیعی در جهان و مشکلاتی که در سر راه انتقال این منبع انرژی به نقاط دوردست وجود دارد، استفاده از LNG و توسعه این بخش از صنعت گاز، می‌تواند نیازهای انرژی و اقتصادی آینده را تامین نماید.

LNG در عین حال می‌تواند روشی برای ذخیره‌سازی گاز هنگام افزایش مصرف به حساب آید و بسیاری از کشورها برای مواقع پیک مصرف و تقاضای فصلی از ذخایر LNG خود با تبدیل آن به گاز استفاده می‌کنند.

البته به رغم تمام تحقیقات صورت گرفته در جهت بهبود فرآیندها و کاهش هزینه‌های مربوط به تولید، حمل و تبدیل گاز طبیعی مایع، به دلیل لزوم احداث تاسیسات و پایانه‌های دریافت و تبدیل LNG هنوز انتقال گاز از طریق خطوط لوله عمده‌ترین روش صدور گاز طبیعی بوده است و از فرآیند LNG فقط در شرایطی استفاده می‌شود که احداث خط لوله به دلایل جغرافیایی، تکنیکی یا سیاسی توجیه نداشته باشد.

لذا باید طرح‌های توسعه تولید گاز طبیعی مایع را مورد بازنگری قرار داد و با یک برنامه‌ریزی منسجم در جهت جلب توجه سرمایه‌گذاران معتبر در این زمینه گام برداشت.

* مدیرعامل شرکت گاز قزوین

* مهندس اندازه‌گیری

و توزیع گاز قزوین