استاد دانشگاه شریف: صنعت مدیون دانشگاه است

۴۱ سال پیش همزمان با موج‌نو صنعتی شدن در ایران، دانشگاه صنعتی شریف پایه‌گذاری شد که از مدل‌های ام.آی.تی بهره می‌گرفت و تقریبا منطبق با اهداف موسسه تکنولوژی ماساچوست (M.I.T) طرح‌ریزی شده بود.

چرا که اولویت MIT بر تحقیقات تکنولوژیک بنا نهاده شده و در واقع آن دانشگاه خود را در قامت پاسخ دهنده به موج صنعتی آمریکا می‌بیند.

البته ام.آی.تی در دوران جنگ دوم جهانی تحقیق بر روی سیستم‌های دفاعی پیشرفته را به جریان انداخت و هم‌اینک نیز آن را ادامه می‌دهد. دکتر سید حمید رضا مداح حسینی، معاون پژوهشی دانشکده متالورژی (مهندسی و علم مواد) فلسفه وجودی دانشگاه شریف را توسعه صنعت ذوب فلزات و به ویژه ذوب‌آهن ذکر می‌کند که در واقع موج صنعتی به شکل امروزی را در ایران راه انداخت.

وی نیز همچون مدیران صنعتی امروزی، می‌گوید: ۴۰ سال پیش دستیابی به صنعت ذوب فلز حساسیتی همچون دسترسی به دانش انرژی هسته‌ای امروزی را پیدا کرده بود.در این میان غرب هوشمندانه برای شکل‌گیری ذوب‌آهن در ایران مقاومت می‌کرد. از همین رو ایرانی‌ها مجبور شدند سراغ روس‌ها بروند که در همان ایام در سطح پایین‌تری نسبت به اروپای غربی و آمریکای شمالی قرار داشتند.به گفته مداح‌حسینی، نیازهای آن روز صنعت ایران سبب شد تا مسوولان وقت بگویند، دانشگاه شریف در مجاورت ذوب‌آهن اصفهان پا بگیرد و همچون MIT به تولید علم و تربیت نیروی انسانی متخصص بپردازد.

اما مردان پایتخت چنین ایده‌ای را برنتافتند و خروج نیروی انسانی از تهران را منتفی دانستند. سپس مقرر شد به طور موقت دانشگاه شریف در پایتخت احداث شود؛ اما بعدها این موجودیت شکلی دائمی ‌به خود گرفت و در همان حال فضای اختصاص یافته برای دانشگاه شریف به دانشگاه صنعتی اصفهان تعلق گرفت.

دانشگاه شریف اما در گام نخست با محدودیت فضای فیزیکی مواجه شد و به‌رغم این که دانشکده‌های مختلفی نظیر برق و الکترونیک، عمران، شیمی‌ و... را در دل خود جای داد نتوانست آنطور که پیش‌بینی می‌شد توسعه فیزیکی داشته باشد.با این حال تجهیزاتی را در آزمایشگاه‌های خود قرار داد که نوع کم‌نظیری در خاورمیانه به شمار می‌آمدند. اما حرکت معکوس، زمانی آغاز شد که روسای دوره‌های مختلف دانشگاه نتوانستند، دولتمردان را متقاعد سازند که امکانات باید به روز شود و این حرکتی معکوس برای امکانات دانشگاه محسوب می‌شد.معاون پژوهشی دانشکده مهندسی و علم مواد، البته تاکید می‌ورزد که تنها دیدگاه‌های خود را بیان می‌کند و در این باره می‌گوید: برخی فکر می‌کنند کمک به دانشگاه به مفهوم پول دور ریختن است. امروزه فقط نامی‌از تجهیزات چند دهه پیش باقی مانده است. این در شرایطی است که دانشگاه شریف سهم غیرقابل انکاری در تربیت بسیاری از مدیران حال حاضر صنعت کشور دارد. آقایان ویسه، رییس سابق ایدرو، موذن‌زاده، معاون سابق وزیر صنایع و معادن، رستی مدیرعامل فعلی شرکت ملی فولاد و بخشی از مدیران سرشناس صنعتی و حتی سیاسی کشور از دانشگاه شریف فارغ‌التحصیل شده‌اند. همین را بدانید که به تازگی چند دانشجو را برای تحصیل در MIT معرفی کردیم. مسوولان آن دانشگاه بلافاصله پس از اینکه متوجه شدند متقاضیان از دانشگاه شریف هستند، تقاضای ما را پذیرفتند.

علاوه بر این بیش از ۷۰درصد کارشناسان مرکز تحقیقاتی مواد معدنی ایران که به تازگی افتتاح شده، از فارغ‌التحصیلان دانشگاه شریف هستند.

صنعت مدیون دانشگاه

وی معتقد است که صنعت مدیون دانشگاه است. تاکنون نیز صنعت از داشته‌های گذشته خوشه‌چینی کرده؛ اما مدت‌ها است که جانی دوباره به روح این دانشگاه دمیده نشده است.معاون پژوهشی دانشکده متالورژی شریف که خود استاد و پژوهشگر نمونه سال ۸۵ در آن دانشگاه است و بیش از ۵۰ مقاله علمی‌به رشته تحریر درآورده، اعتقاد دارد با تجهیزات ۴۰ سال پیش بیشترین خروجی علمی، از آن دانشگاه شریف است؛ طوری که تنها در همین دانشکده ۲۰۴ مقاله علمی‌ توسط دانشجویان منتشر شده است.در صورتی که دانشجویان ما امکاناتی ندارند و برای پایان‌نامه‌های خود مجبور می‌شوند سراغ دانشگاه تهران، تربیت مدرس و... بروند.

هرچند هدف اصلی گروه صنعت و معدن روزنامه دنیای اقتصاد دریافت پاسخ از مسوولان دانشگاه شریف درباره جایگاه تولید علم و اصولا رتبه‌بندی علمی‌ چنین دانشگاهی بود؛ اما مباحث فوق سبب شد نتوانیم از آنها چشم‌پوشی کنیم.مداح‌حسینی در این باره توضیحاتی داد و به سخنان دکتر سهراب‌پور، رییس فعلی دانشگاه شریف اشاره می‌کند و می‌افزاید: در سال گذشته تنها کاری که کردیم، ارسال مدارک به صورت سیستماتیک به موسسات رتبه‌بندی جهانی بود. به گواه موسسات رتبه‌بندی، دانشگاه‌های تراز اول ایران جایگاهی در حدود ۵۲۸ تا ۵۳۸را دارند. چرایی این موضوع، مهم‌ترین سوال ما از مسوولان دانشگاه شریف بود که البته موفق نشدیم مصاحبه‌ای نیز با دکتر تجریشی، معاون پژوهشی دانشگاه شریف انجام دهیم.مداح‌حسینی به ارسال ۲۰۴ مقاله دانشکده متالورژی طی ۲سال اخیر در ISI (موسسه اطلاعات علمی‌در کالیفرنیای جنوبی) اشاره می‌کند و می‌افزاید: بالاترین رتبه را در دانشکده‌های این دانشگاه را نیزکسب کرده‌ایم.

دانشگاه آخرین گزینه صنعت

وی می‌گوید: خیلی تلاش شد که به مدیران صنعت گفته شود یک‌درصد بودجه را به تحقیق و توسعه اختصاص دهند؛ اما هنوز جواب روشنی به دست نیامده است.

هرچند مدیران صنعتی از جمله مدیران فولاد مبارکه گفته‌اند؛ از ۶۰میلیارد تومان بودجه اختصاصی به R&D حداکثر ۲۰میلیارد تومان جذب شده است و بیش از این پتانسیل جذب اعتبار وجود ندارد.

وی می‌گوید: صنعت زمانی سراغ دانشگاه می‌آید که چاره‌ای نداشته باشد و به اصطلاح تک‌گزینه شده باشد. هرچند وی بر این امر معترف است که در برخی موارد دانشگاهیان هم کوتاهی کرده‌اند و این گفته ما را می‌پذیرد که حس استغنای آنها سبب شده، توقع داشته باشند تنها صنعت باید برای ایجاد ارتباط گام بردارد.قرار است به زودی بودجه جدیدی در اختیار وزارت علوم و تحقیقات قرار گیرد تا پس از آن برای خرید تجهیزات آزمایشگاهی دانشگاه‌ها اختصاص یابد.

این استاد دانشگاه اما نگران است که دانشگاه شریف نتواند حقوق خود را در خرید تجهیزات استیفا کند.

اختراع تعریف دارد

وی در برابر این سوال که چرا همچون برخی دانشگاه‌های کشور از جمله امیرکبیر برای انعکاس دستاوردها و اختراع‌ها ارتباط چندانی با رسانه‌ها ندارید، گفت: اختراع از نظر ما تعریف خاصی دارد. درست است که هر پایان نامه کارشناسی ارشد یا دکترا یک نوآوری دارد؛ اما نمی‌توان نام اختراع را بر همه آنها نهاد.

اما خب، در هر حال ما هم در اطلاع‌رسانی، چندان موفق ظاهر نشده‌ایم.

نمایی‌از داخل دانشکده

احمد بختیار- همراه با عکاس روزنامه به چند آزمایشگاه دانشکده متالورژی می‌رویم. نمایی که در پیش چشم قرار می‌گیرد، فضای آهن قراضه‌های اطراف کارخانه‌های فولاد را تداعی می‌کند. دستگاه‌هایی که تنها برچسب جدید اموال را بر تن خود می‌بینند و دیگر هیچ.

وارد یکی دیگر از آزمایشگاه‌های دانشکده می‌شویم. سوژه‌های جالبی برای عکاس مهیا شده است. نمی‌داند از کجا باید شروع کند.

خانمی‌که خود پیشتر از دانشجویان شریف بوده، درباره کهنگی تجهیزات سخن می‌گوید که سال‌ها پیش جزو افتخارات دانشگاه بوده است. گذر زمان یکی از دستگاه‌های ثبت را به عنوان ویترین تاریخ صنعتی ایران، نشان می‌دهد.گویا چند سالی به دلیل کمبود کاغذ ویژه ثبت، دستگاه به کناری گذاشته شده بود. سیستم آزمایشگاه دقیقا شبیه همان امکاناتی است که در بخش کوره بلند شماره یک ذوب‌آهن اصفهان دیده‌ایم. به جای قلم‌های ویژه ثبت از نوک خودکار بیک استفاده شده است.

آن خانم اما نفسی تازه می‌کند و می‌گوید: تا جایی که بتوانیم از همین تجهیزات استفاده می‌کنیم. دکتر مداح حسینی، معاون پژوهشی دانشکده متالورژی توضیح می‌دهد: الان تجهیزات دانشگاه آزاد شهرستان «ا» از آزمایشگاه‌های دانشگاه شریف پیشرفته‌تر است و این را هم بدانید که آزمایشگاه تمام دانشکده‌های دانشگاه شریف همین وضع را دارند.

عکس‌ها: حمید جانی‌پور