بازگشایی مسیر گاز با فرمول‌های جدید

تفاهم جدید قیمتی ایران با پاکستان

ادامه واردات گاز ایران از ترکمنستان

گروه انرژی - وزارت نفت در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی را برای ورود به بازار گاز کشورهای مختلف نظیر ترکیه، ارمنستان، پاکستان، هند، امارات متحده، چین، اروپا و ... به عمل آورده و تفاهم‌نامه‌ها و قراردادهای مختلفی را امضا کرده یا در حال چانه‌زنی برای ورود به بازار این مناطق است. تامین انرژی کشورهای همسایه ایران، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و قاره اروپا در برنامه صادرات گاز از طریق خط لوله بوده که می‌توان به پروژه ایران - پاکستان - هند (خط لوله صلح) با هدف انتقال گاز ایران به چین از طریق پاکستان و هند اشاره کرد.

نکته قابل توجه در وضعیت صادرات گاز ایران قیمت است که به عقیده کارشناسان براساس ملاحظات مختلف سیاسی و منطقه‌ای تعیین می‌شود.

تفاهم جدید برای فرمول قیمت

به گزارش خبرگزاری‌ها، پس از دو روز مذاکره در قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان که در روزهای ۹ و ۱۰ دی ماه امسال با حضور کارشناسان و مدیران انرژی دو کشور در تهران برگزار شد، طرفین بر سر فرمول جدید قیمت گاز و همچنین شرایط مرور بر قیمت به تفاهم رسیدند.

حجت‌الله غنیمی‌فرد، نماینده وزیر نفت در مذاکرات قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان در این مورد اظهار داشت: «برای اعلام نظرنهایی مقامات دو کشور نسبت به تصمیم‌های گرفته شده، یک ماه فرصت در نظر گرفته شده است.»

وی با اشاره به اینکه به این ترتیب قرار است تا یک ماه آینده نظر نهایی در کشور اعلام شود، افزود: «این تغییرها به دلیل نوسانات شرایط بازار انرژی و تحولات خاصی بوده که طی دو سال گذشته یعنی حدفاصل آخرین تفاهمات مربوط به فرمول قیمت تا مذاکرات دو روزه ایجاد شده بود. در این خصوص طرفین تفاهم کردند که فرمول گذشته باید تغییر کند و مذاکرات با این هدف دنبال شد.»

امکان درخواست مرور قیمت

غنیمی‌فرد در خصوص یکی از بندهای مورد تفاهم تصریح کرد: «طرفین می‌توانند یک سال پیش از شروع تحویل گاز، درخواست مرور قیمت دهند.»

وی درباره پیشنهاد ایران مبنی بر کسب مجوز استفاده از خاک پاکستان در طول اجرای قرارداد برای صادرات گاز ایران به سایر کشورها در صورت امضای دوجانبه قرارداد تصریح کرد: «این بند پیش‌تر در متن قرارداد بوده و مورد تفاهم دو کشور قرار گرفته است.»

در این راستا، غلامحسین نوذری، وزیر نفت چندی پیش در پاسخ به این سوال که به نظر می‌رسد پاکستان قصد دارد سهم گازی هند را نیز در اختیار گیرد، گفته بود: «سهم گاز هند محفوظ خواهد ماند و اگر پاکستان به گاز بیشتری نیاز داشته باشد، این موضوع را بررسی می‌‌‌کنیم.»

او تصریح کرده بود: «اگر هند برای ادامه‌ مذاکرات قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان و هند حاضر به ادامه‌ همکاری نشود، قرارداد را به صورت دو جانبه با پاکستان امضا خواهیم کرد.»

مذاکرات قرارداد صادرات گاز ایران موسوم به خط لوله صلح سال‌ها است که بین سه کشور ایران، هند و پاکستان ادامه دارد. بر اساس پیش‌بینی‌های اولیه سهم گاز صادراتی به پاکستان و هند در فاز اول روزانه معادل ۳۰‌‌میلیون متر مکعب به هر یک از دو کشور است.

این مذاکرات از یک دهه پیش آغاز شده و از سال ۲۰۰۵ با جدیت بیشتری از سوی این سه کشور پیگیری شده است، اما به دلایل اختلافات پاکستان و هند به قرارداد منجر نشده است. تنش‌های سیاسی دو کشور هند و پاکستان به عنوان مهم‌ترین دلایل کندی مذاکرات بوده که مانع توافق نهایی بین سه کشور شده است.

در چند سال گذشته سه کشور نشست‌هایی در این زمینه برگزار کرده‌اند و به توافقاتی نیز رسیده‌اند، اما در چند ماه اخیر هند از مذاکرات سه جانبه کنار کشیده بود و ایران و پاکستان با برگزاری نشست‌هایی در تهران و اسلام آباد برای عملی کردن این طرح، مذاکرات را دنبال کردند.

ایران امیدوار است هند و پاکستان با هم به توافق برسند و قرارداد نهایی ساخت خط لوله بین سه کشور امضا شود. مقامات ایران پیش‌تر نیز تاکید کرده‌ بودند که در صورت عدم توافق سه‌جانبه، قرارداد دوجانبه بین ایران و پاکستان امضا خواهد شد.

طول خط لوله ایران به هند ۲۷۰۰ کیلومتر است و قرار است گاز صادراتی ایران را از مسیر پاکستان به هند منتقل کند. پیش‌بینی شده که در صورت توافق نهایی ۱۱۰۰ کیلومتر از این خط لوله در ایران، هزار کیلومتر در پاکستان و ۶۰۰ کیلومتر در هند احداث شود.

با تکمیل طرح انتقال گاز ایران روزانه ۱۵۰‌‌میلیون متر مکعب گاز به هند و پاکستان صادر می‌شود که ۹۰‌‌میلیون متر مکعب آن برای هند و ۶۰‌‌میلیون متر مکعب آن برای پاکستان در نظر گرفته شده است.

هزینه اجرای این پروژه در برآوردهای اولیه ۵/۴‌‌میلیارد دلار اعلام شده بود، اما اکنون کارشناسان هزینه طرح را حدود هفت‌‌میلیارد دلار برآورد می‌کنند.

توافق ایران و ترکمنستان بر سر قیمت

از سوی دیگر به گزارش روابط عمومی شرکت ملی صادرات گاز ایران و ترکمنستان نیز برای واردات شش ماهه گاز از ترکمنستان با قیمت ثابت به توافق نهایی رسیدند.

مدیرعامل شرکت ملی صادرات گاز در این خصوص گفت: بر اساس این قرارداد ایران از امروز روزانه تا سقف ۳۰‌‌میلیون متر مکعب گاز از این کشور وارد خواهد کرد.

سیدرضا کسایی زاده اظهار داشت: «بر اساس آخرین دور مذاکرات با ترکمنستان، در نهایت طرفین به توافق نهایی و قطعی رسیدند.»

وی افزود: «بر اساس الحاقیه‌ای که سال گذشته بین مقامات دو کشور مبادله شد، مقرر شده بود که از ابتدای سال ۲۰۰۹ قیمت گاز بر اساس فرمول و نرخ شناور محاسبه شود.»

به گفته وی، در طول سال میلادی گذشته چندین جلسه کارشناسی و مدیریتی بین طرفین تشکیل شد و در نهایت برای چارچوب فرمول به توافق رسیدیم؛ اما اخیرا باتوجه به شرایط اقتصادی دنیا و عدم ثبات قیمت انرژی در سطح جهانی به این جمع بندی رسیدیم که یک قرارداد موقت تحویل گاز ۶ ماهه با قیمت ثابت منعقد شود.

مدیرعامل شرکت ملی صادرات گاز تصریح کرد: «در طول این ۶ ماه نیز مذاکرات ادامه می‌یابد تا پس از آن قیمت بر اساس فرمول تعیین شود. امیدواریم تا آن زمان قیمت‌‌ها در بازارهای جهانی به ثبات رسیده باشد تا قیمت پایه برای فرمول تعیین شود.»

وی گفت: «در فرمول نکته اساسی قیمت پایه است که باید ظرف مدت ۶ ماه بر سر آن توافق شود. قیمت پایه در واقع قیمت گاز است که در فرمول گذاشته می شود و متناسب با شرایط بازار انرژی و قیمت‌‌های نفت و گاز تعیین می‌شود.»

به گفته وی، از سوی دیگر مقرر شد ایران در برخی میادین گاز ترکمنستان که نزدیک به ایران هستند سرمایه‌‌گذاری نماید تا گاز بیشتری برداشت شود.

کسایی زاده حجم گاز دریافتی در طول این ۶ ماه را سقف روزانه ۳۰‌‌میلیون متر مکعب عنوان کرد و افزود: «طرف‌های ترکمنی برای تحویل این میزان گاز اعلام آمادگی کرده اند.»

وی افزود: «قیمت قرارداد در این ۶ ماه بر اساس قیمت‌‌های گاز منطقه تعیین شده است.»

نشست تهران و ارمنستان در اواخر دی

همچنین افزایش حجم قرارداد سوآپ گاز و خرید گاز فاز دوم میدان «شاه‌دنیز» نیز از مهم‌ترین مذاکرات نشست آینده ایران وآذربایجان است.

به گزارش ایسنا، رسول سلمانی، مدیرمهندسی شرکت ملی صادرات گاز ایران با بیان این مطلب اظهار کرد: «به‌این منظور آذربایجان طی دعوتی از هیات ایرانی، ‌برای تشکیل نشست آتی در اواخر دی اعلام آمادگی کرده است.»

وی افزود: «در حال حاضر عملیات سوآپ گاز همچون گذشته با شرایط مساعدی در حال انجام است، ولی آذربایجان تمایل دارد که میزان سوآپ گاز این کشور از طریق ایران به نخجوان افزایش پیدا کند.»

به گفته او در این راستا ممکن است موضوع خرید گاز از فاز دوم میدان «شاه‌دنیز» توسط ایران که پیش‌ از این نیز مطرح بوده، در نشست آتی مورد بحث قرار گیرد.

سید رضا کسایی‌زاده مدیرعامل شرکت ملی صادرات گاز و مدیرعامل سابق شرکت ملی گاز در اوایل تابستان با بیان این‌که برای افزایش روزانه ۳۰‌‌میلیون مترمکعبی گاز وارداتی از آذربایجان مذاکره کرده‌ایم، گفته بود که به منظور افزایش واردات گاز از فاز دو میدان گازی «شاه‌دنیز» که در سال ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ به تولید خواهد رسید، با آذربایجان مذاکره کرده‌ایم.

سلمانی با اشاره به این‌که هنوز خط لوله طرف ارمنستان آمادگی دریافت گاز ایران را ندارد، خاطر نشان کرد: «در حال حاضر عملیات پیگ‌رانی و تمیزکردن خط لوله در حال انجام است. در این زمینه صادرات برق از ارمنستان به ایران طبق توافق قبلی با معاون انرژی به طور مستمر ادامه دارد؛ به طوری که در گزارش این کشور در ماه اکتبر در مجموع ۱۵‌‌میلیون کیلووات ساعت برق به ایران ارسال شده است و برای ماه‌های بعد نیز به همین میزان ارسال می‌شود.»